افراد فکر می‌کنند این سردرد، دل‌درد و... با دفعه‌های قبل فرقی نمی‌کند بنابراین با خوردن همان داروی همیشگی می‌توان به نتیجه مطلوب و درمان رسید، این در حالی است که بیشتر متخصصان معتقدند که مصرف خودسرانه دارو و در کل خوددرمانی به سلامت فرد آسیب می‌رساند. آنها مرز بسیار دقیقی بین خوددرمانی و خودمراقبتی می‌گذارند و معتقدند که تکنیک‌های خودمراقبتی باید به صورت فردی و گروهی آموزش داده شود. پزشکان با توجه به مولفه‌هایی مانند سن، جنسیت و شرایط متابولیک به افراد دارو تجویز می‌کنند.
دکتر قاسم حسینی‌اخوان، پزشک اورژانس بیمارستان شهید هاشمی‌نژاد مشهد، در گفتوگو با همشهری گفت: در خودمراقبتی ما در تمام حالات و زمان‌ها به فکر سلامت خود هستیم و علائمی که بدن از خود نشان می‌دهد را به‌طور دقیق رصد می‌کنیم؛ یعنی وقتی بدنمان گرم است و تب داریم نشان‌دهنده ورود میکروب یا ویروسی به بدن و التهابی در حال شکل‌گرفتن است. همینطور وقتی برای چند روز متوالی کمردرد داریم باید متوجه شویم که اشکالی در ستون فقراتمان ایجاد شده، یا وقتی دل‌درد و دل‌آشوبه داریم باید بدانیم که در دستگاه گوارش‌مان اختلالی ایجاد شده است بنابراین باید به پزشک مراجعه کنیم. خودمراقبتی همچنین شامل قرارنگرفتن در فضاهایی است که در آن دود سیگار وجود دارد.
خوددرمانی به فرایندی می‌گویند که در آن فرد بدون اینکه اطلاعات اولیه از بیماری‌اش داشته باشد با دیدن نخستین نشانه‌ها اقدام به مصرف انواع داروها، از مسکن‌ها تا آنتی‌بیوتیک‌های متنوع کند یا نسخه‌های گیاهی بزرگ‌ترهای فامیل را عملی سازد. دکتر اخوان معتقد است: خوددرمانی مثل قدم گذاشتن در اتاق تاریک بدون چراغ است. بیشتر مردم وقتی به آنها گفته می‌شود وارد کار پزشکی نشوید می‌گویند خوردن یک استامینوفن که نیاز به تجویز پزشک ندارد. در حالی که پزشکان می‌گویند که اگر فیزیولوژی بیماری، مکانیسم و مشکلات بدن خود را شناختید و دانستید عامل بیماری چیست بعد می‌توانید خودسرانه دارو مصرف کنید.
خودمراقبتی فقط دیدن نشانه‌های بیماری در بدن نیست؛ بخش دیگر آن، اطلاع‌یابی از عوامل خطرساز محیطی است. دکتر اخوان در این‌باره گفت: به‌طور مثال اگر فردی در زندگی‌اش با ماری‌جوانا آشنایی نداشته باشد و یکی از دوستانش برای او این ماده مخدر را به‌عنوان آرام‌بخش و نشاط‌آور تبلیغ کند، درصورتی که اطلاعات کافی از قبل نداشته باشد احتمال اینکه به مصرف آن گرایش پیدا کند بیشتر است. بخشی از اقدامات خودمراقبتی در مواجهه با عوامل خطرساز محیطی مانند انواع مواد‌مخدر و اعتیادآور است.
مصرف دارو از مهم‌ترین رکن‌های درمان بیماری‌هاست ولی مصرف غیرمنطقی دارو علاوه بر عدم‌درمان بیماری باعث ایجاد عوارض دارویی در طولانی‌مدت می‌شود، به همین دلیل پزشکان افراد را از مصرف خودسرانه دارو منع می‌کنند. دکتر کیان عظیمی، داروساز، در گفتوگو با همشهری گفت: خودمراقبتی اقدام داوطلبانه‌ای است که بیمار با آگاهی و برنامه‌‌ای از پیش‌تعیین‌شده به خود کمک می‌کند. این عمل جنبه‌های مختلف دارد و می‌تواند در راستای حفظ سلامت در ناخوشی‌های جزئی یا مزمن و حاد اعمال شود. توجه به وزن، اهمیت ورزش، آشنایی با تغذیه سالم و مضرات دخانیات، اقدام به ترک سیگار، توجه به نقش خواب و استرس در سلامت از جمله بخش‌های خودمراقبتی است. تحقیقی نشان می‌دهد که خودمراقبتی در ناخوشی‌های جزئی در انگلستان باعث صرفه‌جویی 96میلیارد دلار شده است؛ به‌عبارت دیگر بیمار با اطلاع از اقدامات درمانی مناسب در درمان ناخوشی‌های جزئی می‌تواند جلوی هزینه‌های کلان بیمارستانی را بگیرد.
آمارهای وزارت بهداشت نشان از خوددرمانی اکثریت ایرانیان دارد. دکتر کیان‌عظیمی در این‌باره گفت: 50 درصد بیماران ایرانی وقتی بیمار می‌شوند به پزشک مراجعه نمی‌کنند و 10 تا 15درصد بیماران بدون مشورت با پزشک، دارو مصرف می‌کنند. مصرف خودسرانه دارو عوارض بی‌شماری می‌تواند داشته باشد. مردم ما فکر می‌کنند که گیاهان دارویی و داروهای گیاهی بی‌ضرر هستند و هر دارویی که اسم گیاهی روی آن باشد می‌توان بدون دغدغه آن را مصرف کرد. آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که سرانه مصرف دارو در کشور 340 عدد دارو است که از استاندارد جهانی بسیار بالاتر است.
خیلی از مردم فکر می‌کنند که مصرف برخی داروها 100درصد بی‌ضرر و حتی مفید است. به‌طور مثال قرصی مانند استامینوفن مشکلی ایجاد نخواهد کرد، درصورتی که این دارو جزو سمی‌ترین داروها برای کبد محسوب می‌شود. این داروساز در توضیح بیشتر گفت: این دارو جزو معدود داروهایی است که مصرف خودسرانه آن می‌تواند به پیوند کبد منجر شود. همچنین مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها که در کشور رایج است نه تنها می‌تواند باعث مقاوم‌ترشدن باکتری‌ها به داروها شود بلکه عوارض زیادی برای کبد و سیستم گوارش به همراه دارد. آمپول دگزامتازون که هم در نسخه‌های همکاران پزشک زیاد دیده می‌شود و هم بیماران فکر می‌کنند با زدن یک دگزامتازون عوارض سرماخوردگی یا دندان درد را می‌توانند کاهش دهند عوارض خاص خود را دارد. یکی دیگر از عواملی که به خوددرمانی در ایران دامن زده، تبلیغات ماهواره‌ای داروهاست. داروهای لاغری، چاقی و مکمل‌ها از آن دسته هستند.