از سوی دیگر نوسان نرخ ارز و اولویت‌بندی کالاهای مشمول دریافت ارز مرجع و مبادله‌ای طی چند‌ماه گذشته موانع تازه‌ای را پیش روی واردات کالاهای خارجی به‌ویژه محصولات لوکس و مصرفی قرار داد با وجود این هنوز هم بسیاری از محصولات وارداتی گوی رقابت در بازار مصرف کشورمان را از انواع مشابه داخلی ربوده و حتی برخی تولیدکنندگان داخلی، کالاهای ساخت ایران را با نام و نشان تجاری سایر کشورها به مصرف‌کنندگان عرضه می‌کنند. مرکز آموزش‌وپژوهش مؤسسه همشهری با انجام یک نظرسنجی زمینه‌های گرایش مردم به استفاده از کالاهای تولید داخل یا وارداتی در گروه‌های کالایی مختلف را بررسی کرده‌است. در این پژوهش که 8/ 66درصد پاسخگویان زنان و 2/ 33درصد را مردان از سن 15تا 64سال تشکیل می‌دهند از نظر میزان تحصیلات 4/ 41درصد جامعه آماری مذکور را افراد دارای تحصیلات دبیرستان و دیپلم، 8/ 19درصد کارشناس، 6/ 10درصد فوق دیپلم، 4/ 10درصد راهنمایی، 4/ 8درصد ابتدایی، 5درصد بی‌سواد، 2/ 4درصد کارشناس‌ارشد و 2/ 0درصد دکتری تشکیل می‌دهند.
همچنین جامعه آماری مذکور از نظر میزان درآمد در فاصله حداقل 500هزار تومان و حداکثر یک میلیون و 500هزار تومان به بالا مورد بررسی قرار گرفته و از نظر وضعیت اشتغال نیز 8/ 39درصد پاسخگویان شاغل بوده که افراد خانه‌دار با سهم 8/ 46درصد سهم بیشتری در جامعه آماری مذکور داشته‌اند. نکته قابل توجه در این پژوهش آن است که میزان استقبال مصرف‌کنندگان از کالاهای داخلی در برخی گروه‌های کالایی نسبت به سایر گروه‌های کالایی بیشتر است و به‌رغم چشم نوازی کالاهای وارداتی در بازار مصرف هنوز هم بسیاری از کالاهای تولید داخل به‌ویژه در اقلام خوراکی و کالاهای اساسی سهم عمده‌ای در سبد مصرفی خانوار دارند اما در موردکالاهایی مانند لوازم خانگی محصولات وارداتی بازار را در اختیار گرفته‌اند. بررسی نتایج حاصل از این نظرسنجی بیانگر واقعیت‌های دیگری است.
بیشتر، کالاهای تولید داخل مصرف می‌کنید یا خارجی؟
به‌رغم جاذبه‌های استفاده از کالاهای خارجی 4/ 48درصد پاسخگویان تمایل به استفاده از کالاهای داخلی داشته و سهم کالاهای خارجی در بازار مصرف این جامعه آماری 21درصد بوده و بیش از 14درصد پاسخگویان نیز سهم کالاهای داخلی یا خارجی در سبد مصرفی خانوار را متفاوت قلمداد کرده‌اند.
جدول 1: مصرف کالاهای داخلی یا خارجی
درصد
داخلی 48/4
خارجی 21/0
فرقی ندارد 16/2
در کالاهای مختلف فرق دارد 14/4
جمع کل 100/0
چرا کالاهای داخلی؟
در تشریح علل گرایش به استفاده از کالاهای داخلی به‌نظر می‌رسد هنوز هم جای کیفیت خالی است چرا که 1/ 59درصد این جامعه آماری قیمت پایین کالاهای ساخت داخل نسبت به کالاهای مشابه خارجی را انگیزه اصلی گرایش به استفاده از کالاها قلمداد کرده و 26درصد پاسخگویان معتقدند که کیفیت کالاهای تولید داخل تفاوت چندانی با کالاهای مشابه خارجی ندارد.
جدول 2: علل مصرف کالاهای داخلی
درصد
قیمت آنها نسبت به کالاهای خارجی مناسبتر است 59/1
کیفیت کالاهای تولید داخل تفاوت چندانی با مشابه خارجی آن ندارد 26/0
باعث تشویق تولیدکنندگان داخلی می‌شود 12/4
سایر 2/5
جمع کل 100/0
چرا کالاهای خارجی؟
در نقطه مقابل مصرف‌کنندگانی که قیمت پایین کالاهای ایرانی را انگیزه اصلی استفاده از این کالاها می‌دانند 3/ 93درصد مشتریان کالاهای خارجی کیفیت مناسبتر این کالاها در مقایسه با کالاهای ساخت داخل را عامل گرایش به استفاده از این کالاها قلمداد کرده و خدمات پس از فروش مناسب با سهم 8/ 3درصدی و قیمت مناسب این کالاها نسبت به کالاهای مشابه داخلی با سهم 9/ 2درصد انگیزه‌های بعدی استفاده از کالاهای خارجی هستند.
جدول 3: علل مصرف کالاهای خارجی
درصد
کیفیت آنها نسبت به تولیدات داخلی مناسبتر است 93/3
خدمات پس از فروش مناسب دارند 3/8
قیمت آنها نسبت به تولیدات داخلی مناسبتر است 2/9
جمع کل 100
شما بیشتر از کدام کالاهای تولید داخلی استفاده می‌کنید؟
بررسی سهم گروه‌های مختلف کالایی تولید داخل در سبد مصرفی خانوار نشان می‌دهد که مواد خوراکی و پرمصرف مانند برنج، چای و... با 8/ 60درصد سهم، بیشترین اقلام تولید داخل در سبد مصرفی خانوار بوده و لوازم بهداشتی و آرایشی با 4/ 2و لوازم صوتی و تصویری با 2/ 3درصد کمترین سهم را در این سبد داشته اند.
جدول 4: تنوع مصرف کالاهای داخلی
درصد
مواد خوراکی پرمصرف مانند برنج و چای 60/8
همه کالاهای تولید داخل 23/4
پوشاک، کیف و کفش 5/0
لوازم بهداشتی و آرایشی 2/4
لوازم خانگی و صوتی و تصویری 3/2
در کالاهای مختلف متفاوت است 4/4
سایر 0/8
جمع کل 100
کدام کالاهای خارجی بیشتر مورد مصرف شما هستند؟
در زمینه سهم کالاهای خارجی در سبد مصرفی خانوار نیز لوازم خانگی با سهم 6/ 32درصدی رده نخست بازار مصرف کشورمان را به‌خود اختصاص داده و پس از آن لوازم صوتی و تصویری با سهم 18درصدی قرار داشته و سهم مواد خوراکی پر مصرف مانند برنج و چای در این سبد 6/ 1درصد است.
جدول 5: تنوع مصرف کالاهای خارجی
درصد
لوازم خانگی 32/6
لوازم الکترونیکی، صوتی و تصویری 18/0
پوشاک، کیف و کفش 5/6
دارو و لوازم بهداشتی و آرایشی 4/0
مواد خوراکی پرمصرف مانند برنج و چای 1/6
نوشت افزار و اسباب بازی 0/2
خودرو 0/2
درکالاهای مختلف متفاوت است 8/2
همه کالاها 7/2
هیچ کالایی 22/2
سایر کالاها 0/2
جمع کل 100
افزایش نرخ دلار چه تاثیری بر استفاده از کالاهای تولید داخل دارد؟
بررسی تأثیر نوسان نرخ ارز در گرایش به استفاده از کالاهای تولید داخل یا وارداتی نیز نشان می‌دهد که 2/ 49درصد پاسخگویان، تأثیر افزایش نرخ ارز به استفاده از کالاهای ساخت داخل را مثبت ارزیابی کرده 8/ 40درصد این جامعه آماری معتقدند این موضوع تفاوتی در استفاده مردم از کالاهای خارجی یا تولید داخل نداشته است.
درصد
استفاده از کالاهای تولید داخل را بیشتر می‌کند 49/2
استفاده از کالاهای تولید داخل را کمتر می‌کند 9/4
فرقی ندارد 40/8
بدون پاسخ 0/6
جمع کل 100
چه راهکاری برای افزایش تمایل مردم به استفاده از کالاهای تولید داخل پیشنهاد می‌کنید؟
در زمینه انگیزه‌های استفاده از کالاهای ساخت داخل 8/ 67درصد پاسخگویان بهبود کیفیت کالاهای ساخت داخل را مهم‌ترین عامل در گرایش بیشتر مردم به استفاده از کالاها دانسته و 9درصد این جامعه آماری عرضه کالاهای ساخت داخل با قیمت مناسبتر نسبت به کالاهای وارداتی را عامل استفاده بیشتر مردم از این کالاها قلمداد می‌کنند.
جدول 6: راهکارهای افزایش مصرف کالاهای داخلی
درصد
کیفیت کالاهای تولید داخل بهبود یابد 67/8
کالاهای تولید داخل با قیمت مناسب‌تری نسبت به کالاهای خارجی ارائه شود 9/0
برای استفاده از کالاهای تولید داخل فرهنگسازی شود 4/8
از واردات کالاهای لوکس و مصرفی جلوگیری شود 3/8
دولت از تولیدکنندگان داخلی حمایت کند 3/8
خدمات پس از فروش مناسب‌تری ارائه شود 4
سایر 4
پیشنهادی ندارم 10/0
جمع کل 100