اما تلاش‌هاي معلمان هيچ‌وقت جايگزين كار پدرها و مادرها نمي‌شود. تحقيقات علمي ثابت كرده است كه ارتباط پدرها و مادرها با مدرسه و همچنين شرايط و فضاي خانواده، بر ميزان يادگيري دانش‌آموزان و پيشرفت تحصيلي آنها مؤثر است.
چگونه به موفقيت تحصيلي فرزندانمان كمك كنيم؟
خانواده و ابتدايي‌ها
دانش‌آموزان ابتدايي براي نخستين بار مي‌خواهند محيطي غير از خانه را تجربه كنند؛ آن هم محيطي كه قوانيني دارد و براي آنها تكليف تعيين مي‌كند. دانش‌آموزان ابتدايي به كمك شما نياز دارند كه از دوره پيش‌دبستاني و ماه‌ها قبل از مدرسه، با انجام بازي‌هاي فكري، گفت‌وگوهاي خانوادگي و... ياد بگيرند كه بايد گوش كنند و بشنوند. اگر خوب برنامه‌ريزي كنيد، فرزندتان بايد در آستانه ورود به مدرسه تحمل ۸ دقيقه گوش كردن مداوم به كتاب خواندن شما يا انجام بازي‌هاي فكري را داشته باشد.
آنچه مدرسه از دانش‌آموزان مي‌خواهد، پشتكار است تا بتوانند درس بخوانند و فعاليت كنند. بنابراين از روزها و ماه‌هاي قبل از آغاز مدرسه، در خانه به فرزندانتان مسئوليت‌هاي كوچك بدهيد تا مثلا با آب دادن به گل‌ها، سركشي به كفش‌هاي اعضاي خانواده و اطمينان از تميز بودن آنها، فرصت تجربه كارهاي مداوم را پيدا كنند. اين كار مي‌تواند پشتكار آنها را تقويت كند. يك دانش‌آموز خوب دبستاني بايد در نظم و دقت هم كم‌كم رشد پيدا كرده باشد. تمرين‌هاي ساده مثل دقت هنگام گردش خانوادگي، تعريف‌كردن فيلمي كه ديده است يا مراقبت از تميزي اتاقش مي‌تواند او را آماده كند.
مدرسه از بچه‌ها توقع رعايت قانون دارد. بچه‌هاي قانونمدار در مدرسه؛ نظم كلاس يا زنگ تفريح را رعايت مي‌كنند، كمتر دعوا راه مي‌اندازند و روابط اجتماعي‌شان بهتر از بقيه است. براي ياد دادن قانون مي‌توانيد الگوي خوبي از احترام به قانون مثل قوانين راهنمايي و رانندگي، احترام به پليس و... باشيد. قانونمدارها قوانين را مي‌شناسند، پس قوانين خانه يا مدرسه را در يك نقاشي يا كاردستي به كمك بچه‌ها ترسيم كنيد و براي مدتي جلوي چشم آنها بگذاريد تا به‌خاطر بسپارند.
در كنار قانون‌هاي ساده خانه‌تان مثل پرهيز از حرف زشت و... مفهوم جبران و جريمه را به بچه‌ها بياموزيد تا بي‌قانوني، عملكرد تحصيلي آنها را ضعيف نكند.
خانواده و راهنمايي‌ها
بچه‌هاي ديروز شما وقتي به مقطع راهنمايي نزديك مي‌شوند، يعني كم‌كم به دوران جديد نوجواني رسيده‌اند. پس بايد منتظر هويت‌خواهي، علاقه به تجربه كارها و موقعيت‌هاي مختلف، علاقه به جمع دوستان و... در آنها باشيد. شايد هنوز هم مثل قبل لازم باشد با شيوه‌هاي مختلف به ايجاد انگيزه براي درس خواندن بچه‌ها كمك كنيد اما ورود آنها به نوجواني و غليان عواطف و غرايز، نيازمند توجه بيشتر به پرورش كودكان در كنار آموزش است.
نظارت بر دوستان: پدران و مادران بايد در اين سن، زمينه مناسب براي انتخاب درست دوست را براي فرزندان خود مهيا كنند و آنها را با راه‌هاي درست انتخاب دوست آشنا كنند تا از آسيب‌هاي دوست‌ناپسند كه مي‌تواند با ايجاد دغدغه‌هاي بي‌اهميت، پيشرفت تحصيلي آنها را به خطر بيندازد، در امان باشند. شما مي‌توانيد مهماني‌هاي دوستانه‌اي براي بچه‌هاي خود در خانه ترتيب بدهيد. اين كار يكي از راه‌هاي آشنايي با دوستان فرزندتان و نظارت بر رفتار آنهاست. در اين مهماني‌ها سعي كنيد به‌صورت پراكنده در كنار آنها حضور داشته باشيد و با حضور در آشپزخانه، اتاق و پذيرايي، به‌طور غيرمستقيم هم در كنار آنها باشيد. خودتان هم مي‌توانيد درست مثل يك دوست باشيد تا در وقت نياز به يادآوري مسائل مهم بپردازيد.
نظارت بر جسم نوجوانان: مطالب درسي در مقطع راهنمايي پيچيدگي بيشتري پيدا مي‌كند و توجه شما نيز بايد به مراقبت از آرامش خانه، خواب كافي بچه‌ها كه به توجه و تمركز آنها كمك مي‌كند و مديريت غذاي فرزند نوجوان‌تان معطوف باشد. غذاي مناسب در تامين انرژي كافي و كنترل غرايز آنها مؤثر است. در اين سن، از حجم غذاهاي تند و تيز و فست‌فودها كم كرده و نوجوان را به سرگرمي‌هايي مانند ورزش و فعاليت‌هاي فرهنگي تشويق كنيد تا به غير از مدرسه جايگزين‌هاي سالم و نشاط‌آوري داشته باشد. اين فعاليت‌ها به‌طور غيرمستقيم به پيشرفت تحصيلي نوجوانان هم كمك مي‌كند.
يادآوري مهم: اگر به فكر كلاس‌هاي فوق برنامه براي فرزندتان هستيد، اواخر دوره راهنمايي زمان خوبي براي اين نوع كلاس‌هاست كه مي‌تواند به برنامه‌هاي آموزشي رسمي آنها هم كمك كند. از تشويق كردن فرزندانتان به مطالعه هم غافل نشويد. مطالعه علاوه بر بالا بردن اطلاعات عمومي نوجوانان، اعتماد به نفس آنان را نيز افزايش خواهد داد.
خانواده و دبيرستاني‌ها
دوران دبيرستان با سنگين‌شدن درس‌ها و همچنين نياز نوجوان به نشان دادن و اثبات خود و حضور او در جمع دوستان همراه است. مثل هميشه كمك به انگيزه دانش‌آموز بسيار مهم است؛ اما در اين دوران اين مسئله اهميت بيشتري پيدا مي‌كند زيرا فرزند شما بايد كم‌كم شغل و آينده حرفه‌اي خودش را پيدا كند. شما مي‌توانيد با سر زدن به محيط‌هاي كار و گفت‌وگو با صاحبان مشاغل درباره رشته دبيرستاني يا دانشگاهي به آنها كمك كنيد. خوب است كه در اين مسير فرزند خود را هم با خودتان همراه كنيد. به او كمك كنيد كه با تحقيق و پرسش و پاسخ از آدم‌هاي مختلف، از سختي‌ها و شرايط و مزاياي شغل مورد علاقه‌اش باخبر شود و تا حدي بتواند راه خودش را پيدا كند. فرزندتان كم‌كم بايد مسير آينده خود را تعيين كند ولي گاهي همين جست‌وجو براي مسير آينده و سردرگمي، موجب بي‌علاقگي او به تحصيل مي‌شود.
راهي براي تثبيت انگيزه: مشاور تحصيلي براي فرزندتان داشته باشيد. مشاور مي‌تواند حتي يكي از افراد تحصيلكرده و آگاه در اقوام شما باشد. مشاور با كمك در آزمون‌هاي دوره‌اي مي‌تواند به انگيزه دبيرستاني‌ها كمك كند و امكان رصد دائمي شرايط درسي دانش‌آموز را فراهم كند. اما اينها كمك است و نبايد تبديل به اجبار و موضوع دعواي خانوادگي شما شود.
كمك عزت نفس به درس خواندن: در اين سن، زياد با نوجوان‌تان مشورت كنيد تا بدانند شما بزرگ شدن آنها را باور داريد. به آنها مسئوليت بدهيد و با احترام آنها را صدا كنيد. تجربه نشان داده است دانش‌آموزان به همان ميزاني كه خود را باور كنند و وجودشان را ارزشمند مي‌دانند، درس خواندن را جدي مي‌گيرند و هيچ‌كس به اندازه خانواده نمي‌تواند به عزت نفس فرزندان كمك كند. از ظاهر فيزيكي فرزندتان كه شايد به‌خاطر بلوغ كمي متفاوت شده باشد، تعريف كنيد و با خاطرات گذشته خود، گذرا بودن اين دوران را يادآوري كنيد. گاهي اين دغدغه‌هاي ظاهري تمركز درس خواندن را از نوجوان مي‌گيرد و اگر حمايت شما نباشد مدرسه نمي‌تواند به عزت نفس فرزندتان كمك كند.
راهكارهايي براي دغدغه‌هاي هميشگي با تكليف شب چه كنيم؟
بعضي پدرها و مادرها از بيكاري بچه‌ها نگران مي‌شوند و دائم به معلم اصرار مي‌كنند كه به بچه‌ها تكليف بدهيد. بعضي از والدين هم به تكاليف معترضند. تكليف در حد معمول آن كمك مي‌كند كه بچه‌ها به تنهايي خود را محك بزنند و از ميزان يادگيري خود باخبر شوند. پس بهتر است دائم آن را يادآوري نكنيد اما دورادور مراقب انجام آن باشيد. اگر از شما كمك خواستند، برايشان توضيح دهيد اما كمتر دست به قلم شويد.
ايجاد فرصت براي تجربه عملي آنچه فرزندتان يادگرفته، براي تقويت يادگيري آنها بسيار مفيد است. به آنها اجازه بدهيد آزمايش‌هاي علوم را انجام بدهند يا حساب و كتاب و پرداخت قسط‌هاي اين ماه را به دانش‌آموزان راهنمايي بسپاريد.
اگر فرزندتان در انجام تكاليف سهل‌انگار است و شما چندبار به آرامي به او تذكر داده‌ايد، اجازه دهيد با همان مقدار تلاش به مدرسه برود و بازخورد كم‌كاري‌اش را ببيند. نگران تجربه تلخ بچه‌ها نباشيد تا پيروي از قانون را ياد بگيرند و تجربه‌هاي تلخ بزرگ‌تر پيدا نكنند.
اگر بچه‌ها نشان مي‌دهند كه از عهده انجام تكاليف‌شان برنمي‌آيند، احتمالا به اين خاطر است كه فهميده‌اند انجام اين مشق شب‌ها آنقدر براي شما مهم هست كه به خاطرش مجبور بشويد او را همراهي كنيد.
مدام و پي در پي ساعت را به بچه‌ها يادآوري نكنيد كه مشق‌هايش را ننوشته و درس‌هايش را نخوانده. بگذاريد خودش نتيجه سهل‌انگاري‌اش را ببيند. به‌جاي حرص خوردن و اعلام كردن ساعت، اجازه بدهيد خودش به‌طور ملموس و واقعي نتيجه كار اشتباه خودش را ببيند.
با جلسه اوليا و مربيان چه كنيم؟
حتما در جلسات اوليا و مربيان مدرسه شركت كنيد. از اين فرصت براي كمك به افزايش كاركرد مدرسه فرزندتان استفاده كنيد. اين مشاركت شما چيزي شبيه همكاري پدر و مادر براي تربيت بچه‌هاست و بي‌توجهي به آن به اندازه عدم‌همكاري پدر و مادر در تربيت فرزند، مي‌تواند دردسرآفرين باشد چون در اين حالت علاوه بر اينكه اطلاعات شما از شرايط مدرسه كمتر خواهد شد، ممكن است فرزندتان تصور كند بي‌توجهي شما به‌معناي بي‌علاقگي به آينده اوست و اين مسئله بهانه‌اي براي بروز رفتارهاي ناپسند شود.
رهبرمعظم انقلاب مي‌فرمايند: ارتباط اوليا و مربيان مي‌تواند نسل انقلابي آينده ما را تربيت كند. پدر و مادر و حتي در شرايط خاص يكي از اقوام نزديك مي‌توانند در اين جلسات شركت كنند و با تقسيم كار، براي پيشرفت بچه‌ها برنامه‌ريزي كنند.
مهم است كه فقط به جلسات عمومي با مدرسه راضي نشويد و براي اطلاع از وضعيت تحصيلي دانش‌آموزتان گاهي به مدرسه سر بزنيد. گاهي حتي نياز نيست بچه‌ها از حضور شما در مدرسه آگاه شوند.
معلم‌ها ترسناك نيستند!
هيچ‌گاه مدرسه و معلم‌ها را ابزاري براي تهديد دانش‌آموز نكنيد. همه انسان‌ها از تنبيه و از ابزار تنبيه گريزان هستند. اگر به‌خاطر بي‌نظمي يا هر رفتار اشتباه ديگر به بچه‌ها بگوييد: «فردا ميام مدرسه و شكايتت را به مديرتون مي‌كنم» شما با بيان اين جمله 2 نتيجه را ايجاد مي‌كنيد: اول اينكه علاقه آنها را به مدرسه و سپس درس خواندن كم مي‌كنيد و دوم آنكه با اين تهديد احتمالا غيرواقعي، اثر حرف خودتان را كم مي‌كنيد و به احترام كلامتان آسيب مي‌زنيد.
با رفت‌وآمد بچه‌ها چه كنيم؟
فاصله زماني خانه تا مدرسه و اثري كه بر خستگي بچه‌ها مي‌گذارد، مي‌تواند بر ميزان يادگيري آنها هم اثر بگذارد. با برنامه‌ريزي بهتر خانواده‌ها و كاهش خستگي دانش‌آموز، مدرسه‌ها بهتر مي‌توانند به آموزش بپردازند.
ممكن است علاوه بر فاصله زياد و اثر خستگي آن، آسيب‌هاي اجتماعي هم در راه‌هاي طولاني پيش آيد. پس تا حد امكان مدرسه نزديك منزل خود را انتخاب كنيد. درباره دانش‌آموزان ابتدايي تا زماني كه فرزندتان راه خانه تا مدرسه، توانايي مديريت خود و برخورد مناسب با ساير عابران و اطلاع از قوانين راهنمايي و رانندگي مثل نحوه گذشتن از خط عابرپياده را ياد نگرفته، بهتر است با او همراه شويد. اما بعد از آن، از رساندن و برگرداندن بچه‌ها اجتناب كنيد. مي‌توانيد گاهي به‌طور غيرمستقيم و دورادور از رفت‌وآمد بچه‌ها باخبر شويد. اگر مي‌توانيد هزينه سرويس بپردازيد، باز هم مسير نزديك، اطمينان از سالم بودن ماشين و همچنين پسنديده بودن رفتار راننده سرويس بسيار مهم است.
اگر مي‌خواهيد به تحصيل بهتر فرزندانتان كمك كنيد و موجب موفقيت بيشتر آنها شويد، اين 3شرط را رعايت كنيد:
حمايت شما حتي اگر از نوع تشويق است بايد تا جايي باشد كه موجب انگيزه بيشتر بچه‌ها براي درس خواندن شود، نه اينكه آنچنان نگران نمره خوب آنها باشيد كه تكليف‌شان را هم انجام دهيد. تا جاي ممكن متوسل به تنبيه و تهديد هم نشويد؛ چرا كه نتيجه عكس به همراه خواهد داشت. اگر بچه‌ها احساس كنند كه شما لحظه به لحظه درس خواندن آنها را زيرنظر داريد، كم‌كم به‌خاطر شما درس مي‌خوانند و اين موجب افت تحصيلي در سال‌هاي آينده مي‌شود. به فرزندتان يادآوري كنيد كه براي خودش درس مي‌خواند و به او فرصت دهيد كه نتيجه تلاش يا عدم‌تلاش خود را ببيند.
درس‌خواندن بهانه خوبي است براي اينكه بچه‌ها مستقل زندگي كردن را بياموزند. از هميشه پا به پاي بچه‌ها به انجام مشق شب نپردازيد. ممكن است در سال‌هاي آينده علم شما جوابگوي درس‌هاي جديد بچه‌ها نباشد. هر روز و هر سال بچه‌ها را به مدرسه بردن و آوردن يادآوري برنامه امتحاني فردا و مشق‌هاي انجام نشده و... به استقلال آنها ضربه مي‌زند.
كمك كنيد بچه‌ها به آينده درس خواندن‌شان اميد پيدا كنند و اعتماد‌به‌نفس داشته باشند. بنابراين از مقايسه فرزند خود با ديگران و بزرگنمايي شكست‌هاي او بپرهيزيد. با جمله‌هايي مانند «اگه به خانمتون نگفتم» يا «اگه به مديرتون نگفتم» مدرسه را به ابزاري براي ترساندن بچه‌ها تبديل نكنيد.