تا به حال شنيده‌ايد پدر خانواده‌اي پولي براي خريدن چند تكه نان براي سيركردن شكم بچه‌هايش نداشته باشد؟ گرسنگي بچه‌ها و شرمندگي و درماندگي پدر را تصور كرده‌ايد؟ تاكنون به حجم غذاهايي كه در بعضي رستوران‌ها و سالن‌هاي اجتماعات دور ريخته مي‌شود، نگاه كرده‌ايد؟ اصلا فكر كرده‌ايد كه اين غذاها مي‌تواند هر روز چند نفر را سير كند؟ چقدر دغدغه داريد امشب كه سر بر بالين مي‌گذاريد، همسايه‌تان غذايي براي خوردن دارد يا نه؟ كم نيستند مردمي كه چنين دغدغه‌هايي دارند و هر از گاهي به ياد بزرگواري‌ها و كوچه گردي‌هاي حضرت اميرالمؤمنين(ع)، كوله‌باري از غذا در دست مي‌گيرند و راهي حاشيه‌ها و مناطق فقيرنشين شهرها و روستاها مي‌شوند. اما در شلوغي‌ها و ترددهاي مداوم پايتخت كه صداي بوق ماشين و ابزارآلات به آسمان مي‌رسد و سكوتي نيست تا بشود صداي گرسنگي دوست و همكار و همسايه‌مان را بشنويم، تعدادي از پزشكان، استادان دانشگاه، مديران و قرآن پژوهان دست به‌دست هم داده‌اند و بر خودشان واجب دانسته‌اند تا طبق دستور نبي مكرم اسلام(ص) كه بي‌تفاوتي يك مسلمان در برابر گرسنگي همسايه‌اش را مصداق خروج از دين دانسته‌اند، در برابر مسئوليت‌هاي ديني و انساني خود انجام وظيفه كنند. به اين صورت است كه «انجمن خيريه مقابله با گرسنگي» حدود 7ماه پيش با مجوز رسمي از وزارت كشور آغاز به‌كار كرد تا از خانواده‌هاي كم‌درآمد و مادران، نوزادان و نوجوانان در معرض سوءتغذيه حمايت كند. درباره فعاليت، اهداف و برنامه‌هاي اين انجمن با احمد قاسم، مديرعامل و مهدي جلالي، مدير روابط عمومي انجمن گفت‌وگو كرده‌ايم.
- ايده‌اي كه در يك مهماني مجلل شكل گرفت
خوب است نقبي به گذشته بزنيم تا بدانيم ايده تشكيل انجمن مقابله با گرسنگي چطور به ذهن اعضاي انجمن خطور كرد و در چه زماني به اجرا درآمد. مديرعامل انجمن در اين‌باره مي‌گويد: «تقريبا 2 سال قبل بود كه به واسطه يكي از آشنايان به مهماني‌اي دعوت شدم. ميزبان، يكي از افراد تحصيل كرده و البته ثروتمند تهراني بود كه به تازگي از سفر حج برگشته بود و به همين مناسبت مهماني‌اي را ترتيب داده بود. در اين مهماني كه در يكي از سالن‌هاي مجلل در شمال شهر تهران برگزار شد، در مجموع حدود 200نفر مهمان حضور داشت، درحالي‌كه براي هر نفر چندين نوع غذا، آن هم به مقدار زياد آماده شده بود. بعد از پايان مهماني از كاركنان سالن درباره حجم غذا سؤال كرديم و متوجه شديم كه براي 200نفر، غذايي به اندازه 900 نفر تدارك ديده شده! حضور در اين مهماني برايم ناراحت‌كننده بود، چون قبل از آن با خانواده‌هايي برخورد كرده بودم كه حتي پولي براي تهيه نان و سيركردن بچه‌هاي خود هم نداشتند. به همين دليل بود كه تشنه و گرسنه از سر ميز غذا بلند شدم و راضي نشدم كه از اين همه غذا كه به‌طور بي‌رويه تهيه شده بود، چيزي بخورم. در پايان مهماني به سراغ ميزبان رفتم و بابت مهماني تشكر كردم و از او درباره باقيمانده غذاها سؤال كردم. ميزبان كه از سؤال من تعجب كرده بود، جواب داد كه مقداري از غذا را به خانه مي‌برد و باقيمانده را هم كاركنان همين سالن استفاده مي‌كنند يا دور مي‌ريزند. اين در حالي بود كه به‌طور طبيعي بخش زيادي از آن غذاها دور ريخته شد بدون اينكه مردم گرسنه حتي از آن بويي ببرند». اين اتفاق باعث شد كه ايده تأسيس انجمن مقابله با گرسنگي در ذهن دكتر قاسم شكل بگيرد تا پرهيز از اسراف و رسيدگي به افراد گرسنه براي مردم متمول هم دغدغه شود. البته بايد به اين نكته هم توجه داشت كه تقريبا همه افرادي كه در انجمن عضو شده‌اند، افراد خيري هستند كه پيش از تأسيس و راه‌اندازي اين انجمن هم با خانواده‌هاي نيازمند در ارتباط بودند و نيازهاي آنها را مي‌شناختند و به اين ترتيب شاهد اختلاف سطح رفاهي در جامعه بودند. همه آنها به‌طور غيرمنسجم به نيازمندان كمك مي‌كردند؛ از خدمات پزشكي گرفته تا حمايت‌هاي اقتصادي و فرهنگي. بعدها به اين فكر افتادند كه مجموعه‌اي را راه‌اندازي كنند تا بعد از آنها هم تشكيلات به‌طور منسجم فعاليت داشته باشد و خدمات‌رساني به نيازمندان متوقف نشود.
- يك وعده غذاي گرم هم مهم است
گرسنگي عده‌اي از مردم، مشكلي كه نيست كه فقط به سرزمين‌هاي فقير و كم آبي مثل كشورهاي شاخ آفريقا مربوط باشد. اين مشكل در تمام كشورهاي جهان وجود دارد، به‌طوري كه حتي در كشورهاي توسعه يافته هم مشكل عدم‌تأمين غذا براي عده‌اي از مردم مطرح است و بر همين اساس انجمن‌هايي در اين زمينه فعال شده‌اند تا به گرسنگان غذا برسانند اما در كشور ما هم با وجود دستورات و رهنمودهاي فراوان اسلامي كه نسبت به حساس بودن مردم جامعه در برابر نيازهاي ديگران وجود دارد، باز هم گرسنگي عده‌اي را به زانو درآورده است. بر همين اساس است كه تعدادي از استادان دانشگاه‌ها و پزشكان تواناي كشور دور هم جمع شدند و انجمني را تشكيل دادند به نام «انجمن خيريه مقابله با گرسنگي». بنابراين از آنجا كه بسياري از اعضاي اصلي در انجمن از استادان دانشگاه‌ها و پزشكان جامعه هستند، با مشكلات بخشي از نقاط كشور به‌خصوص گرسنگي و سوءتغذيه آشنايي دارند. دكتر احمد قاسم، مديرعامل انجمن خيريه مقابله با گرسنگي، درباره دغدغه‌هاي اعضاي انجمن مي‌گويد: «انجمن خيريه مقابله با گرسنگي با مجوز وزارت كشور جمهوري اسلامي ايران فعاليت خود را براي مقابله فراگير با تمام ابعاد گرسنگي و سوءتغذيه شروع كرده است و تلاش مي‌كند به خانواده‌هاي آسيب ديده و ناتوان از معيشت حداقلي، مادراني كه امكان شيردهي مناسب و يا تأمين غذاي لازم براي فرزندانشان را ندارند، دانش‌آموزان در معرض سوءتغذيه و گروه‌هاي صدمه ديده در اثر حوادث طبيعي رسيدگي كند. اين انجمن ملي سازماني خيريه، غيردولتي، مستقل و مردم نهاد است كه براساس وظيفه اسلامي، انساني و اخلاقي پايه‌گذاران آن فعاليت مي‌كند. تا به حال هم بيشتر از 750خانواده كم‌توان و محروم از تغذيه مناسب و حدود يك هزار دانش‌آموز دچار سوءتغذيه تحت پوشش قرار گرفته‌اند». اين نوع خانواده‌ها به‌عنوان جامعه هدف و مورد دغدغه اعضاي انجمن خيريه مقابله با گرسنگي هستند. به‌طوري كه اعضاي انجمن، به تعدادي از اين خانواده‌ها غذاي خشك مي‌دهند و در عين حال حتي در چند نوبت غذاي گرم هم به آنها رسانده‌اند. هرچند كه برنامه اصلي انجمن اين است كه در طول هفته حداقل 2 يا 3 بار به مردم گرسنه غذاي گرم بدهند.
- به اندازه مصرف‌مان اسراف مي‌كنيم
دغدغه داشتن نسبت به وضعيت معيشت اقوام، آشنايان، همسايه‌ها و حتي مردمي كه نمي‌شناسيم و رسيدگي به امور آنها يكي از دستورات مؤكد دين اسلام است. نمونه بارز اين نوع توجه را در سبك زندگي حضرت اميرالمؤمنين امام‌علي(ع) مي‌توان مشاهده كرد كه كوله باري از مواد غذايي را در حالي به مردم گرسنه مي‌رساندند كه كسي ايشان را نمي‌شناخت. اين در حالي است كه امروزه سبك زندگي عده‌اي از مردم به‌نحوي است كه در پخت‌وپز و دور ريختن غذا زياده‌روي مي‌كنند و به هيچ‌وجه نگران نيستند كه در نزديكي آنها عده‌اي از افراد در گرسنگي به‌سرمي‌برند.به گفته مديرعامل و مدير روابط عمومي انجمن خيريه مقابله با گرسنگي، فعالان و كارشناسان در حوزه تغذيه اذعان مي‌كنند كه در شهر تهران به‌خصوص در مناطق شمال شهر، مسئله اسراف غذا به مرز بحران رسيده است. حتي بخشي از اسراف در داخل خانواده‌ها انجام مي‌شود، يعني بعضي از خانواده‌ها باور دارند كه بايد براي پذيرايي از مهمان‌ها چندين نوع غذا و باحجم زياد سفارش بدهند و اين كار، به عادت تبديل شده است. به‌طوري كه اگر غذا بسيار بيشتر از تعداد مهمان‌ها نباشد، جاي تعجب دارد! دكتر قاسم در اين‌باره توضيح مي‌دهد: «يك بار در مهماني‌اي شركت داشتم كه براي حدود 8 نفر مهمان، تداركات مهماني به اندازه پذيرايي از 50نفر بود. به اين دليل كه ميزبان مي‌خواست به ديگران اثبات كند كه در موقعيت اقتصادي خوبي زندگي مي‌كند». به اين ترتيب اين نوع تفاخر باعث شده كه ميزان اسراف غذا به حد زيادي بالا برود.او ادامه مي‌دهد: «چندين مركز را در سطح شهر تهران شناسايي كرديم كه شامل سالن‌ها و رستوران‌هاي عمومي بود و بعد از انجام بررسي‌هاي لازم، به اين نتيجه رسيديم كه اتلاف غذا در تهران در حدود 40 تا 50درصد است. به اين معنا كه به اندازه غذايي كه در تهران مصرف مي‌شود، به همان ميزان غذا دور ريخته مي‌شود. درحالي‌كه تنها جمع‌آوري و بسته‌بندي مجدداينها جمع زيادي از مردم گرسنه را سير مي‌كند».
- كميته توانمندسازي
يكي از سؤالاتي كه در رابطه با مقابله با گرسنگي مطرح مي‌شود اين است كه آيا صرفا بايد به فرد گرسنه نان و غذا داد و يا راه ديگري براي سير كردن هميشگي او وجود دارد؟ با طرح اين پرسش در ذهن اعضاي انجمن مقابله با گرسنگي بود كه كميته‌اي به نام «كميته توانمندسازي» تشكيل شد. درواقع انجمن مقابله با گرسنگي نخستين تشكيلاتي است كه به‌طور رسمي در زمينه مقابله با گرسنگي فعاليت مي‌كند و هدف آن از يك سو فرهنگسازي در بين مردم براي پرهيز از اسراف و كمك به نيازمندان و از سوي ديگر رساندن غذا به افراد گرسنه است. البته دغدغه بزرگ‌تري هم وجود دارد؛ مشكل اين است كه گاهي نياز به كمك براي عده‌اي تثبيت مي‌شود، درحالي‌كه بايد افراد تلاش كنند تا نيازهاي خود را برطرف كنند و كميته توانمندسازي براي مرتفع‌كردن چنين مشكلي ايجاد شد. به اين صورت كه اعضاي انجمن در جهت غذارساني به خانواده‌هاي گرسنه فعاليت مي‌كنند اما در ساختار انجمن، شيوه‌هايي براي افزايش قابليت خانواده‌ها براي بهبود معيشت خانواده‌ها طراحي شده است. نكته قابل توجه اين است كه موفقيت فعاليت‌هاي كميته توانمندسازي به همكاري سازمان‌ها و نهادهايي مانند وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي و يا سازمان آموزش فني و حرفه‌اي منوط است تا با همكاري چنين نهادها و سازمان‌هايي، خانواده‌ها تقويت شده و يك يا چند نفر از اعضاي خانواده حرفه‌اي را بياموزند و از طريق آن كسب درآمد كنند. البته توانمندسازي در استان‌ها و اقليم‌هاي مختلف، متفاوت است؛ به‌عنوان مثال در بعضي شهرها خانواده‌ها مي‌توانند گليم‌بافي يا حصيربافي را بياموزند و از طريق آن تأمين معيشت خود را انجام دهند و در شهر ديگر آموزش حرفه‌هاي فني و مكانيكي راه مناسبي براي كسب درآمد خواهد بود. درنتيجه فعاليت كميته توانمندسازي فعاليتي ملي و همگاني است و زماني اعضاي انجمن در جهت توانمندسازي خانواده‌ها براي تأمين معيشت خود، موفق خواهند بود كه سازمان‌ها و نهادهاي مربوطه به كمك آنها بيايند.
- دوره‌هايي براي مهارت آموزي
در راستاي برنامه‌هاي توانمندسازي در انجمن مقابله با گرسنگي، تا به حال چند دوره آموزشي برگزار شده است. اعضاي شركت‌كننده در اين دوره‌هاي آموزشي هم خانواده‌هايي هستند كه توان مالي براي رسيدگي به گرسنگان را دارند. البته نبايد تصور كرد كه تنها قشر پردرآمد جامعه بايد در معرض آموزش‌هاي اين انجمن قرار بگيرند، بلكه هر فردي كه توان اقتصادي براي رسيدگي به فرد فقيرتر و گرسنه‌تر از خودش را دارد، بايد در مسير آشنا شدن با فرهنگ پرهيز از اسراف و كمك به گرسنگان قراربگيرد. به گفته مدير روابط عمومي انجمن خيريه مقابله با گرسنگي، توصيه‌هايي در رابطه با نحوه و ميزان خريد براي خانواده، زمانبندي براي تهيه مايحتاج افراد، استفاده از تعاوني‌ها و مراكز خريدي مانند تره‌بارها كه اجناس را با قيمت مناسب‌تري نسبت به ساير فروشگاه‌ها در اختيار مردم قرارمي‌دهند، ازجمله سرفصل‌هاي مطرح شده در اين دوره‌هاي آموزشي است. هر چند كه ارتقاي دانش تغذيه‌اي و ارائه اطلاعاتي درباره نحوه جايگزين‌كردن مواد غذايي پرخاصيت به جاي خوراكي‌هاي مضر و گران‌قيمت، از ديگر مواد آموزشي اين دوره‌ها در انجمن مقابله با گرسنگي است. درنهايت هم تمام اين آموزش‌ها و اطلاعات به كاهش هزينه‌هاي خانواده در زمينه خوراك مي‌انجامد و امكان كمك به گرسنگان افزايش پيدا مي‌كند.
- شيوه‌هاي فرهنگسازي
به گفته مديرعامل انجمن مقابله با گرسنگي، براي فرهنگسازي در بين مردم و مسئولان دولتي در زمينه پرهيز از اسراف و رسيدگي به گرسنگان شيوه‌هاي مختلفي وجود دارد؛ از برگزاري دوره‌هاي آموزشي تا انتشار بروشور و فعاليت‌هاي رسانه‌اي. البته در كنار فعاليت‌ها و تبليغات رسانه‌اي براي ترويج فرهنگ پرهيز از اسراف و رسيدگي به گرسنگان، تك تك افراد در سطح جامعه مي‌توانند تريبوني براي تبليغ و گسترش اين فرهنگ باشند. در تمام اصول دين ما احساس مسئوليت نسبت به اطرافيان وجود داشته است و از چند مسير موازي مي‌توان اين هدف را احيا كرد. از يك سو بايد هنجارهاي غلط در نحوه و ميزان مصرف را از بين برده و هنجاري صحيح را جايگزين آن كرد و از سوي ديگر بايد ساده‌زيستي را در جامعه ترويج داد. البته اين كار هم نبايد با ايجاد فشار به اعضاي خانواده و جامعه باشد بلكه هر كسي به اندازه‌اي كه برايش امكان دارد از زياده‌روي در تهيه غذا بپرهيزد و به جاي آن درصدد كمك و رسيدگي به گرسنگان باشد.
- شرط لازم موفقيت انجمن؛ فرهنگسازي
تا زماني كه مردم جامعه‌اي با فرهنگ قناعت و پرهيز از اسراف بيگانه باشند، راهي براي دغدغه‌مندكردن آنها نسبت به افراد بي‌بضاعت وجود ندارد. به همين دليل است كه فرهنگسازي به‌عنوان يكي از سرفصل‌هاي اصلي در انجمن خيريه مقابله با گرسنگي مطرح است. مديرعامل انجمن در اين‌باره مي‌گويد: «در اين زمينه رسانه‌هاي جمعي ازجمله صدا و سيما، روزنامه‌ها و خبرگزاري‌ها مي‌توانند به كمك انجمن بيايند تا مردم بدانند حتي اگر مهماني مهمي را برگزار مي‌كنند، لازم نيست كه اسراف كاري كنند و براي فخرفروشي انواع و اقسام خوراكي‌ها را تهيه كنند. بايد فرهنگ اسراف به‌نحوي در جامعه نهادينه شود كه اسراف كاري به جاي اينكه موجب مباهات باشد، به‌عنوان اشكال شناخته شود و مردم درصدد رفع آن تلاش كنند تا نيازهاي حداقلي عده‌اي از گرسنگان تأمين شود. چون افرادي كه توان مالي بالايي دارند حتي اگر در نتيجه سعي و تلاش خودشان به موفقيت‌هاي بزرگ اقتصادي رسيده‌اند، باز هم بر شانه‌هاي جامعه نشسته و رشد كرده‌اند و به همين دليل در برابر جامعه مسئوليت دارند». او ادامه مي‌دهد: «در اين دوران كه در مسير اقتصاد مقاومتي حركت مي‌كنيم، بسياري از تهديدها عليه كشور ما مي‌تواند از اين موضع باشد كه با فرهنگ نادرست، نتوانيم منابع خود را حفظ كنيم. اين در حالي است كه بخش قابل توجهي از منابع مالي خانواده‌ها صرف تأمين غذا مي‌شود. اگر فرهنگسازي در زمينه پرهيز از اسراف صورت بگيرد، يعني خانواده‌اي كه درآمد بالايي دارد اسراف نكند و خانواده‌اي كه نيازمند حمايت است، مورد كمك قرار بگيرد، بخش زيادي از مشكلات حل خواهد شد و صدمه‌پذيري جامعه در شرايط تحريم و بحران اقتصادي به حداقل خواهد رسيد». بنابراين رسالت انجمن خيريه مقابله با گرسنگي در سطح ملي مطرح است كه درصورت تحقق، در تحول اقتصادي در سطح جامعه اثرات مهم و مفيدي خواهد داشت. البته بايد دانست كه در ثروتمندترين كشورهاي دنيا به وفور انجمن‌هايي مانند انجمن مقابله با گرسنگي فعاليت مي‌كنند. بنابراين وجود چنين انجمن‌هايي به معني اشكال داشتن فعاليت‌ها در جامعه نيست، بلكه در بسياري از جوامع، افراد در سطوح مختلف اقتصادي زندگي مي‌كنند و وجود چنين گروه‌هايي براي نزديك كردن اين سطوح به يكديگر و رفع نيازهاي مردم كم‌درآمد است.