بحث‌ها، بين كارهاي خانه و بالا و پايين‌كردن شبكه‌هاي تلويزيون شروع شده و درنهايت ناتمام مي‌مانند. به‌نظر مي‌رسد كه زن و شوهرها در زندگي شهري فرصت، مهارت يا توان گفت‌وگوي كافي براي ساماندهي شرايط را ندارند. ماشين، موبايل، تلويزيون، شبكه‌هاي مختلف مجازي، روزنامه‌ها و مشغله‌هاي كاري شرايطي را ايجاد كرده‌اند كه ارتباطات كلامي به حداقل رسيده‌اند. حجت‌الاسلام علي سرلك در مورد همه نكاتي كه براي شروع يك گفت‌وگوي مؤثر و مسئله‌محور لازم است رعايت كنيم برايمان صحبت كرده است.
نكته اول: فضاي گفت‌وگو را درست بچين!
اول از همه اين را بدانيد: گفت‌وگويي موفق است كه با زمينه تفاهم و علاقه‌مندي شكل مي‌گيرد. در قرآن هم آمده است كه خوب حرف بزنيد و سخنان‌تان را با سلام شروع كنيد؛ يعني گارد مثبت داشته باشيد و از حرف‌هاي بد پرهيز كنيد. فضاي گفت‌وگو بايد فضاي تفاهم باشد: «لا يحب‌الله الجهر بالسوء من القول»/ آيه 148سوره نساء، در مورد اينكه فضاي گفت‌وگو نبايد فضاي زشتي و بد زباني باشد. «و قولوا للناس حسنا»/ سوره بقره آيه 83، در مورد نيكو سخن گفتن. «و قولوا لهم قولا معروفا»/ آيه 8 سوره نساء در مورد روان حرف زدن. «اذا قلتم فاعدلوا»/ آيه 152سوره انعام، در مورد منصفانه حرف زدن؛ همه اينها مي‌خواهند بگويند فضاي گفت‌وگوي ما بايد فضاي مثبتي باشد. نبايد در يك فضاي منفي، مچ‌گيرانه و توبيخ‌گرانه صحبت كنيم. بعد از ديدن يك سريال خوب، بعد از يك سفر خوب، يك مهماني دلنشين و بعد از مرور يك خاطره زيبا، بهترين اوقاتي هستند كه مي‌توانيم در مورد مسئله‌اي كه نگرانمان كرده حرف بزنيم.
نكته دوم: بحث را تك شاخه نگه داريد!
در مورد يك مسئله حرف بزنيد نه فهرستي از مسائل! به‌خودتان و طرف مقابل‌تان زمان بدهيد كه به همان يك موضوع بپردازيد. نيازي نيست همه مشكلات را در يك جلسه حل كنيد. الان مذاكرات مهم دنيا مثل مذاكرات ايران در ژنو هم مرحله به مرحله و طبقه‌بندي‌شده پيش مي‌رود و در هر جلسه در مورد يك مسئله حرف مي‌زنند. وقت كم است؟ در همان فرصت كوتاه مي‌خواهيد هرچه در دل داريد بيرون بريزيد؟ خب، اشتباه است! نبايد همان فرصت كم‌تان را بسوزانيد. بايد به تأثير گفت‌وگو فكر كنيد. قبول دارم كه فرصت كم است اما اين فرصت كم را مي‌توانيد با كيفيتي كه به گفت‌وگو مي‌دهيد جبران كنيد. اصلا با هم قرار بگذاريد. هر دو هفته يك بار، مثلا ساعت خاصي از روز پنجشنبه‌تان را براي گفت‌وگو خالي كنيد. ميوه و چايي آماده كنيد، تلويزيون را خاموش كنيد و حرف دل‌تان را بزنيد. در كشاورزي هم وقتي آب كم است، از روش قطره‌اي استفاده مي‌كنند. مي‌بينيد كه همان آب اندك مي‌تواند درختان تناور به‌وجود بياورد. چرا؟ چون آن را هدايت كرده‌اند.
نكته سوم: خوب شنيدن
براي شنيدن، اشتياق نشان بدهيد؛ توجه كنيد، واكنش نشان بدهيد، يك جاهايي تعجب كنيد، يك جاهايي سكوت، جاي ديگر تأييد و حتي گاهي در چهره‌تان انكار را نشان بدهيد. مهم اين است كه داريد توجه مي‌كنيد. واكنش كلامي‌نشان‌دادن جزو مهارت‌هاي انسان‌هاي موفق است. قرار نيست حرف‌هاي طرف مقابل‌تان را 100درصد تأييد كنيد. مجموعه واكنش‌هاي شما به همسرتان نشان مي‌دهد كه براي شنيدن آماده هستيد و به اين كار علاقه داريد. همين‌جاست كه مي‌توانيد حرف‌ها و نقطه نظرات‌تان را درست بيان كنيد.
نكته چهارم: وقت‌شناس باشيد
زمان مناسبي را براي گفت‌وگو انتخاب كنيد. شروع گفت‌وگو در زمان عصبانيت و در لحظات ناراحتي نمي‌تواند شما را به موفقيت برساند. وقتي خانم يا آقا در زمينه‌اي- به‌حق يا ناحق- ناراحت هستند اصلا موقعيت مناسبي براي صحبت در مورد آن موضوع خاص نيست. چنين گفت‌وگوهايي به كدورت‌هاي بيشتر، نگراني‌هاي فراوان‌تر و سوء‌تفاهمات دامن مي‌زند. در شرايطي كه طرف مقابل‌مان به هر دليلي حوصله ندارد، ناراحت است يا اعلام مي‌كند كه من الان آمادگي حرف‌زدن ندارم، اصرار نكنيد. فكر نكنيد كه اين آخرين فرصت است و درواقع موقعيت‌هايتان را تباه نكنيد. انتخاب زمان گفت‌وگو، هوشمندي مي‌خواهد.
نكته پنجم: جنبه داشته باشيد!
ظرفيت اينكه گفت‌وگوي همسرانه‌تان به نتيجه نرسد را داشته باشيد. همه 4مورد قبل را رعايت كرده‌ايد اما گفت‌وگو به نتيجه نرسيده، مشكلي نيست! همه گفت‌وگوها قرار نيست به نتيجه برسند. جاهايي حتي خوب است كه گفت‌وگو به نتيجه نمي‌رسد. گاهي در گفت‌وگوهايي كه به سرعت به نتيجه مي‌رسند، ابعادي از موضوع مورد بررسي قرار نمي‌گيرد. همين كه حرف‌هايتان را زده‌ايد نكته مهمي است؛ نه از نظر اينكه حجت تمام شد و من حرف‌هايم را زدم؛ از اين نظر كه «خدا را شكر كه توانستم در مورد اين مسئله حرف بزنم». همين كه بتوانيد از گفت‌وگو كردن لذت ببريد، موفق بوده‌ايد. بگذاريد يك مثال بزنم؛ در يك گفت‌وگو همسرتان را قانع مي‌كنيد كه فلان سفر را برويد يا فلان وسيله را بخريد اما در آن روزها، قدرت مالي‌اش را نداريد. معني‌اش اين نيست كه اين گفت‌وگو بي‌نتيجه بوده، معني‌اش اين است كه تصميمي گرفته‌ايد اما فعلا شرايط اجرايش را نداريد. هيچ اشكالي ندارد. مهم اين است كه شما با هم حرف مي‌زنيد. گاهي كه گفت‌وگويتان به نتيجه نمي‌رسد و احتمال ناراحتي و اختلاف بين شما و همسرتان وجود دارد، لازم است موضوع را با فرد ديگري كه هر دو امانتداري و رازداري‌اش را قبولش داريد در ميان بگذاريد. قرآن هم از چنين روشي تحت عنوان «حَكم در اختلافات» ياد مي‌كند. گاهي با اين روش مي‌توان گفت‌وگو را از بن بست خارج كرد.
3 آفت گفت‌وگو
1- در لفافه حرف‌زدن و حرف‌ها را پيچاندن؛ گاهي زن و شوهر منظورشان را با سكوت و طرح يك مسئله انحرافي بيان مي‌كنند و انتظار دارند كه طرف مقابل هم منظورشان را بفهمد. لفافه‌گويي گاهي ابهام را بيشتر مي‌كند و طرف مقابل منظور شما را نمي‌فهمد. مثلا مي‌خواهيد شوهرتان لباسي برايتان بخرد، جلوي ويترين مغازه مي‌ايستيد و از لباس تعريف مي‌كنيد. درواقع تلويحا مي‌خواهيد به شوهرتان بگوييد اين لباس را بخرد اما مرد نگاه زيبايي‌شناسي زن را مورد توجه قرار مي‌دهد بدون اينكه واقعا منظور او را فهميده باشد. در پايان شما ناراحت مي‌شويد و شايد بگوييد او من را درك نمي‌كند. درصورتي كه ما نبايد انتظار داشته باشيم هميشه، همه از همان منظري كه ما به يك موضوع نگاه مي‌كنيم، به آن نگاه كنند.
2- يادكردن از تلخي‌ها؛ اشتباهات گذشته و خاطرات و تلخي‌ها را ياد نكنيم؛تو آنجا كوتاه نيامدي، آنجا دعوا كردي و... .
3- طولاني كردن گفت‌وگو؛ مسائل بديهي را تكرار نكرده و گفت‌وگو را ملال‌آور نكنيد.
اهميت گفت‌وگو در اسلام
«علمه‌البيان»؛ تعليم بيان همان منت خداوند متعال بر انسان است. گاهي اين بيان از راه كلام است، گاهي از طريق نگاه و گاهي حتي سكوت. مهم اين است كه انسان آنچه در درون دارد را انتقال بدهد. ما با منظورمان مي‌توانيم با طرفمان دادوستد كرده و مراد خود را به او بيان كنيم. همه اينها جزو نعمت‌هاي الهي هستند كه در زيرمجموعه «علمه البيان» مي‌گنجند. ما در روضه‌هايمان هم مواردي داريم كه تأكيد اسلام بر روش‌هاي گفت‌وگو را نشان مي‌دهد. مثلا مي‌گوييم امام حسين(ع) در لحظه آخر كه مي‌خواستند به ميدان بروند، اسب‌شان حركت نمي‌كرد. ديدند دخترشان ايستاده‌اند و مي‌خواهند با ايشان صحبت كنند. در چنين شرايطي ايشان از فراز اسب صحبت نكردند، پايين آمدند و ارتباط بدني و لمسي برقرار كردند. دست دخترشان را گرفتند، ايشان را بر دامن‌شان نشاندند و حرف‌هايي زدند. دخترشان غرق در گريه بودند اما در همان شرايط هم از تكنيك‌هاي گفت‌وگو استفاده كردند. در مورد حضرت علي(ع) و حضرت زهرا(س) هم روايت داريم در شرايطي كه حضرت زهرا (س) به‌دليل دفاع از حضرت علي(ع) بيمار شده بودند و جو عمومي در مورد حضرت علي (ع) سنگين بود و حتي برخي جواب سلام ايشان را هم نمي‌د‌ادند، اين دو گاهي با هم مي‌نشستند و از غم‌ها و دردهايشان با هم صحبت مي‌كردند.
شايد براي شما هم اتفاق بيفتد
حجت‌الاسلام سرلك مراجعين فراواني دارند كه از عهده حل مسائل زندگي‌شان برنمي‌آيند. دليلش چيست؟ تفاهم‌نداشتن؟ دخالت خانواده‌ها؟ پرخاشگر بودن؟ نه! دليلش ساده‌تر از اينهاست؛ «عدم‌توانايي در ايجاد يك گفت‌وگوي مؤثر». تقريبا دليل اصلي همه مشكلات همين است؛ چون نمي‌توانند حرف بزنند به مشكل برمي‌خورند. اين افراد معمولا در حرف و كلام هم مي‌آيند، به هم مهلت حرف‌زدن نمي‌دهند، درزمان گفت‌وگو به حرف‌هاي طرف مقابل گوش نمي‌دهند و تنها درصدد آماده‌كردن جواب هستند؛ يعني اولويت ذهن‌شان را به جاي شنيدن، براي جواب دادن مي‌گذارند. چنين مشكلي معمولا معضلات موجود در زندگي را به زخم‌هايي كه هيچ پانسماني مداوايشان نمي‌كند و سوزش‌شان تمامي ندارد تبديل مي‌كنند. گاهي اين مشكلات بسيار كوچك هستند اما چون فضاي مؤثر براي حل‌شان وجود ندارد، به سمت گستردگي مي‌روند و شرايط را تا حد ناسازگاري و احساس عدم‌تفاهم جلو مي‌برند. بحث و گفت‌وگو در خانواده جزو مهارت‌هايي است كه مي‌تواند يك زندگي را تا مرز موفقيت و احساس شادكامي جلو برده و در مقابل، خلأ آن مي‌تواند طرفين را به دعوا، كشمكش و جدايي بكشاند.
ببينيد و بخوانيد
حجت‌الاسلام سرلك پيشنهادهاي زيادي براي خواندن و ديدن دارند. موارد زير،فيلم‌ها و كتاب‌هايي هستند كه ايشان ديدن و خواندن‌شان را براي يادگيري بيشتر در بحث‌هاي مربوط به خانواده توصيه مي‌كنند.
ديدني‌ها
سريال پايتخت: در اين سريال يك تعامل سازنده بين زن و شوهر وجود دارد. اين تعامل را خيلي دوست دارم. هميشه در اوج مشكلاتي كه با هم دارند، باز هم پرخاش نكرده و گفت‌وگو مي‌كنند.
سريال دكتر قريب: رابطه‌اي كه دكتر قريب با همسرش دارد يك رابطه خيلي خوب و توأم با احترام و گفت‌وگو است.
فيلم سينمايي دهليز: فيلمي است كه به خانواده قداست مي‌دهد. رابطه عاشقانه يك زوج كه به‌رغم چالش بزرگي كه در زندگي دارند، از انسجام خارج نمي‌شود.
خواندني‌ها
كتاب مطلع عشق/ توصيه‌هاي مقام‌معظم رهبري/ دفتر حفظ و نشر آثار آيت‌الله خامنه‌اي
در اين كتاب فوق‌العاده دقيق، توصيه‌هاي مقام معظم رهبري به خانواده‌هاي نوپا براي داشتن يك خانواده خوب جمع‌آوري شده است.
كتاب روابط متكامل زن و مرد/ علي صفايي حائري/ انتشارات ليله‌القدر
اين كتاب يك نقشه دقيق از روابط زن و مرد ارائه مي‌دهد. كتاب كم حجم اما تامل‌برانگيزي است.
كتاب سر دلبران/ دكتر اميرحسين بانكي‌پور‌فرد/ انتشارات حديث راه عشق
عوامل آرامش‌بخش و نشاط‌آفرين در خانواده را بيان مي‌كند.
كتاب نقش رسانه‌هاي تصويري در زوال دوران كودكي/ نيل پست من/ ترجمه صادق طباطبايي/ انتشارات اطلاعات
اين كتاب در مورد فضاي خانواده در دنياي امروز است. كتاب تكان‌دهنده و به درد بخوري است.