اخلاق هم چیزی نیست که نیاز به استدلال داشته باشد. قرآن می‌گوید: خودتان هم می‌دانید: «وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره/22) خداوند در وجود هرکسی قرار داده که خوب چیه و بد چیه؟ «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها» (شمس/8) ابلیس اصول دینش درست بود. خدا را قبول داشت. به خدا می‌گفت: «خَلَقْتَنی مِنْ نار» (اعراف/12) تو مرا خلق کردی. پس خدا را قبول داشت. نبوت را هم قبول داشت چون گفت: همه را گمراه می‌کنم جز بندگان مخلص تو را که انبیا هستند. معاد را هم قبول داشت. چون گفت: تا روز قیامت به من مهلت بده. آنچه نداشت اخلاق بود. تکبر داشت، به خدا گفت: من به آدم سجده نمی‌کنم! خیلی‌ها حاضر نیستند، خودشان را بشکنند. مشکل ما درون است. یک روز آیت‌الله بروجردی از خانه بیرون می‌آید برود درس. یک پیرمرد فقیر می‌گوید: آقا کمکی بکن. آقا می‌گوید: می‌روم درس و برمی‌گردم. این روستایی پای درس آقا می‌رود و می‌گوید: مسئله دینی دارم. بروم بپرسم. وقتی می‌نشیند جلوی آقای بروجردی، ایشان می‌بیند همان فقیری است که در خانه آمده بود. با تندی می‌گوید: به شما گفتم: بعد از درس بیا! آیت‌الله صافی به آقای بروجردی می‌گوید: ایشان الآن سؤال دینی دارد. آقای صافی می‌گوید: وقتی ایشان درسش تمام شد، از منبر پایین آمد و دست این روستایی را بوسید. آن چیزی که آدم را آقای بروجردی می‌کند، این است که دست یک فقیر را می‌بوسد و می‌گوید: مرا حلال کن. حالا چند تا از مردها اگر در خانه داد بزنند، از خانمشان عذرخواهی می‌کنند؟ چند تا خانم داریم که اگر بداخلاقی کند به شوهرش می‌گوید: معذرت می‌خواهم؟ تملق بد است.
حضرت امیر می‌فرماید: «یَتَقَارَضُونَ الثَّنَاء» (نهج‌البلاغه/ص307) بعضی‌ها به هم نان قرض می‌دهند چرا؟ خودباختگی، به‌خاطر اینکه قبول ندارد که «فَإِنَّ الْعِزَّهَ لِلَّهِ جَمیعاً» (نساء/139) عزت دست خداست. چه آدم‌های عزیزی که ذلیل شدند. چه ذلیل‌هایی که عزیز شدند. سه تا جمیعاً در قرآن است. «فَإِنَّ الْعِزَّهَ لِلَّهِ جَمیعاً»، «أَنَّ الْقُوَّهَ لِلَّهِ جَمیعا» (بقره/165)، «فَلِلَّهِ الْمَکْرُ جَمیعا» (رعد/42) عزت دست این نیست که شما کنار رئیس‌جمهور عکس بگیرید یا مقام معظم رهبری تعریفت را بکند، استاندار شوی، سفیر شوی، وکیل شوی، رئیس‌جمهور شوی. خیلی آدم‌ها پول یا پست دارند ولی محبوبیت ندارند. اگر ما ایمان داشته باشیم که رزق دست خداست: «نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعیشَتَهُم» (زخرف/32) اگر هم کسی رزقش کم است، به قسمت پر لیوان نگاه کند. ممکن است او پولش بیشتر باشد، ولی شما سالم‌تر از او هستی. او در شهر باشد ولی شما هوای بهتری می‌خوری. ریشه مفاسد نداشتن ایمان است. ایمان به اینکه عزت تماماً دست خداست. رزق تماماً دست خداست. تدبیر تماماً دست خداست. نمی‌خواهد خیلی نقشه بکشید. ما اختیار داریم ولی همه کاره نیستیم، مثل کسی که آموزش رانندگی می‌بیند. اختیار دارد، هم می‌تواند گاز بدهد و هم می‌تواند ترمز کند، اما همه کاره نیست. یک گاز و ترمز زیر پای استاد است. ما باید تلاش خودمان را بکنیم، ولی یک گاز و ترمز هم زیر پای خداست. خیلی گاز ندهیم، ممکن است خدا ترمز کند.