اما بهرغم این واقعیتها اکنون در آغاز مرحله دوم اصلاح نظام توزیع با تکیه بر مدیریت واردات، مسئولان از روند مطلوب اجرای مرحله نخست این اصلاحات خبر میدهند. در مرحله نخست اصلاح نظام توزیع محورهای دهگانهای برای شکلگیری تحول در نظام توزیع کالا و خدمات مورد توجه قرار گرفته است. ایجاد اتحادیههای کشوری، ایجاد پایگاه اطلاعرسانی اصناف و بازرگانان، بهرهگیری از کارت اصناف کشور، ساماندهی پخش کالا، ایجاد شبکههای زنجیرهای خردهفروشی کالا، بهرهگیری از نظام طبقهبندی و کدینگ ملی کالا، ساماندهی و ایجاد اعتماد برای فروش اینترنتی کالا، توسعه خدمات بازرگانی برای محصولات کشاورزی، ایجاد پنجره واحد تسهیل صادرات و واردات کشور و تشکیل نهادهای غیردولتی حمایت از حقوق مصرفکنندگان محورهای دهگانه اصلاح نظام توزیع در مرحله نخست است. بررسی ضرورت اصلاح این محورها و میزان توفیق در اجرای طرحهای دهگانه اصلاح نظام توزیع بیانگر واقعیتهای دیگر حاکم بر عرضه کالا و خدمات در کشورمان است.
ایجاد اتحادیههای کشوری
نبود اتحادیههای کشوری اصناف کارآمد در ایران ازجمله خلأهای موجود برای اصلاح ساختار توزیع بوده و بر این اساس این موضوع بهعنوان یکی از محورهای ساماندهی نظام توزیع مد نظر قرار گرفته است. قانون جدید نظام صنفی نیز توانمندی تشکیل اتحادیههای کشوری در حوزه اصناف کشور را فراهم آورده است. با ایجاد اتحادیههای کشوری میتوان از حضور فعالتر اصناف در امور مربوط به تنظیم بازار داخلی و نرخگذاری کالا و خدمات تحت مدیریت و نظارت دولت، تعامل بیشتر اصناف با سایر سازمانها، حفظ و حمایت از حقوق صنفی و بهبود کمی و کیفی وضعیت کسب و کار بهره گرفته و امکانی برای ارائه آموزشهای مورد نیاز فراهم کرد.
تشکیل پایگاه اطلاعرسانی اصناف
یکی از نقاط ضعف جدی اصناف بهعنوان آخرین حلقههای توزیع کالا و خدمات عدمکفایت اطلاعات مربوط به طبقهبندی فعالیتهای صنفی است در واقع برخی محدودیتها مانند ازهمگسیختگی دادههای موجود در حوزه اصناف، پراکندگی دادهها در ادارات کل استانها و شهرستانها، بهروز نبودن دادهها و عدمهمزمانی اطلاعات موجود، ناهمگونی روشهای تولید اطلاعات و گزارشها از دادههای خام، نبود پایگاه اطلاعرسانی در مورد اصناف و فرصتهای تجاری ایران برای خارج از کشور ازجمله مشکلاتی است که انجام هر نوع برنامهریزی در این حوزه را با چالش روبهرو کرده است.
کارت اصناف کشور
با توجه به اینکه بانک اطلاعات اصناف کشور فاقد ساز و کار بهروز رسانی بوده و اینکه هرماهه برای حدود 15هزار واحد صنفی پروانه جدید صادر شده یا پروانههای قبلی تمدید میشود با گذشت 5سال بانک اطلاعات کنونی کاملا بیاعتبار خواهد بود. همچنین اکنون اصناف، فاقد کد شناسه ملی برای فعالشدن در نظام توزیع کالای کشور هستند. برای رفع این معضل، پروژه ملتکارت اصناف پیشنهاد و اعلام شد که با اجرای این پروژه میتوان نسبت به تکمیل بانک اطلاعات اصناف، کدگذاری و طبقهبندی رستهها و اتحادیههای صنفی و ارائه آمار و اطلاعات دقیق و مستند از تعداد واحدهای صنفی در سطح کشور امیدوار بود.
ساماندهی پخش کالا
در نظام توزیع کنونی هیچگونه سازوکاری برای الزام تولیدکنندگان و واردکنندگان برای استفاده از شرکتهای پخش دارای مجوز وجود ندارد. با این روند بهنظر میرسد برای ساماندهی شبکههای توزیع و اصلاح کانالهای پخش، لازم است فعالیت شرکتهای پخش و نظارت بر عملکرد آنها در چارچوب قانون مدونی صورت گرفته و از سوی دیگر تولیدکنندگان و واردکنندگان کالا موظف شوند محصولات خود را از کانال شرکتهای پخش دارای مجوز توزیع کرده یا راسا با افتتاح شرکت پخش، محصولات خود را به واحدهای خردهفروشی عرضه کنند؛ اهدافی که در چارچوب پروژه ساماندهی پخش کالا قابل تحقق است.
شبکههای زنجیرهای خرده فروشی
تعداد زیاد واحدهای خردهفروشی، کوچک بودن مقایسه فعالیت این واحدها، نابرابر بودن قیمت فروش کالاهای یکسان در سطح خردهفروشی، استقلال فعالیت خردهفروشان از سایر حلقههای تأمین و توزیع کالا و... ازجمله ویژگیهای خردهفروشی کالا در کشور است که هزینه زیادی را به شبکه توزیع و نهایتا مصرفکنندگان کالا تحمیل میکند. محدودیتهای توسعه فروشگاههای بزرگ زنجیرهای و همچنین ناموفق بودن الگوی فروشگاههای مذکور در ایران و ضرورت توجه به واحدهای صنفی موجود موجب شده تا با مطالعه تجارب موجود در سایر کشورها، الگوی ایجاد و توسعه شبکه زنجیرهای خردهفروشی مورد توجه قرار گیرد.
حمایت از حقوق مصرفکننده
برای ایجاد تعادل در بازار، دفاع از حقوق مصرفکنندگان و حمایت از آنان در بازار، حرکتهای مصرفکنندگان در قالب سازمانهای مردمنهاد مصرفکننده شکل گرفت. این انجمنها بهصورت سازمان نیافته ساختار بازار را تغییر داده و با انحصار و فساد اقتصادی ناشی از دخالتهای غیرضروری دولتها مبارزه میکنند. انجمنهای غیردولتی حامی حقوق مصرفکننده در کشورمان نیز قادر خواهند بود با آموزش و آگاهسازی مصرفکنندگان و ارتقای دانش عمومی آنها معرفی الگوهای بهتر خرید، مصرف، پس انداز و حمایت از مصرفکنندگان هنگام زیان بهدلیل قیمت ناعادلانه، غیررقابتی یا نبود ایمنی کالا و خدمات در جامعه ایفای نقش کنند.
ساماندهی فروش اینترنتی
از سال1387 برنامهریزی برای شناسایی سایتهای تجاری آغاز و مقرر شد تا این سایتها نسبت به دریافت مجوز فعالیت اقدام و از مجوز(لوگوی اعتماد) در سایت خود بهرهبرداری کنند. با استفاده از این مجوز و ثبت علامت اعتماد همه سایتهای فروش اینترنتی میتوانند راحتتر اقدام به فعالیت توزیع و فروش اینترنتی در سطح کشور کرده و از سوی دیگر مصرفکنندگان نیز میتوانند با اطمینان بیشتری نسبت به دریافت کالا و خدمات از طریق اینترنت اقدام کنند. همچنین زمینهای برای توصیه و تشویق مصرفکنندگان به خرید اینترنتی و عملیاتی شدن خردهفروشی در شبکه ملی فراهم میشود.
خدمات بازرگانی کشاورزی
میتوان با استقرار یک پورتال مرکزی و ثبت تعاونیها و مراکز رسمی فعال در توزیع محصولات کشاورزی امکان تبادل اطلاعات مربوط به عرضه و تقاضای این محصولات را فراهم کرد؛ به این ترتیب، تعداد واسطههای غیررسمی و مخل شبکه توزیع کاهش خواهد یافت. در این طرح، اطلاعات و آمار محصولات قبل از برداشت میتواند از طریق این پورتال در اختیار مراکز توزیع استانها و همه مراکز عمده توزیع قرار گرفته و از انباشتهشدن مازاد محصول در یک نقطه کشور و کمبود همان محصول در نقاط دیگر جلوگیری شود. میتوان شرایط پرداخت الکترونیکی برای خریدهای بین بنگاههای فعال در شبکه رسمی توزیع محصولات را نیز فراهم کرد.