عباس آخوندی در آن زمان وزیر مسکن و نماینده ویژه آیت الله هاشمی برای ساخت سالن اجلاس بوده است.
گفت و گوی خبرگزاری تسنیم توسط بهمن نظری و محمود نکونام انجام شده است:
- شما در اواخر دوران مسئولیت خود در وزارت مسکن و شهرسازی اجرای سالن همایش‌های بین المللی جمهوری اسلامی ایران (سالن اجلاس) را بر عهده گرفتید. از آن روزها، شرایط کار و سختی‌ها و مشکلات ساخت این سالن چه خاطره‌ای دارید؟
این سالن در ماه‌های پایانی وزارت بنده آغاز و در دوره آقای عبدالعلی زاده تکمیل شد.
- گویا در مراسم افتتاح از سقف این سالن آب می‌چکید.
بله، روز افتتاحیه آب بندی یک نقطه از سقف (ایزولاسیون) کامل نبود از یک نقطه چند قطره آب چکیده بود.
- این مسئله به دوران مسئولیت شما در این پروژه مربوط است؟
خیر، در دورانی که بنده مجری طرح بودم سازه ساخته شد. بقیه در دوران وزیر بعدی اجرا شد. باید بگویم که سالن اجلاس یکی از افتخارات ملی ایران است، چرا که پروژه‌ای به این عظمت ظرف هفت ماه اجرا شد. اصلا فرصت پیش بهره‌برداری از این پروژه وجود نداشت. اولین لحظه‌ای که افتتاح شد روز اجلاس بود و جزو پروژه هایی با سرعت بالاست. در چنین پروژه هایی باید کل عظمت کار را دید اینکه به دنبال یک نقطه ضعف بروید چندان منصفانه نیست. سازماندهی این کار با بنده بود تا این پروژه سریع انجام شود. طراحی، انتخاب پیمانکار و سازه در زمان وزارت بنده اجرا شد، اما کارهای مربوط به تاسیسات، معماری، نما بعدا تکمیل شد. اساسا نمی‌شود این قبیل پروژه ها را که باید سه سال ساخته شود ظرف 6 ماه انجام دهیم بعدش بگوئیم چرا از یک نقطه این مجموعه آب می‌چکد؟ این رویکرد منصفانه نیست. البته خبرنگاران باید همه این موارد را «های لایت» کنند.
- طراحی این سالن توسط ایرانی‌ها انجام شد یا از طراحان خارجی کمک گرفتید؟
کل طراحی مجموعه را مهندسان ایرانی انجام دادند و روش اجرا 100 درصد ایرانی بود.
- این پروژه چه ویژگی خاصی داشت؟
سالن اجلاس در واقع یک هرم با محور نامتقارن است که جهت زیبایی در شب مانند یک کوه نور عمل می‌کند. هنوز هم کار بسیار زیبایی است. سقف سالن اجلاس بسیار بسیار جالب است و از شیشه و آلومینیوم ساخته شد. همه مواد لازم برای اجرای این پروژه از داخل تامین شد و هیچ چیزی از خارج وارد نشد. اجرای این سقف یک کار تکمیلی بسیار سختی بود چراکه ارتفاع سقف از بالا تا پایین 50 متر بود و چون هیچ ستونی در این میان نیست کار بسیار پیچیده ای بود مخصوصا اینکه قرار بود کل این داستان ظرف هفت ماه به بهره برداری برسد.
- خاطره ای از آن دوران دارید؟
روزی که این بحث مطرح شد خاطرم هست که فروردین آن سال (76) آقای هاشمی رفته بود به اجلاس پنجاهمین سالگرد جشن استقلال پاکستان که روسای کشورهای اسلامی دعوت شده بودند. با توجه به اینکه در آذرماه همان سال قرار بود در ایران اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شود وقتی برگشتند به ایران این حس به ایشان دست داده بود که سالن مناسبی برای برگزاری اجلاس در کشور نداریم. نگران بودند که بیشتر از شش، هفت ماه وقت نداریم چگونه می‌توانیم این اجلاس را به شکل آبرومندانه‌ای برگزار کنیم.
اتفاقا برای تعطیلات عید عازم مشهد شده بودم. پنجم نوروز 76 برگشتم دیدم دفتر آقای هاشمی دنبال من هستند و گفتند سریع بیا اینجا رئیس جمهوری کار واجب دارد. رفتم و ایشان گفتند که برگزاری اجلاس در سالن‌هایی که داریم خوب نیست و باید فکری در این رابطه کرد. گفتم الان بیشتر از هفت ماه وقت نداریم. آقای هاشمی گفتند به هر حال ببینید چکار می‌توان انجام داد. به مجمع سوابق طرح‌های بزرگی که در وزارت مسکن و شهرسازی آن زمان مراجعه کردم دیدم قرار بوده که یک سالن در ارکستر سمفونی تهران با ظرفیت پنچ هزار در تپه‌های عباس آباد ساخته شود. طرح‌هایی برای این کار تهیه شده بود. آمدم به آقای هاشمی گفتم یک همچنین چیزی وجود دارد ولی اگر بخواهیم کار را آغاز کنیم پیشنهادم این است که سالن را در ضلع شمال نمایشگاه بین‌المللی بسازیم. البته این طرح را مورد تجدیدنظر کلی قرار دادیم چراکه برای یک هدف و جای دیگری بود. اما ایده معماری را بگیریم و با یک گروه مهندسی طرح را در جایی دیگر تجدید اجرا کنیم. ایشان گفتند موضوع را در جلسه هیات وزیران مطرح کن و این شد. در آن جلسه گفتم می‌توانیم این کار را انجام دهیم. آقای هاشمی گفتند چه تضمینی هست که این ساختمان در هفت ماه اجرا شود. گفتم که هیچ تضمینی نیست. گفتند از پیمانکاران چه تضمینی می‌توان گرفت. گفتم غیر از شرافت حرفه‌ای هیچ تضمینی نمی‌توان گرفت. شما یک مسئله بزرگ ملی دارید هر تضمین ریالی را بگیرید اگر در آذر ماه این ساختمان آماده نشد در نهایت این تضامین را اجرا می‌گذارید و پیمانکاران را جریمه می‌کنید. تنها کاری که می‌توانیم بکنیم این است که شرافت حرفه‌ای را گرو بگذاریم و غیر از این هم چیز دیگری سراغ ندارم. آقای هاشمی گفتتند که شما چه کار می‌کنید؟ گفتم که منم تمام تلاشم را بکار می‌گیرم تا این کار به بهترین وجه ممکن انجام شود. این کار سابقه عملیاتی در ایران ندارد. سالن با سطح استاندارد بالا و با میزان تشریفات حداکثر در مدت کوتاه از مرحله ایده و زمین و طراحی تا مرحله بهره‌برداری درمدت هفت ماه اجرا شود. فقط با همت عالی می‌توان این کار را انجام داد وگرنه با گرفتن تضمین و... نمی‌توان به نتیجه رسید. عده‌ای پیشنهاد کردند که برویم این ساختمان میلاد را تعمیر کنیم به شرطی که پیمانکار خارجی بیاوریم و اعلام کردند چند میلیون دلار ارز هم بدهیم. به هر حال در آن زمان اوضاع ارزی کشور خوب نبود و قیمت نفت 8 دلار بود. اقای هاشمی گفتند برای اجرای سالن اجلاس چقدر ارز می‌خواهید؟ گفتم هیچی. گفتند پیمانکار خارجی چطور؟ گفتم آن را هم نمی‌خواهم. رای‌گیری شد و قرار شد این کار را وزارت مسکن و شهرسازی به عهده بگیرد و انجام دهد. بعدش خاطرم هست که مرحوم دکتر حبیبی (معاون اول) گفتند که اختیارات اصل 127 قانون اساسی را به آقای آخوندی بدهیم تا اختیارات کامل درباره هزینه‌کرد پروژه داشته باشند و تصمیمات ایشان تصمیمات هیات دولت باشد. به بنده گفتند این اختیارات را می‌خواهید. گفتم خیر این اختیارات را هم نمی‌خواهم. همانجا اعلام کردم که این پروژه را با قوانین و مقررات عادی اجرا می‌کنیم و نیازی به این اختیارات ندارم. خدا رحمت کند دکتر حبیبی را. ایشان گفتند حالا عجالتا این اختیارات را تصویب می‌کنیم شما استفاده نکنید.
بلافاصله مهندسان ارشد ایران را در شرکت‌های مختلف در حوزه پیمانکار و مشاور دعوت کردم و گفتم این چنین چیزی مطرح شده و از طرف شما قول داده‌ایم که ما به شرافت حرفه‌ای مهندسی این کار را انجام می‌دهیم. یک بحث آبروی ملی است شما مهندسان ببینید چکار می‌کنید. هر کاری که انجام دهید مورد قبول است. در نهایت یک کار ترکیبی جدید بین گروه مهندس مشاور و پیمانکار به صورت مشترک انجام شد تا بتوانند همان لحظه که طراحی سازه صورت می‌گیرد کار اجرای سازه نیز انجام شود. استراتژی که انتخاب کردیم تا آنجاکه ممکن است از المان‌های ایرانی استفاده کنیم. نمای سازه از آجر است و اصلا به دنبال چیزهای عجیب و غریب مانند نشانه های خارجی نرفتیم. یک شرکت مهندس مشاور برجسته را به‌عنوان امین کارفرما انتخاب کردیم تا بتواند همان لحظه برای کارهایی که مشاور پیمانکار گزارش می‌دهد، تصمیم‌گیری شود. یک مجری طرح هم از سازمان مجری طرح‌ها برای اجرای این پروژه انتخاب شد. خودم هم آخر شب که می‌خواستم به منزل بروم به محل ساخت سال اجلاس می‌رفتم و در جریان جزئیات کارهای انجام شده قرار می‌گرفتم و همان جا تصمیماتی را که لازم بود اتخاذ می‌کردم.
برای اولین بار سعی کردیم همزمان با طراحی، معماری و اجرای سازه، طراحی و دکوراسیون داخلی نیز آغاز شود. لذا همزمان با معماری یک گروه مشغول طراحی صندلی‌ها و دکوراسیون داخلی بودند. حتی برای بسیاری از بخش‌ها که نوع پرده یا پارچه‌ها انتخاب می‌شد ما یک نوع ترمه خاصی را برای طراحی بافت به ترمه‌بافی در یزد دادیم. سعی کردیم برای پارچه‌های سالن اجلاس از جنس خارجی استفاده نکنیم و همه چیز ایرانی باشد. به‌طور کلی هیچ چیزی در سالن مذکور تصادفی نباشد. حتی یک صندلی به شکل تصادفی اجرا نشده و به‌طور کلی کوچکترین جزئیات سالن اجلاس بدون طراحی نیست.
- شما تا پایان مرداد مجری این پروژه بودید، پیشرفت فیزیکی کار تا آن زمان چگونه بود؟
تا دوره‌ای که بنده مسئولیت داشتم، بخش عمده‌ای از کار سازه اجرا شد. حجم کار فوق‌العاده زیاد بود. بخش عمده تاسیسات خریداری شد و همچنین سفارش تمام صندلی‌ها و کارهای مربوط به دکوراسیون داده شد. از مرداد ماه 76 دیگر در آنجا مسئولیتی نداشتم و ادامه ساخت سالن به مهندس عبدالعلی زاده (وزیر وقت مسکن و شهرسازی) محول شد. البته ایشان هیچکدام از مجریان طرح را تغییر نداد و همان دوستان کار را ادامه داد و خوشبختانه به زمان برگزاری سران اجلاس کشورهای اسلامی هم رسید.
- سفرای کشورهای دیگر چه واکنشی به ساخت سالن اجلاس داشتند؟
خاطرم هست از سوی دبیرخانه سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی آمدند و گفتند که غیرممکن است که این ساختمان برای اجلاس آماده شود. در واقع گزارش داده بودند. برخی از سفرای کشورهای اسلامی به بهانه‌های مختلف از جلوی ساختمان عبور می‌کردند و شاید در دلشان می‌خندیدند که غیرممکن است این ساختمان برای برگزاری اجلاس سران در آذرماه 76 آماده شود.
- سرانجام سالن اجلاس ساخته شد و در روز افتتاحیه آن اتفاق افتاد؟
خوشبختانه با تلاش مجریان طرح، سالن اجلاس آماده شد و آن نکته در واقع یک بدشانسی بود. روز افتتاح اجلاس برف فوق‌العاده شدیدی آمد و در حجم عظیم کار ایزولاسیون یک نقطه از سقف به خوبی اجرا نشده بود و چند قطره از آنجا چکید. و این شد مبدا تاریخ برای این ساختمان.
- در یک جمله بگویید نتایج ساخت سالن اجلاس چه بود؟
سالن اجلاس نشان داد که اگر به مهندسان ایرانی اعتماد کنیم و به آنها شخصیت بدهیم، از عهده اجرای پروژه‌های بسیار سخت با کمترین قیمت و بدون نیاز به نیروهای خارجی بر می‌آیند.
- این سازه در برابر وقوع چه ریشتر زلزله‌ای مقاوم است؟
فکر می‌کنم سالن اجلاس در برابر زلزله‌ای با قدرت 9 ریشتر مقاومت می‌کند. به عبارت دیگر این سازه در برابر بالاترین زلزله قابل تصور مقاوم است.
- این سازه را با چه سازه‌ای در داخل کشور می‌توان مقایسه کرد؟
در سازه‌هایی که پس از پیروزی انقلاب اجرا شد چند سازه بسیار مهم و ارزشمند وجود دارد. سالن اجلاس و کتابخانه ملی ایران گل سرسبد این پروژه‌ها هستند. کتابخانه ملی ایران در فضایی به وسعت 100 هزار مترمربع ساخته شد که یکی از زیباترین ساختمان‌هایی است که در ایران احداث شده است. ساختمان مجلس شورای اسلامی نیز یکی از زیباترین سازه‌ها در ایران به شمار می‌رود. موزه نگارستان نیز از جمله سازه‌هایی است که هم ردیف با سالن اجلاس به لحاظ کیفی و زیبایی قرار دارد. کل این ساختمان در دل زمین دفن است و در واقع سقف آن کف خیابان است. یکی از سازه‌های بسیار زیباست که در آن تاج‌های قوسی با المان‌های معماری سنتی ایران با استفاده از بتن اجرا شده است.
خاطرم هست خدمت مرحوم دکتر حبیبی بودیم (یادش به خیر) بحث این بود که موزه نگارستان که در حال اتمام است بعد از اتمام به چه کاری اختصاص یابد. مرحوم حبیبی گفتند که این سازه یکی از ارجمندترین ساختمان‌هایی است که در ایران ساخته شده خوب است که به ارجمندترین موضوع یعنی قرآن اختصاص یابد. لذا پیشنهاد کردند موزه نگارستان به موزه قرآن تبدیل شود.... یک سازه دیگر نیز اجرا شد که ساختمان‌های فرهنگستان علوم است. همچنین در دوره وزارت بنده طراحی یک ساختمان دیگر آغاز شد که بعدا اجرا شد. طرح توسعه حرم مطهر حضرت معصومه (س) یکی از سازه‌های ماندگار جمهوری اسلامی ایران است.
- با سازه‌های خارجی چه؟ می‌توان این ساختمان‌ها را با آنها مقایسه کرد؟
بله، حتما. بنظرم ساختمان پارلمان ایران با ساختمان پارلمان جدید که پس از وحدت دو آلمان در برلین ساخته شد، قابل مقایسه است. کتابخانه ملی ایران را نیز می‌توان با کتابخانه ملی فرانسه و بریتانیا مقایسه کرد و هیچ کم و کسری از این دو ندارد. این ساختمان یکی از زیباترین و کارآمدترین ساختمان‌های ایران است و با یک فضای دلنشین «ایرونی» بسیار مدرن ساخته شده است. هم اجرای آن مدرن است، ضمن آن‌که 90 درصد از تکنولویی‌های بکار رفته در این سازه مدرن است.