مفهوم وقف اگر چه قدمتي دست‌كم به اندازه دين اسلام دارد اما يك مكانيسم هوشمند براي حل كاستي‌هاي اقتصادي و حتي اجتماعي و فرهنگي است كه هنوز و در روزگار ما هم مي‌تواند مفيد باشد. مشكل اما اين است كه ما وقف را فراموش كرده‌ايم يا گمان مي‌كنيم وقف تنها سهم آنهايي است كه سرمايه زيادي دارند يا قيد سرمايه كم‌شان را هم زدند، درحالي‌كه همه ماجرا اين نيست. اين گزارش بي‌آنكه ربطي به مناسبت‌هاي تقويمي داشته باشد، تنها بهانه‌اي است براي يادآوري يك سنت حسنه... .
درباره وقف
رد وقف در گذشته‌هاي نه چندان دور ايران را كه بزنيم به نمونه‌هاي عجيبي مي‌رسيم. براي نمونه در روستاي عزآباد يزد وقف‌نامه جالبي وجود دارد كه براساس آن منافع حاصل از 75متر بايد صرف طعمه سگ كور شود. 300سال در اصفهان زميني كشاورزي وقف غذاي پرندگان شده و هر سال در آن زمين گندم و جو كاشته شود. روي ديگر سكه اما مربوط به يك شهروند تهراني است كه چند سال قبل اموالش را براي كمك به برندگان جايزه نوبل وقف كرد. وقف، صدقه جاريه‌اي است كه مي‌تواند مشكلات بسياري از پيش پاي نيازمندان و ساير آحاد مردم بردارد. ابعاد آموزشي و فرهنگي وقف در جوامع اسلامي بسيار گسترده است و به‌عنوان يك منبع مستمر مالي مراكز علمي پشتوانه مردمي دارد. بسياري از مدارس و مراكز علمي در اسلام از طريق وقف ايجاد شده‌اند. كم نيستند افرادي كه با تحصيل در اين مدارس توانسته‌اند به مدارج بالاي علمي دست پيدا كنند. همچنين از درآمدهاي وقف در ساخت مسجد، حسينيه، دانشگاه، خوابگاه‌هاي دانشجويي، تاسيس كتابخانه‌هاي عمومي، مجالس عزاداري ائمه، برگزاري مسابقات قرآن كريم در سطح بين‌المللي و... استفاده مي‌شود. البته در سال‌هاي اخير نيات واقفان نيز به فراخور زمان تغيير كرده است. تا‌كنون 800نيت وقف توسط سازمان اوقاف ثبت شده است. حجت‌الاسلام احمد شرفخاني، معاون فرهنگي اجتماعي سازمان اوقاف و امور خيريه با اشاره به اين نكته كه وقف احسان ماندگاري است كه هيچ وقت متوقف نمي‌شود، به همشهري مي‌گويد: موضوع وقف و نيات واقفين متنوع است. اصل وقف در ابتدا به‌منظور تحقق اهداف فرهنگي (ديني و مذهبي) بوده و نخستين وقف‌ها با نيت امور ديني و مذهبي و در مكان‌هاي مذهبي همچون مساجد و معابد بوده و رفته رفته به موضوعات جديدي در عرصه‌هاي اجتماعي، آموزشي، بهداشتي، درماني و امور خيريه سمت‌وسو پيدا كرده است.
به گفته وي، در زمان‌هايي وقف براي رفع نياز جامعه از قبيل ساخت بيمارستان و درمان و امور بهداشتي و امور مذهبي بوده اما حالا حتي صحبت از وقف فرهنگي هم به ميان مي‌آيد. در يك نمونه آذر‌ماه امسال دكتر جليل جعفري بنه خلخال، نماينده مردم شهرستان‌هاي خلخال و كوثر در مجلس شوراي اسلامي با حضور در اداره كل اوقاف استان، يك ستون از نشريه توسعه و عدالت را وقف كرد.
وقف‌هاي آسان براي همه
معاون فرهنگي اجتماعي سازمان اوقاف با تأكيد بر اينكه بايد يك‌بار ديگر براي احياي مفهوم وقف نزد عموم جامعه تلاش كرد، مي‌گويد: بايد وقف‌هاي مشاركتي و دسته جمعي را نيز در نيات وقف بگنجانيم تا همه افراد، از فقير و غني بتوانند به‌صورت شخصي يا مشاركتي در اين وقفيات مشاركت داشته باشند. اين اساس نياز به آسان‌سازي موضوع وقف احساس مي‌شود كه همان وقف دسته‌جمعي و گروهي است. كارهايي در اين‌باره شروع شده كه احداث بيمارستان وقفي مخصوص افراد سرطاني از اين اقدامات است كه افراد مي‌توانند با خريد اوراق وقفي 100هزار توماني در اين امر خداپسندانه مشاركت كنند.
حجت‌الاسلام شرفخاني با اشاره به تعداد وقف‌هايي كه در سال‌جاري انجام شده، مي‌گويد:در 6ماهه نخست سال‌جاري يك‌هزارو800وقف به ثبت رسيده كه نشان از علاقه‌مندي مردم به موضوع وقف دارد. طرح مهندسي نيات وقف نيز چند سالي است كه در دستور كار سازمان اوقاف و امور خيريه قرارگرفته است؛ نيات وقفي كه در گذشته وجود داشته و امروز نمي‌توان از آن نيات بهره‌برداري كرد، مثل موقوفه‌اي كه براي تيمار اسب‌هاي زائران امام رضا(ع) وقف شده بود. حالا مردم ديگر اسب سوار نمي‌شوند، موضوعي كه نزديك به نيت واقف است مدنظر قرار گرفته و موقوفه مطرح شده در اين موضوع استفاده مي‌شود كه اين مسئله به همان مهندسي نيات وقف برمي‌گردد.