گوشی موبایل یا ام‌پی‌تیری شما رادیو دارد؟ اگر نه، حداقل از این رادیو گنده‌های قدیمی که توی خانه‌تان پیدا می‌شود؟ اگر هم نه، توی تاکسی تا حالا رادیو گوش کرده‌اید؟ می‌بینید، دسترسی به رادیو خیلی راحت‌تر از تلویزیون است.
نمی‌شود تلویزیون‌تان را هر روز با خودتان کول کنید توی خیابان ولی رادیو، رسانه‌ای همیشه همراه است. مخاطب‌های رادیو کمتر از تلویزیون‌اند ولی آدم‌های خاصی هستند. خاصیت رادیو این است که می‌شود به‌اش گوش بدهی و در عین حال به بقیه کارها برسی؛ یعنی فقط گوش‌ات مشغول می‌شود.
رادیو به خاطر داشتن مخاطب‌های خاص، برنامه‌های خاص و جالبی دارد و حالا با شبکه‌های متنوعی که پیدا کرده، خیلی از سلیقه‌ها را راضی می‌کند. این بار توی سبک زندگی روی امواج رادیویی حرکت کرده‌ایم.
وقت پر‌کن فرهیخته
خیلی وقت‌ها توی زندگی روزمره پیش می‌آید که دنبال چیزی می‌گردیم که یا وقتمان را پر کند یا توی شرایط خاصی برایمان حرف بزند و همزبان‌مان شود. بعضی وقت‌ها هم اصلا می‌خواهیم صدای کسی غیر از اینهایی که دور و برمان هستند را بشنویم. گاهی هم دلمان می‌خواهد یکی مثل آتش‌افروز کوک‌مان کند و سر صبح به‌مان انرژی بدهد.
توی این وضعیت ضایع موسیقی وطنی که آهنگ‌ها زود تکراری می‌شوند و دل آدم را می‌زنند، رادیو این موقع‌ها خیلی خوب جواب می‌دهد. خوبی‌اش این است که علاوه بر همه اینها کلی چیز هم یاد می‌گیریم و اطلاعات‌مان از پوسیدگی درمی‌آید. اینجا برایتان موقعیت‌های مختلفی که رادیو به داد آدم می‌رسد و برنامه‌های متناسب با این موقعیت‌ها را آورده‌ایم.
پا شو، ظهر شد
وقتی اول صبح با هزار بد‌بختی و ژانگولر بیدار می‌شوی که بروی سر کار و به این خاطر که چشمان مبارک هنوز باز نشده، مدام سرو‌کله‌ات به در و دیوار می‌خورد یا وقتی مشغول ادامه خواب در مسیر رسیدن به محل کار یا دانشگاه و مدرسه هستی یا حتی وقتی پشت ترافیک چرت می‌زنی، بعضی برنامه‌های رادیو برای محول‌الحال‌شدن به کار می‌آید. اکثر شبکه‌های رادیو سعی می‌کنند سر صبح بترکانند. بهترین‌هایشان اینها هستند:
رادیو پیام
از ساعت 6 صبح مدام موسیقی شاد و شادی‌آور پخش می‌کند و هر چند دقیقه اخبار ترافیک را اعلام می‌کند که فلان کوچه بن‌بست باز است، از آنجا بروید سر کار!
رادیو جوان
ساعت 6:15 ، یک دو سه، حرکت
ساعت 7 ، یک صبح یک سلام
دیده‌اید راننده تاکسی‌ها معمولا صبح‌ها رادیو جوان را می‌گیرند؟ برای این است که توی این دوتا برنامه آهنگ‌های تندوشاد پخش می‌کنند که ملت خواب از سرشان بپرد و هی التماس می‌کند که بروید ورزش کنید و بخندید و خنده بر هر درد بی‌درمان دواست و از این‌جور چیزها. بعد هم با اعلام بعضی خبرهای کشور، تحلیل‌های رادیوجوانی می‌کند و به صورت طنز به مشکل‌های کشور گیر داده و راه‌حل ارائه می‌دهند.
نیازمندی‌ها
وسط روز بازار رادیو از همه جنسی جور می‌شود. ببینید چه جور برنامه‌ای نیازتان است:
- وقتی پزشک‌لازم می‌شوید
رادیو سلامت: از ساعت 10 صبح تا 2 بعدازظهر برنامه دارد. هر وقت خواستید مشکل پزشکی‌تان را با یک پزشک فوق‌تخصص مطرح کنید، با این شبکه تماس بگیرید. اخبار‌های روز پزشکی و آخرین کشفیات علم پزشکی هم گیرتان می‌آید. - وقتی موسیقی‌لازم می‌شوید
رادیو پیام: هرچند دقیقه، آهنگ‌های جدید و قدیم را در همه سبک‌های موسیقی پخش می‌کند؛ از آهنگ لایت گرفته تا چهچهه‌های سنتی. موسیقی فرهیخته و باکلاس هم اگر می‌خواهید، رادیو فرهنگ در خدمت است.
رادیو سراسری: «گلبانگ» سال‌هاست هر روز ساعت 3بعدازظهر آهنگ درخواستی پخش می‌کند. «دل‌انگیزان» ساعت13:30 شنبه تا پنجشنبه هر هفته، سرود‌های سنتی پخش می‌کند.
- وقتی اخبار ترافیک می‌خواهید
رادیو پیام و رادیو تهران: هر چند دقیقه یک بار این اخبار را پخش می‌کنند. - وقتی بحث‌های سیاسی می‌خواهید
رادیو گفت‌وگو : همین کار را برایتان انجام می‌دهد و همه برنامه‌هایش کمکتان می‌کند. - وقتی با شهردار تهران کار دارید
رادیو تهران: آقای شهردار هر چند وقت یک بار با اعلام قبلی توی این رادیو حاضر می‌شود و به مشکلات مردم جواب می‌دهد. - وقتی با مسائل فرهنگی سر و کار دارید
رادیو فرهنگ: با تن صدای خاص مجری‌هایش و آرام و کشدار حرف‌زدن و ادبیات کاملا اصیلش سر مسائل فرهنگی کشور بحث می‌کند. - وقتی ورزش‌لازم شده‌اید
رادیو ورزش : هر وقت ورزش‌خونتان پایین آمد، رادیو ورزش را بگیرید؛ حالتان خوب می‌شود. - وقتی می‌خواهید ختم قرآن کنید
رادیو قران: اگر پایه این رادیو باشید، علاوه بر تفسیر و معنی، هر ماه
یک با ر قرآن را ختم خواهید کرد. ساعت پخش تلاوت‌ها اینهاست:
تلاوت ترتیل نیم جزء اول (استاد خلیل الحصری)، 12:35 هر روز
تلاوت ترتیل نیم جزء دوم (استاد خلیل الحصری)، 13:20 هر روز
تلاوت ترتیل یک جزء (آقای پرهیزکار)21:00 هر روز
تلاوت ترتیل یک جزء (استاد محمد منشاوی)، 05 :03 هر روز
«این سومنیا*ی» حاد
بعضی وقت‌ها - مخصوصا شب‌های تابستان - همه‌چیز به چشم آدم می‌آید جز خواب. این موقع‌ها شمردن گله‌های هزارتایی گوسفند هم دردی را دوا نمی‌کند و هر چی هم که زور بزنی خوابت نمی‌برد که نمی‌برد. برنامه‌های به درد بخور رادیو برای این وقت‌ها اینهاست:
- رادیو پیام
این شبکه، 2 بخش برنامه برای شب زنده‌دارها دارد؛ یکی بخش شبانگاهی از ساعت 20 تا 22 که توی این ساعت‌ها می‌رود توی کار ادبیات و شعر و قصه (جدید و قدیم) و مباحث اجتماعی روز، سرودها و موسیقی‌های مناسب شبانه؛ دیگری بخش سحرگاهی که از ساعت 2 تا 6 صبح برنامه دارد.
خواندن نوشته‌های کوتاه، هر نیم ساعت اخبار و موقع اذان هم دعا و نیایش جزو برنامه‌های این ساعت رادیو پیام است. البته اگر با آهنگ‌های شبانه‌اش زودی خوابتان نبرد و نماز قضا نشود.
- رادیو جوان
رادیو جوان از ساعت12 تا موقع اذان، بهترین برنامه‌های روزش را تکرار می‌کند؛ هم به درد به خواب شده‌ها می‌خورد و هم به درد طرفدارهای 2آتیشه که وقت نکرده‌اند طی روز گوش‌اش کنند.
مثلا هر شب ساعت2 = نمایش رادیویی - رادیو ورزش
از ساعت 12 تا اذان صبح برای خوره‌های ورزش برنامه دارد:
روز شمار ورزش: هر شب، ساعت 1:30
تا سپیده: 3:00
نامه پهلوانی: 4:00
- رادیو قرآن
ساعت 12:30: تلاوت ترتیل یک جزئی قرآن
ساعت 3:30: در خلوت حضور (سخنرانی مذهبی ) - رادیو معارف
هر شب ساعت1:20: سخنرانی علمای برجسته - رادیو سراسری
شباهنگ: تمام روز‌های هفته ساعت00:30 موسیقی پخش می‌کند.
کانال‌های گوش‌کردنی
حتما خیلی از شبکه‌هایی را که اینجا معرفی می‌کنیم، می‌شناسید و تا حالا بارها به‌شان گوش داده‌اید ولی خیلی‌ها هم هستند که اصلا میانه خوبی با رادیو ندارند و چیزی، کمتر از اوپس اوپس آهنگ‌های ام‌پی‌تیری راضی‌شان نمی‌کند. تازه، خودتان را نبینید که باهوشید و از همه جا باخبر؛ خداییش ما خودمان که تا حالا فکر می‌کردیم رادیو فقط 3-2 تا شبکه دارد!
بابابزرگ همه
رادیو سراسری بابابزرگ بقیه شبکه‌هاست. قبل از اینکه رادیو چند تا شبکه داشته باشد، یک رادیو بود و این شبکه. مثل شبکه یک تلویزیون است؛ همه‌جور برنامه‌ای برای هر نوع سلیقه‌ای دارد. برنامه‌هایش هم 24ساعته پخش می‌شود.
سایت: irib.ir/radio/sarasary
ای میل: radio1@irib.ir
موج : 9/93مگاهرتز
صدای فضیلت
رادیو معارف شعارش این است: «صدای فضیلت و فطرت». خب، از همین شعارش معلوم است که چه‌کاره است. این شبکه بهمن77 توی قم راه افتاد؛ با 14 ساعت برنامه که حالا 24ساعت شده است. رادیو معارف سعی می‌کند مسائل تخصصی دینی و سؤالات روز و بحث‌های مذهبی را به‌طور درست‌ودرمانی برای پایه‌های این‌جور مسائل پخش کند. برای بعضی موضوعات هم کاملا تخصصی و کلاس‌بالا برنامه دارد؛ مثل پخش کردن درس‌های خارج فقه مراجع تقلید و علمای قم.
سایت: irib.ir/radio/maaref
ای‌میل: radiomaaref@irib.ir
موج: FM ردیف 10/96
رادیوی خوشحال‌ها
رادیو ورزش هم که کارش پخش‌کردن بازی زنده و مرده فوتبال - مثل سرویس ورزشی‌های خودمان - است. آن وسط‌ها هم اگر وقت کرد به بقیه ورزش‌ها می‌پردازد. تمام برنامه‌هایش بالاخره یک‌جوری به ورزش ربط دارد؛ از اخبار گرفته تا بحث‌های داغ ورزشی.
سایت: irib.ir/radio/sport
ای‌میل: radiosport@irib.ir
موج: FM ردیف 5/102 مگاهرتز
همدم راننده‌ها
عشق راننده تاکسی‌هاست. پیام همان‌طور که از اسمش معلوم است، شبکه پیام‌رسانی است. صبح‌ها از ساعت 6 تا 10 گزارش لحظه به لحظه ترافیک را می‌دهد. از ساعت 10 به بعد هم هر 15 دقیقه یک بار اخبار می‌گوید. بقیه وقت‌ها هم آهنگ پخش می‌کند.
سایت: radiopayam.ir
ای میل: radiopayam@irib.ir
موج: FM ردیف 9/103
دیپلم به بالا
این شبکه مال 18سال به بالاهاست و با ادبیات خاص و زبان فارسی خالص، برنامه‌ها و موضوعات فرهنگی و اجتماعی را به گوش مردم می‌رساند. آهنگ‌هایی هم که پخش می‌کند همه ایرانی و اصیل است و از شجریان پایین‌تر نمی‌آید. کلا این شبکه توی کار خالتورجات نیست.
سایت: irib.ir/radio/farhang
ای‌میل: radiofarhang@irib.ir
موج: مردم تهران و استان‌های همسایه برنامه‌های این شبکه را روی موج FM ردیف 7/106 مگاهرتز و موج AM ردیف 558 کیلوهرتز دریافت می‌کنند.
شبکه نورانی
تمام برنامه‌های این شبکه بالاخره یک‌جوری به قرآن ربط دارد؛ از تلاوت قرآن گرفته تا تواشیح و ابتهال و اخبار قرآنی. رادیو قرآن جزء موفق‌ترین شبکه‌های رادیوست و کلی طرفدار پر و پا قرص دارد. 24ساعته هم برنامه پخش می‌کند.
سایت: radioquran.ir
ای‌میل: radioquran@irib.ir
موج: FM ردیف 3/91
رادیو پایتخت
این شبکه چند ماهی است که افتتاح شده و مسائل استان تهران، ترافیک، اخبار مربوط به آن و این‌جور چیزها را به گوش ملت می‌رساند. غیر از تهران هر استانی برای خودش یک شبکه استانی دارد که به زبان محلی برنامه پخش می‌کند.
سایت: سایتش هنوز درست و حسابی درنیامده ولی یک لینک کوچولو توی سایت صدا و سیما دارد: irib.ir/radio/channels/tehran
سلامت باشید
این شبکه، 4ساعت (از ساعت 10صبح تا 2بعدازظهر برنامه دارد.) هنوز درست و حسابی برای خودش شبکه تمام وقتی نشده و دارد کم‌کم پیشرفت می‌کند. بیشتر با دعوت از پزشک‌های فوق‌تخصص به سؤالات پزشکی مردم جواب می‌دهد؛ بالاخره همه که به پزشک‌های فوق‌تخصص دسترسی ندارند. بعد هم راه‌به‌راه اخبار پزشکی و پیام بهداشتی می‌کند توی گوش ملت.
سایت: irib.ir/radio/salamat
ای‌میل: radiosalamat@irib.ir
موج: از روی فرستنده رادیو ورزش برنامه پخش می‌کند: موج FM ردیف 1/103
قررررررربون همه‌تون*
رادیو جوان، اسفند75 با یک شروع انفجاری واقعا ترکاند و لشکری از جوان‌ها طرفدارش شدند و خیلی‌ها هنوز هم دوستش دارند. ادبیات جوان‌پسندانه و حتی گاهی لمپنی‌اش خیلی‌ها را با رادیو آشتی داد. انصافا مجری‌های قوی و برنامه‌های فوق‌العاده‌اش شنیدنی است. اوایل، 13ساعته برنامه اجرا می‌کرد اما حالا مدت پخش‌شان را به 21ساعت رسانده‌اند که از این مدت 10ساعتش برنامه زنده است.
سایت: irib.ir/radio/javan
یا radiojavan.net
ای‌میل: radiojavan@irib.ir
موج: FM ردیف 1/88 مگاهرتز
* تکیه کلام فرشید منافی، مجری پرطرفدار رادیو جوان
حرف تو حرف
هرکدام از شبکه‌های قبلی صدا را که می‌شناختید، این یکی را عمرا تا حالا شنیده باشید.این شبکه رادیویی تازگی‌ها راه افتاده و هنوز شبکه کاملا مستقلی نیست. از ساعت 18 تا 24 برنامه دارد و بیشتر در مورد مسائل سیاسی و اجتماعی روز با گنده‌باقالی‌های این رشته‌ها گپ‌و‌گفت و میزگرد دارد.
سایت: radiogoftegoo.ir
ای‌میل: radiogoftegoo@irib.ir
موج: FM ردیف9 /103 مگاهرتز
شب به‌خیر کوچولو
زمان بچگی ما‌ها رادیو پرطرفدارتر از حالا بود و طبیعتا برنامه‌های مخصوص بچه‌ها، جزء برنامه‌های خواستنی بچه‌های دوره ما به حساب می‌آمد. آن برنامه‌ای که یک مجری مهربان داشت که قصه می‌گفت و همه‌اش می‌گفت «بچه‌های گلم، قند عسلم» و بچه‌های موفق را - که مثلا مرکز شهر‌های کشورمان را بلد بودند- معرفی می‌کرد، یادتان هست؟
هنوز هم فقط شبکه سراسری برای بچه‌ها چند تا برنامه محدود دارد. ولی عمرا بشود این بچه‌های تخس امروز را از پای پلی‌استیشن بلند کرد که رادیو گوش کنند. به هر حال شاید بقایای نسل ما هنوز باشند.
بوی گل‌آفتاب: یک برنامه شاد است که سعی می‌کند با قصه و آهنگ و شعر به بچه‌ها چیز یاد بدهد. این برنامه صبح‌ها پخش می‌شود ولی خدایی ما نفهمیدیم که ساعت پخش‌اش کی است!
شب به‌خیر کوچولو: همان که خیلی‌هایمان باهاش نوستالژی داریم. این برنامه هنوز هم پخش می‌شود؛ از شنبه تا پنجشنبه ساعت8:30 شب. ولی احتمالا این موقع باید به کوچولو‌ها عصر به‌خیر گفت!
این یک تئاتر خیابانی است: اسم برنامه همین است‌ها! توی این برنامه مناطق جغرافیایی ایران را به کودکان در قالب داستان آموزش می‌دهند.
جمعه‌های رادیویی
تعطیلی شاد یا کسل‌کننده جمعه‌ها را هم می‌شود با دل دادن به رادیو گذراند.
شبکه سراسری
نغمه‌های ماندگار: برنامه‌ای است که جمعه‌ها ساعت8:30، شاعران محلی بومی را معرفی می‌کند.
جمعه ایرانی: یک برنامه شاد و مفرح «وگاهی یخ» طنز و نمایش که جمعه‌ها از ساعت9:00 صبح پخش می‌شود.
رادیو جوان
جمعه خوب من: یک مجموعه شامل طنز، مسابقه و مطالب کوتاه و متنوع ورزشی از گروه جوان و ورزش شبکه جوان که هر جمعه از ساعت 9 تا11 پخش می‌شود. این برنامه تولیدی است. از قسمت‌های این برنامه، مسابقه حضوری، خبرهای هفته و تشویق جوان‌ها به کار‌های مفید و برنامه‌های تفریحی است.
از توپخانه تا جام جم
تولد رادیو همزمان با تاسیس تلگراف بی‌سیم در ایران بود. وقتی وزارت جنگ تلگراف بی‌سیم را راه انداخت و اولین دکل موج بلند با ارتفاع 120متر را نصب کرد، اولین قدم‌های راه‌اندازی رادیو هم برداشته شد.
فرمان تاسیس رادیو که صادر شد، قرار گذاشتند از دو تا فرستنده موج‌کوتاه 20کیلو‌واتی و متوسط 2کیلو واتی وزارت پست و تلگراف و تلفن - که برای فرستادن تلگراف بی‌سیم توسط کارخانه آلمانی تلفن کن در بی‌سیم قصر نصب شده بود- استفاده شود.
برای آماده‌شدن برنامه‌های رادیو، کلی استاد (مثل استاد سعید نفیسی و دکتر ذبیح‌الله صفا) را جمع کردند و چند تا کدبانوی منورالفکر(!) را هم پیدا کردند تا برای رادیو برنامه ادبی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه‌داری تولید کنند و این‌طوری خوراک 3 ماه رادیو تامین شد. چند تا ماشین‌نویس و مترجم هم استخدام کردند و تست گویندگی را هم با کمک آلمانی‌ها برگزار کردند.
کار‌های فنی رادیو با وزارت پست و تلگراف و تلفن بود و کار‌های مربوط به دستگاه‌های فرستنده و استودیو زیر نظر رئیس کل بی‌سیم (اسم اداره را دارید که؟!) اداره می‌شد.
اولین بودجه رادیو 80هزار تومان بود که این پول را سازمان پرورش افکار تامین کرد. با این مقدمات بالاخره رادیو ساعت 10صبح 4اردیبهشت 1319 افتتاح شد. اولین ساختمان رسمی رادیو در ضلع غربی میدان توپخانه(امام خمینی فعلی) ساخته شد.
توی میدان ارگ هم دوتا استودیوی کوچک ساختند که اخبار را از آنجا پخش می‌کردند. اولین ساعت کار رسمی رادیو ساعت 6 بعدازظهر بود.
خوابیده بیشه!
نسیم مرعشی: بهترین هدیه‌ای که پارسال گرفتم کاست «شب‌به‌خیر کوچولو» بود. بعد از 15 سال آهنگ مورد علاقه تمام بچگی‌‌ام را شنیدم؛ با شعری که برعکس همیشه، فهمیدن همه‌اش ناراحتم می‌کرد. بچه که بودم هیچ‌وقت کلمه‌های شعر را درست متوجه نمی‌شدم.
تا مدت‌ها فکر می‌کردم فعل «خوابیدن»، «خوابیده‌شدن» است چون توی شعر می‌شنیدم که می‌گفت «قورباغه ساکت، خوابیده می‌شه» و حالا باز دلم می‌خواهد نفهمم که آنجا «بیشه» بود، نه «می‌شه». می‌خواهم که معنی‌اش در ذهنم همانی بماند که قبلا بود.
فقط شعر نیست؛ صورت خانمی که قصه می‌گفت را هم دلم نمی‌خواهد هیچ‌وقت ببینم. همیشه فکر می‌کردم خانمی است شبیه مربی‌های مهدکودک با یک مقنعه طوسی به سبک مجری‌های قدیم تلویزیون که اول یک جنگل تاریک نشسته است و دارد به سنجاب و گنجشک و قورباغه که دارند می‌خوابند نگاه می‌کند و برای همه‌مان قصه می‌گوید. شاید موسیقی متنی که روی آن صدا پخش می‌شد، آن‌قدر آن را مهربان می‌کرد.
کارکردن با ساعت و کوک‌کردن آن را هم به‌خاطر شب‌به‌خیر کوچولو یاد گرفتم. همیشه فکر می‌کردم بچه‌هایی که خیلی خوب هستند، قبل از خواب، شب‌به‌خیر کوچولو گوش می‌کنند و تازه فکر می‌کردم اگر آن را گوش کرده باشی، شب از تاریکی نمی‌ترسی و خواب‌های بد نمی‌بینی. به‌خاطر همین ساعت را روی 9 کوک می‌کردم که پخش برنامه یادم نرود.
روی تختم دراز می‌کشیدم و رادیو کوچک قدیمی‌مان را بالای سرم روشن می‌کردم. با اینکه هیچ‌وقت شوق شنیدن آهنگ آخرش نگذاشت با قصه‌ها خوابم ببرد (و اصلا 9 شب ساعت خواب من نبود) اما همیشه می‌سپردم بیایند رادیو را بالای سرم خاموش کنند. حتی وقتی خانه نبودیم غر می‌زدم که قبل از 9 راه بیفتیم که شب‌به‌خیر کوچولو را توی ماشین گوش کنم.
به‌هرحال فایده‌ای که بهترین هدیه پارسالم داشت، این بود که فهمیدم آن‌قدر بزرگ شده‌ام که تمام کلمه‌های شعر را درست تشخیص بدهم و آن‌قدر بزرگ شده‌ام که وقتی برنامه را گوش می‌کنم، به جای صحنه جنگل و سنجاب و برکه، استودیویی را تصور کنم پر از سیم و کامپیوتر و میکروفون.