تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۳۸۶ - ۰۷:۰۴
فاطمه ظفر نژاد: طی دهه‌های گذشته مرگ رودخانه‌های کشور آهنگ سریع‌تری داشته است و نه تنها رودها که هزاران قنات چند صد یا حتی هزار ساله پایدار و بارور نیز با هجوم پیمانکاران و مشاوران سدساز به مرگی ابدی محکوم شدند. شاید عده‌ای بگویند خوب حالا رود و قنات نبود هم نبود چه فرقی می‌کند؟
رودها شریان‌های هستی و حیات آبخیزها، دشت‌ها، سیلاب‌دشت‌ها، و دهانه‌ها هستند. رودها بخشی از زیستگاه ما هستند که نابودی آنها حیات در کره خاک را به مخاطره می‌اندازد.
وقتی سد می‌زنیم مثل آن است که شریان خون‌رسان عضوی را از بالادست ببندیم و خون در عضو جریان نیابد. بنابر این مرگ آن عضو حتمی است حتی اگر شما خون بالا دست را با سرنگ بکشید و روی عضو در حال مرگ بپاشید.
آیا می‌دانید سدها باعث می‌شوند هیدرولوژی، کیفیت آب در پایین‌دست، ریخت‌شناسی رودخانه و... تغییر کند؟ می‌دانید سدها می‌توانند زمین لرزه بیافرینند؟
آیا می‌دانید که سدها فقط سیل‌های متوسط و کوچک را می‌توانند مهار کنند و در زمان رخداد سیلاب‌های بزرگتر از پیش‌بینی‌ها غالباً به عاملی خطرناک‌تر از سیل بدل می‌شوند و خطر شکستن دارند؟
آیا می‌دانید دریاچه سدها چقدر زمین را که غالباً حاصلخیزترین زمین‌های کشور هستند به زیر آب می‌برند؟ آیا می‌دانید کسانی که کما بیش به ناچار وادار به ترک زمین‌های کشاورزی خود در زیر دریاچه سدها می‌شوند از تولیدکنندگان ارزشمند کشاورزی به حاشیه‌نشینان بیکار یا به مشاغل کاذب و گاه ناصواب شهرهای اطراف مبدل می‌شوند؟
آیا می‌دانید که هزینه‌های نگهداری و بهره‌برداری سدها بسیار کمرشکن است؟
آیا می‌دانید که اثرات منفی سدها بر محیط زیست فیزیکی، بیولوژیکی و اجتماعی آنقدر زیاد است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته از دهه 90 به این سو دیگر نه تنها سدی نمی‌سازند که مجبور به جمع کردن و برچیدن سدهای خود به قیمت‌های بسیار گزاف شده‌اند تا اثرات منفی سدهای ساخته شده را با سختی هر چه تمام‌تر از محیط بزدایند و رودخانه‌ها را احیا کنند؟
ایرانی از چند هزار سال پیش، تلاش درخشانی در توسعه پایدار منابع آب و به ویژه به کمک ساخت قنات‌ها، این شاهکارهای مهندسی آب داشته و آن را در جهان از خود به یادگار نهاده است.
چگونه است که این مهندسی شکوفای سازنده بند بهمن در دو هزاره پیش، به درستی و آگاهانه و نه از ناتوانی، در همه این چند هزار سال حداکثر چند ده سد کوچک از جمله بلندترین سد جهان تا اوایل قرن بیستم به نام سد کریت طبس و یا سد کهن کبار قم را مفید به فایده تشخیص داده و ساخته است، اما ما در سه چهار دهه با تقلید کور از کسانی که سدسازی را از خود ما آموختند، بیش از 1000 سد می‌سازیم که بخش بزرگی از آنها قطعاً در چند دهه آینده باید برچیده شوند؟
بگذاریم تا رودها و جوی‌های این سرزمین همچنان روان بمانند تا به تعبیر شاعر بزرگ پارسی گوی، رودکی، ریگ آنها و درشتی‌هایشان، زیرپایمان پرنیان آید همی.