شايد تصور كنيد با ورود كولرهاي گازي مدرن ديگر كولرهاي‌آبي كم‌طرفدار شده‌اند اما هنوز هم خيلي‌ها استفاده از كولرهاي آبي را به‌ويژه در اقليم‌هاي خشك و معتدل ترجيح مي‌دهند چون هم براي فضاهاي كوچك مناسب‌ترند و هم هزينه كمتري نسبت به كولر گازي‌ها دارند. به‌همين دليل، هنوز هم چيزي حدود 70درصد مردم از كولرهاي‌آبي براي خانه‌هايشان استفاده مي‌كنند. سري زده‌ايم به بازار داغ كولرهاي آبي تا سر از چند و چون آن دربياوريم. خوشبختانه كولرآبي از آن دسته از محصولاتي است كه بازارش با برندهاي ايراني پر شده و خبري از برندهاي خارجي آن نيست.
- گزينه‌هاي مهم در انتخاب
توان هوادهي: معمولا وقتي فروشنده‌ها مي‌خواهند مشخصات كولرهاي‌آبي را سريع و خلاصه براي مشتري بگويند توان كولر را مي‌گويند؛ يعني كولر در زمان مشخصي مي‌تواند چه ميزان دمش هوا داشته باشد. كولرها از توان كمتر از هزار شروع مي‌شوند و تا بالاي 10هزار هم مي‌رسند. هر كدام هم براي متراژهاي مختلف توصيه مي‌شوند. بايد بر حسب متراژ خانه و شرايط گرمايي منطقه‌اي كه در آن زندگي مي‌كنيد دست به انتخاب بزنيد. حتي تعداد اتاق‌ها، ميزان پنجره‌ها و آفتابگير‌بودن ساختمان هم در اين زمينه مؤثر است. براي يك خانه 60متري در شهري مثل تهران كولري با توان 3500 تا 4000 كفايت مي‌كند. براي خانه‌هاي 70 تا 90متري كولرهاي 5000 تا 5500مناسب است و براي متراژهاي بالاتر بايد سراغ كولرهاي بزرگ‌تر مثل 7000 رفت.
موقعيت نصب: از نظر شيوه كاركرد، كولرها هم به 2دسته كولرهاي آبي بزرگ ثابت و كولرهاي كوچك‌تر دستي تقسيم مي‌شوند. كولرهاي ثابت همان كولرهاي قديمي و آشنايي هستند كه روي پشت‌بام‌ها نصب مي‌شوند و كولرهاي دستي كه اندازه‌هاي كوچك‌تري دارند، همانطور كه از اسمشان پيداست، مخزنشان به‌صورت دستي با آب پر مي‌شود و معمولا پشت پنجره‌ها يا داخل ساختمان قرار مي‌گيرند. نسل جديدتر اين كولرهاي دستي كه به كولرهاي متحرك يا پرتابل معروف هستند ظاهري متفاوت دارند و با داشتن پايه‌هاي چرخ‌دار امكان جا‌به‌جا شدن در داخل ساختمان را دارند. معمولا اين مدل كولرهاي‌آبي قابليت تبديل به حالت پنكه و استفاده بدون آب را هم دارند و با جدا شدن پايه‌ها تبديل به كولر روميزي مي‌شوند.
جنس فيلتر هوا: كولرهاي سلولزي از نظر ساختار تقريبا شبيه نسل قبلي خود يعني همان پوشالي‌ها هستند. تفاوت عمده‌شان اين است كه به جاي پوشال، پدهاي سلولزي متراكم دارند. اين پدها به‌دليل تراكم بالا جلوي ورود گردوغبار و ذرات‌ريز به داخل پروانه موتور و در نتيجه محيط ساختمان را مي‌گيرند. بنابراين اين مدل كولرها براي شهرهاي آلوده كه گردوغبار و ريزگردهاي زيادي دارند بسيار مناسب‌تر از مدل‌هاي پوشالي هستند. يكي از معايب كولرهاي پوشالي جذب گردوغبار محيط به پوشال‌ها و انتقال آنها به فضاي داخل ساختمان است كه باعث پراكنده‌كردن بوي بد و انتقال بيماري مي‌شود. يكي ديگر از مزاياي كولرهاي سلولزي اين است كه لازم نيست پد آنها را هر سال عوض كنيد، هر پد قابليت استفاده 3تا 4ساله دارد. پدهاي سلولزي آب بيشتري به‌خود جذب مي‌كنند و در نتيجه سرماي بيشتر و يكنواخت‌تري را در فضا پخش مي‌كنند. شايد بتوان تنها عيب كولرهاي سلولزي را گران‌تر بودن خود كولر و پدها و سخت پيدا‌شدن پدها نسبت به پوشال در مغازه‌ها عنوان كرد. در عوض طراحان اين كولرها مدعي‌اند كه تا 30درصد بازدهي كولر را بالا برده‌اند.
- كولر چگونه هواي سرد توليد مي‌كند؟
در كولرآبي، آب توسط يك الكتروپمپ به قسمت بالاي پوشال‌ها هدايت شده و سپس روي پوشال‌ها مي‌ريزد و آنها را خيس نگه مي‌دارد. سپس يك الكترو فن هوا را از روي پوشال‌هاي مرطوب عبور داده به طرف كانال كولر هدايت مي‌كند. عبور هوا از روي پوشال‌هاي مرطوب موجب تبخير آب آنها شده و آب براي تبخير‌شدن گرماي هوا را جذب كرده درنتيجه موجب خنك‌شدن هوا مي‌شود. در حقيقت كولر آبي با تبخير آب يا به‌عبارت ديگر با تغيير حالت آب از مايع به بخار، سرمايش ايجاد مي‌كند. كولرآبي در انواع پشت‌بامي، بالكني، متحرك و ميني‌كولر وجود دارد.
- نكته‌هاي استفاده بهينه از كولر
هر سال پوشال‌هايشان را عوض كنيد.
كولر را زير آفتاب مستقيم و سوزان يا در فضاي خفه و بسته‌اي كه جريان هوا ندارد قرار ندهيد. اگر روي كولر سايه‌بان نصب كنيد هم عمرش بيشتر مي‌شود و هم كاركرد كولر بهتر مي‌شود.
هر چند وقت يك‌بار وضعيت تسمه‌ها، موتور، پمپ و ساير اجزاي كولر را چك كنيد تا مشكلي نداشته باشند. بهتر است چك‌كردن كولرتان را به سرويس‌كار بسپاريد تا كولر از زنگ‌زدگي و ديگر مشكلات به دور مانده و عمر بيشتري داشته باشد.
حتما اجزاي كولر را به‌صورت ماهانه روغنكاري كنيد.
بايد به‌صورت منظم كف كولر، پره‌هاي ورودي هوا و توري پمپ را رسوب‌زدايي و غبارگيري كنيد.
اگر بيشتر از 2متر از كانال‌هاي كولر در خارج از ساختمان قرار دارد روي آنها را عايق‌بندي يا از سايه‌بان استفاده كنيد تا در اثر تابش نور خورشيد انرژي كمتري به هدر برود و عمر كانال هم بيشتر شود. در ضمن هر چه كانال‌ها كوتاه‌تر و كم‌پيچ‌و‌خم‌تر باشند بهتر است.
در آخر تابستان آب كولر را خالي كنيد و موتور و پمپ را از كولر جدا كرده و روغنكاري كنيد و در جايي بدون رطوبت قرار دهيد.
- خريد با نگاه اقتصادي
حدود 13ميليون كولرآبي در ايران وجود دارد و هر ساله حدود 800هزار دستگاه جديد نيز توليد مي‌شود. كولرهاي‌آبي با توجه به كاربرد زياد و وسيع آنها بخش زيادي از مصرف انرژي كشور را به‌خصوص در فصول گرم سال، به‌خود اختصاص مي‌دهند. اگر فرض كنيم 13ميليون كولرآبي در كشور وجود دارد و اگر به‌طور متوسط استفاده از اين وسيله را 4ماه در سال و هر روز 12ساعت درنظر بگيريم، هرساله در كشور ما رقمي نزديك به 10ميليون مگاوات ساعت فقط صرف انـرژي مصـرفي كولرهاي آبي مي‌شود. به همين علت صرفهجويي در مصرف برق و كاهش هزينه با انتخاب مناسب حجم هوادهي كولر و استفاده از كولر‌هايي با شاخص انرژي بالاتر يك ضرورت است. محاسبات نشان مي‌دهد درصورتي كه از يك كولرآبي با ظرفي ft3/min(CFM) 0005 و با گريد A به جاي كولري با گريد G استفاده شود بيش از 60درصد در ميزان مصرف برق و هزينه آن صرفهجويي خواهد شد و درصورتي كه از يك كولر با گريد A به جاي كولري با گريد D استفاده شود اين صرفهجويي به ميزان 30درصد خواهد بود. ضمن اينكه مي‌توانيد با تعويض موتور كولر، با نمونه كم‌مصرف، بدون تعويض كولر، صرفهجويي لازم را تأمين كنيد. خبر مهم در اين مورد هم اينكه از سال 1390 كم‌مصرف‌‌ترين پمپ كولرآبي جهان با صرفهجويي 60درصدي انرژي، با حمايت سازمان بهره‌وري انرژي ايران در چهارمحال و بختياري توليد مي‌شود .اين موتور فقط 16وات برق مصرف مي‌كند، درحالي‌كه مصرف برق نمونه‌هاي قديمي 65وات در ساعت است. استفاده از موتورهاي جديد، تا 60درصد در مصرف برق صرفهجويي مي‌كند.