عناب از میوه‌های بسیار مفید است که علاوه بر خواص تغذیه‌ای دارای موارد استفاده زیادی به عنوان یک گیاه دارویی است.
این میوه که می‌توان درختان آن را از ایران تا هند و جنوب چین و حتی جنوب اروپا پیدا کرد، در هر منطقه‌ای دارای اسامی مختلفی است. در هند و پاکستان آن را «ایناب» و در شرق آسیا آن را خرمای قرمز، خرمای چینی یا خرمای هندی می‌نامند.
درخت عناب شبیه درخت سنجد است و در نواحی کوهستانی برخی از مناطق ایران مانند خراسان یافت می‌شود.
مصارف خوراکی
در بریتانیا عناب را به صورت خشک شده و یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند.
در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند.
در برخی مناطق از عناب برای تهیه سرکه استفاده می‌شود و در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند.
عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود، اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می‌نمایند، ولی جالب است بدانید که در بسیاری از نقاط دنیا میوه تازه آن به صورت سبز استفاده می‌شود که البته طعم بسیار خوبی هم دارد.
در شرق آسیا عناب‌های بسیار بزرگی به اندازه خرما و با رنگ‌های مختلف از جمله مشکی و قرمز به عمل می‌آید.
میوه عناب دارای خواص طبی متعددی است و در مکاتب طب سنتی کشورهای مختلف جایگاه ویژه‌ای برای کمک به سلامت و درمان بیماری‌ها دارد.
عناب آرامش‌بخش و ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می‌کنند.
خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی عناب
عصاره آن موجب مهار اثر رادیکال‌های آزاد (به عنوان عامل افزایش التهاب) می‌گردد. حاوی آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی چون ویتامین C، کاروتنوئیدها و فلاوونوئید است. همچنین موجب تقویت سیستم ایمنی می‌شود.
عناب و قند خون
ترکیبات اتری موجود در آن عامل مهار کننده‌ای در افزایش قند خون است. همچنین مقادیر پارامترهای بیوشیمیایی مانند قند خون، اوره، کراتینین، کلسترول سرم، تری‌گلیسیرید سرم، HDL، LDL، هموگلوبین و هموگلوبین گلیکوزیله را به طور قابل توجهی به سطح نرمال نزدیک می‌کند.
در طب سنتی ایران نیز مصرف جوشانده عناب برای درمان سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا و انواع گلودرد بسیار توصیه شده است.
چای عناب در شرق آسیا یک نوشیدنی بسیار گوارا محسوب می‌شود که به جلوگیری از سرماخوردگی نیز کمک می‌کند. اگر دچار سرماخوردگی شده‌اید و از خشکی سینه و سرفه رنج می‌برید، عناب داروی گیاهی مناسب و کارآمدی است. عناب دارای لعاب فراوان، پروتئین، مواد قندی و مقدار زیادی ویتامین C است. عناب به دلیل داشتن لعاب زیاد، نرم کننده سینه و ضد سرفه است.
جوشانده عناب گرفتگی صدا را برطرف می‌کند. به علاوه آسم و تنگی نفس را برطرف می‌کند. برای تهیه جوشانده عناب 50 گرم عناب را در یک لیتر آب ریخته و بجوشانید تا حجم آن دو سوم شود.
ارزش تغذیه‌ای
این میوه منبع خوبی از ویتامین C و حاوی مقادیر قابل ملاحظه‌ای مواد معدنی است. همچنین دارای پروتئین، کربوهیدرات و مواد معدنی کلسیم، فسفر، آهن، کاروتن، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین و فلور می‌باشد. در ضمن حاوی پکتین (به عنوان کلسیم پکتات) به عنوان فیبر محلول موثر در کاهش چربی و قند خون است. محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است، بنابراین متخصصین تغذیه می‌توانند عناب را به عنوان بخشی از رژیم غذایی توصیه نمایند.
عناب و دستگاه گوارش
عناب در زمان ابتلا به اسهال می‌تواند حرکات مربوط به دستگاه گوارش را کاهش دهد. مخلوط را با نمک و فلفل به عنوان هضم کننده مصرف کنید. میوه خشک رسیده به عنوان ملین می‌باشد. حتی تأثیر آن برای کمک به درمان یبوست با مطالعات بالینی مختلف به اثبات رسیده است و به تمام افرادی که از یبوست رنج می‌برند توصیه می‌شود هر روز صبح یک تکه زنجبیل تازه و چند دانه عناب را در یک لیوان آب جوش قرار داده و پس از چند دقیقه این نوشیدنی را میل کنند.
عناب تقویت‌کننده دستگاه گوارش است و مطالعات بالینی، تأثیرات آن برای رفع مشکلات مختلف گوارش را نشان داده است. مصرف عناب به هضم غذا کمک کرده و در جلوگیری از نفخ موثر است.
حفاظت از کبد
مصرف عناب به طور معنی‌داری سطوح آنزیم‌های کبدی را کاهش می‌دهد. این آنزیم‌ها نشانگر آسیب بافتی هستند.
یافته‌های بافت شناسی نشان می‌دهند که این میوه اثرات محافظتی در برابر بیماری‌های کبدی دارد. عناب در درمان کبد چرب نیز مفید است.
خواص دیگر عناب
* در کم فشاری خون و نازایی مفید است.
* عناب آرامش‌بخش و ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود و تقویت کننده معده و طحال و سیستم گوارشی است استفاده می‌کنند.
* خاصیت ضد میکروبی دارد.
* چای عناب دارای ماده ضد سرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت‌های آسیب دیده و تقویت عضلات می‌شود.
* استفاده از مغز میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها سبب سرعت بخشیدن به بهبود آن‌ها می‌شود.
* به دلیل محتوای فلور در استحکام دندان‌ها موثر است.
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه - شماره 131