هدفمندي يارانه‌ها در بخش شير و لبنيات با حذف يارانه 500ميليارد توماني شير نايلوني خانوارها در تير‌ماه سال91 و وعده پرداخت اين يارانه به بخش توليد آغاز شد. اكنون با گذشت حدود 3سال از اجراي اين قانون، آمارهاي رسمي از كاهش ميزان متوسط مصرف شير به كمتر از يك سوم كشورهاي اروپايي در ايران حكايت دارد.
از سوي ديگر توليد‌كنندگان شير از زياندهي، كاهش شديد ظرفيت توليد و راهي‌شدن گاوهاي شيرده به كشتارگاه‌ها به‌دليل عمل نكردن دولت و صنايع لبني به تعهدات خود براي خريد شير خام با نرخ مصوب 1440توماني خبر مي‌دهند. ضلع سوم مثلث هدفمندي نافرجام يارانه شير و لبنيات، صنايع لبني هستند كه با وجود افزايش چندين باره قيمت اين اقلام طي چند سال اخير بر افزايش هزينه تمام‌شده توليد و تعطيلي واحدهاي توليدي تأكيد داشته و به ناچار گرانفروشي و كم‌فروشي را راهكار جبران افزايش هزينه توليد اين اقلام مي‌دانند.
طي 2ماه گذشته، اجرايي‌نشدن مصوبه سال گذشته ستاد تنظيم بازار مبني بر تعيين نرخ 1440 توماني خريد شير خام و كاهش نرخ ميانگين خريد اين فرآورده به هزارو 250تومان، پرداخت‌نشدن بخشي از يارانه مصوب خريد شير خام به توليد‌كنندگان، با اعتراض و تجمع چندباره دامداران و گلايه‌هاي آنها از شرايط توليد مواجه شد. از سوي ديگر كارخانه‌هاي لبني از ابتداي امسال افزايش حدود 14درصدي قيمت برخي اقلام لبني مانند شير بطري را اعمال كرده و از افزايش 5درصدي قيمت‌ها بعد از ماه مبارك رمضان خبر مي‌دهند.
در اين شرايط 12خرداد‌ماه جاري ستاد تنظيم بازار كشور با دعوت از صنايع مرتبط با شير و لبنيات و وزارتخانه‌هاي صنعت، معدن و تجارت و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، موافقتنامه‌اي براي اتخاذ راهكارهاي ساماندهي بازار شير و لبنيات را ابلاغ كرده كه در انتظار نهايي‌شدن و تصويب در هيأت وزيران است.
- سناريو‌هاي 3گانه نرخ شير و لبنيات
براساس مصوبه ستاد تنظيم بازار كشور، مقرر شده تا توليد‌كنندگان شير هر كيلوگرم شير خام داراي چربي و بار ميكروبي مصوب را به نرخ 1440تومان به شركت‌هاي لبني عرضه كنند. همچنين سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور ملزم شده بود تا ميزان يارانه قابل تخصيص براي تعيين قيمت محصولات پرمصرف لبني(شير، ماست و پنير بسته‌بندي) را در قالب 3سناريوي افزايش صفر، 5 و يا 10درصدي قيمت اين محصولات برآورد و حداكثر تا يكشنبه هفته جاري به هيأت دولت اعلام كند.
براساس اين موافقتنامه، سازمان حمايت مصرف‌كنندگان و توليد‌كنندگان نيز ملزم به نظارت بر اجراي قيمت مصوب 1440توماني خريد شير خام توسط صنايع لبني از 12خرداد‌ماه امسال با استقرار ناظرين خود در شركت‌هاي بزرگ لبني شده است. اين سازمان وظيفه بررسي تأثير اجراي قيمت مصوب (1440توماني) نسبت به ميانگين قيمت (1250 توماني) خريد شير خام تا‌كنون و ارائه آن به ستاد تنظيم بازار تا شنبه هفته جاري را نيز برعهده داشته است.
- مشخص‌نشدن ميزان يارانه
يك مقام مسئول در ستاد تنظيم بازار با اشاره به اينكه هنوز ميزان يارانه تخصيص يافته دولت به شير و لبنيات مشخص نشده است، به خبرنگار ما اعلام كرد: مقرر شده تا فعلا صنايع لبني شيرخام را به نرخ مصوب 1440توماني خريداري كنند. پس از اعلام نتايج بررسي سازمان حمايت درمورد تأثير افزايش نرخ خريد شيرخام و ساير هزينه‌هاي سربار مانند دستمزد، ماليات، مواداوليه بسته‌بندي و... بر قيمت تمام‌شده لبنيات و اعلام سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور در مورد ميزان يارانه قابل تخصيص، 3سناريو براي تعيين ميزان افزايش نرخ شير و لبنيات پرمصرف اتخاذ شود.
به‌گفته وي درصورتي كه دولت اصرار به حفظ قيمت‌هاي كنوني شير و لبنيات پرمصرف پس از افزايش نرخ شيرخام به 1440 تومان داشته باشد، بايد براساس آناليز سازمان حمايت از صفر تا 10درصد يارانه پرداخت كند. اگر قرار باشد قيمت لبنيات پرمصرف 5درصد افزايش يابد، دولت مابه‌التفاوت اين ميزان افزايش قيمت و ساير هزينه‌هاي واقعي توليد را براساس اعلام سازمان حمايت به كارخانه‌هاي لبني يارانه پرداخت كند.
اما درصورتي كه افزايش 10درصدي قيمت‌ها اعمال شود، دولت يارانه‌اي پرداخت نخواهد كرد. همچنين درصورتي كه افزايش قيمتي اعمال نشود، بايد دولت تمام مابه‌التفاوت رشد هزينه تمام‌شده توليد و افزايش نرخ خريد شيرخام را براساس برآورد سازمان حمايت، يارانه پرداخت كند. از سوي ديگر ساير اقلام شير و لبنيات مانند بستني، دوغ، انواع لبنيات طعم‌دار، كره، خامه و... مشمول قيمت‌گذاري نبوده و صنايع لبني مجاز به عرضه اين محصولات با قيمت رقابتي در بازار هستند.
- سرپيچي صنايع لبني از مصوبه ستاد تنظيم بازار
رئيس هيأت مديره كانون انجمن‌هاي صنفي گاوداران ايران با اشاره به نشست ستاد تنظيم بازار كشور به خبرنگار ما اعلام كرد: در اين نشست پس از مباحث مختلف، 3گزينه براي ساماندهي نرخ شيرخام و لبنيات نهايي شد اما شركت‌هاي لبني با نخريدن شيرخام به نرخ مصوب 1440 توماني از 12خرداد ماه، عملا از اين مصوبه سرپيچي كردند كه اين انجمن طي نامه‌اي به ستاد تنظيم بازار خواستار پيگيري موضوع شده است.
احمد مقدسي افزود: در اين جلسه مشاورعالي معاون اجرايي رئيس‌جمهور و دبير ستاد تنظيم بازار به صراحت اعلام كرد كه خريد شيرخام به نرخ مصوب هزارو 440تومان از 12خرداد‌ماه جاري توسط كارخانه‌هاي لبني حكم حكومتي است. وي با اعلام اينكه به‌رغم كاهش شديد مصرف شير و لبنيات بازهم گراني چندباره نرخ اين اقلام منوط به بررسي و اعلام نظر سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور شده، افزود: شركت‌هاي لبني كه قبلا افزايش ساير هزينه‌هاي توليد را با گراني 5درصدي شير اعمال كرده‌اند، بازهم وعده افزايش قيمت لبنيات پس از ماه مبارك رمضان را مي‌دهند.
به‌گفته مقدسي كوتاهي سازمان حمايت مصرف‌كنندگان و توليد‌كنندگان موجب شده تا به‌رغم افزايش 13.8درصدي نرخ شير و لبنيات از ابتداي امسال و تحميل فشار ناشي از اين گراني به مردم، كارخانه‌هاي لبني ريالي از اين افزايش قيمت را به خريد شيرخام با نرخ مصوب تخصيص ندهند. همچنين مشخص نيست چرا سازمان حمايت بررسي نمي‌كند كه علت افزايش نرخ شير بطري 2هزارو 200توماني به 2هزارو 500تومان از ابتداي امسال چه بوده است؟! وي افزود:
با وجود اين توافق، كارخانه‌هاي لبني با خودداري از خريد شيرخام به نرخ مصوب 1440توماني، اعلام مي‌كنند كه اين صنايع بنگاه‌هاي اقتصادي غيردولتي بوده و از اين مصوبه تمكين نخواهند كرد. اين در حالي است كه براساس اين توافقنامه كه به امضاي معاون اجرايي رئيس‌جمهور نيز رسيده، درصورت عدم‌تمكين كارخانه‌هاي لبني از خريد شيرخام به نرخ مصوب، با اين شركت‌ها برخورد تعزيراتي مي‌شود.