اين، آدم‌ها و اتفاق‌ها هستند كه باعث مي‌شوند خانه‌اي، معروف شود و شأنيت تبديل‌شدن به يك مكان ماندگار را داشته باشد. در همين تهران، خانه‌هايي هستند كه در نگاه اول، چنگي به دل نمي‌زنند اما وقتي بفهميد كه اين خانه‌ها، محل زندگي چه كساني بوده‌اند، آن وقت است كه به احترامشان، كلاه از سر برخواهيد داشت و نگاهتان به آنها عوض خواهد شد. چه تهراني‌ها و چه كساني كه مسافر پايتخت مي‌شوند مي‌توانند با يك نصفه روز وقت گذاشتن سري به اين خانه‌ها بزنند. مهم‌ترين اين خانه‌موزه‌ها را مرور مي‌كنيم.
- خانه موزه شهيد مطهري
نشاني موزه: خيابان شهيد كلاهدوز، نبش بن‌بست صدرا، شماره 423
بازديد: از شنبه تا پنجشنبه
ساعت بازديد: ۹ تا ۱۷ (پنجشنبه تا ۱۲)
در منطقه قلهك و خيابان دولت، محله‌اي وجود دارد كه به نام محله حكيم‌زاده معروف است. روبه‌روي كوچه قديمي حكيم‌زاده، در كنار باغ معروف مسچي كه به نام شهيد‌حسام عراقي نامگذاري شده، كوچه‌اي ديگر به نام صدرا قرار دارد. در سال 85 و در خانه‌اي قديمي كه سال‌ها استاد مطهري در آن مي‌زيست، مراسم باشكوهي برگزار شد كه طي آن اهالي كوچه صدرا يك‌بار ديگر ياد و خاطره همسايه بزرگ خود، استاد شهيد مطهري را در كنار جمعي از مسئولان گرامي داشتند. اين خانه در اين روز تبديل به موزه شد. منزل قديمي استاد شهيد مطهري كه با آجرنماي معروف به آجربهمني گل نم قرمز ساخته شده، داراي 2طبقه و يك حياط مصفاي نسبتاً بزرگ است كه استاد با خانواده‌اش نزديك به 9سال از عمر گرانمايه خود را در آن گذرانده است. در اين خانه موزه، تمامي آثار استاد به همراه تصاوير مختلفي از فضاي زندگي وي به نمايش گذاشته شده است. در اين خانه مي‌توانيد وسايل شخصي مثل لباس، عبا و عمامه، كيف دستي، عصا و... اتاق كار و محل عبادت استاد، تصاوير مختلفي از استاد، كتابخانه شخصي، اتومبيل و سرديسي از شهيد مطهري را مشاهده كنيد.
- خانه موزه شهيد چمران
نشاني موزه: خيابان 15خرداد، چهارراه سيروس، گذر سرپولك، كوچه شهيد بشيري، پلاك 7
بازديد: از شنبه تا چهارشنبه
ساعت بازديد: ۹ تا 16
خانه موزه شهيد دكتر مصطفي چمران به‌عنوان خانه پدري و محل پرورش آن شهيد بزرگوار بازسازي شده و چند سالي است در راستاي توسعه فرهنگ ايثار و شهادت فعاليت مي‌كند. منزل پدري شهيد چمران از حدود سال 1330محل سكونت خانواده پدري‌اش بوده و از سال 1332تا 1337كه وي براي تحصيل به خارج از كشور عزيمت كرد، محل سكونت خانواده خود شهيد چمران است. اين بنا با مساحتي بالغ بر 244متر مربع به‌عنوان نمونه‌اي از معماري اواخر دوره قاجار واقع در محله چاله ميدان، پس از خريداري توسط شركت توسعه فضاهاي فرهنگي شهر تهران از ورثه مرحوم حسين چمران (پدر دكتر چمران) به خانه موزه تبديل شد. اين خانه قديمي زيبا، حال‌وهواي بسيار خوبي دارد و در آن بسياري از وسايل شخصي دكتر به همراه تصاوير زيبايي از ايشان و تعدادي از نقاشي‌هاي كشيده شده توسط او نگهداري مي‌شود. شهيد چمران در سال ۱۳۱۱ در شهر قم متولد شد و در سال ۱۳۶۰ در دهلاويه خوزستان به شهادت رسيد. تلاش و موفقيت‌هاي شهيد چمران در زمينه‌هاي علمي، اجتماعي و سياسي سبب شد تا اين شخصيت به‌عنوان يكي از رجال صاحب نام معاصر ايران شناخته شود. در اين خانه موزه مي‌توانيد عكس‌هايي از دكتر چمران و وسايل شخصي وي را مشاهده كنيد.
- خانه موزه شريعتي
نشاني موزه: خيابان فاطمي، خيابان جمالزاده
بازديد: از شنبه تا چهارشنبه
ساعت بازديد: ۹ تا 1۹
خانه دكتر علي شريعتي كه از آثار دوره معاصر است، در خيابان فاطمي، خيابان جمالزاده قرار دارد. اين خانه بين سال‌هاي 1335تا 1340ساخته شده و فاقد ارزش معماري است. تزيينات و طراحي خاصي ندارد و صرفاً به لحاظ شخصيت علمي و اجتماعي مرحوم شريعتي در فهرست آثار ملي ثبت شده است. اين خانه در سال 1352توسط همسر دكتر شريعتي خريداري شد و تا سال 1376كه توسط شهرداري تهران به مجموعه فرهنگي و موزه تبديل شد، محل زندگي خانواده شريعتي بود. دكتر شريعتي به‌علت دستگيري‌هاي فراوان، مجموعاً 2سال در اين خانه زندگي كرد. آيت‌الله خامنه‌اي، رهبر معظم انقلاب، يك‌بار پس از آزادي از زندان، براي دادن خبر سلامتي دكتر شريعتي كه ايشان نيز در همان زندان بودند، به اين خانه رفتند و با خانواده دكتر شريعتي گفت‌وگو كردند. حياط اين خانه كه در 2طبقه ساخته شده، در سمت جنوب قرار گرفته است. در طبقه اول، آشپزخانه، سرويس‌ها، هال و اتاق پذيرايي قرار دارد و طبقه دوم نيز به همين شكل طراحي شده است. در قسمت شمالي طبقه دوم، اتاق كار و كتابخانه شخصي دكتر شريعتي قرار داشته است.
- موزه دكتر حسابي
نشاني موزه: خيابان تجريش، خيابان مقصود بيك، خيابان دكتر پروفسور حسابي، پلاك 8
بازديد: از شنبه تا چهارشنبه
ساعت بازديد: 8 تا 16:30
موزه دكتر حسابي چند‌ماه پس از درگذشت اين شخصيت، در اواخر 1371و در منزل مسكوني او افتتاح شد. بناي خانه متعلق به سال1310شمسي است. موزه در طبقه سوم و در ضلع غربي منزل دكتر حسابي ايجاد شده و مساحتي حدود 40مترمربع دارد و شامل وسايل شخصي دكتر ازجمله پوشاك، مسواك، عينك، شانه، خودكار، دفتر يادداشت و وسايل دست‌ساز ايشان، لوح تقدير و مدارك تحصيلي و علمي، مدال‌ها و نشان‌ها، عكس‌هاي خانوادگي، اسباب بازي فرزندان و نوه‌ها، هداياي خانوادگي و... است. همچنين آثار تقديمي به دكتر حسابي شامل تابلوي نقاشي، تابلوي خط، فرش و صنايع‌دستي همراه وسايل شخصي و تمامي آثار تأليف و ترجمه شده وي به نمايش گذاشته شده است. سيدمحمود حسابي، در 1281شمسي از پدر و مادري تفرشي در تهران زاده شد. در 17سالگي ليسانس ادبيات و در 19سالگي ليسانس زيست‌شناسي و پس از آن مدرك مهندسي راه و ساختمان را از دانشگاه آمريكايي بيروت اخذ كرد. او همچنين در دانشگاه سوربن در رشته فيزيك به تحصيل پرداخت و در 25سالگي دانش‌نامه دكتري فيزيك خود را با عنوان حساسيت سلول‌هاي فتوالكتريك ارائه كرد. دكتر حسابي در 12شهريور 1371در بيمارستان دانشگاه ژنو، هنگام معالجه قلب درگذشت.
- خانه موزه سندوزي
نشاني موزه: خيابان احمد قصير، كوچه دوازدهم، شماره 31
بازديد: از شنبه تا چهارشنبه
ساعت بازديد: ۹ تا 1۷
خانه موزه دكتر سندوزي يكي ديگر از خانه موزه‌هاست كه به يك دندانپزشك تعلق دارد كه در قيد حيات است و در خارج از كشور زندگي مي‌كند، اما خانه و مطب شخصي خود را وقف مردم تهران كرده تا تبديل به خانه موزه شود. دكتر سندوزي تنها يك دندانپزشك نيست بلكه هنرمندي است توانمند كه آثار بسياري در زمينه نقاشي، طراحي و مجسمه‌سازي از خود به يادگار گذاشته است. اين خانه موزه اكنون محل نگهداري آثار هنري اوست كه در كنار نمايشگاه دائمي اين آثار، محلي براي برگزاري نشست‌هاي تخصصي هنري، جشنواره‌هاي مختلفي با عنوان جشنواره طراحي معاصر، پزشكان هنرمند، پرستاران هنرمند و... نيز هست. اين خانه موزه هم توسط سازمان فرهنگي هنري شهرداري راه‌اندازي شده است. حدود 180اثر هنري دكتر سندوزي در خانه موزه‌اش به نمايش درآمده. دكتر سندوزي سال 1377، پس از آنكه ناگزير شد براي جراحي به خارج از كشور سفر كند، مطبش را به همراه تمامي تجهيزات، كتابخانه شخصي، آثار هنري نقاشي، طراحي، مجسمه‌ها، دست‌نوشته‌ها و حتي يادگاري‌هاي دوستانش براي استفاده مردم اهدا كرد. اين مكان پس از بازسازي و تغيير كاربري براي خانه موزه‌شدن، در 1385بازگشايي شد.
- موزه شهيد رجايي
نشاني موزه: شهدا، خيابان شهيد آقاجانلو، كوچه ميرزايي
بازديد: همه روزه غير از ايام سوگواري
ساعت بازديد: 14تا 16:30
خانه شهيد رجايي از 1343تا حدود 17سال محل سكونت احمد رجايي بود. سپس از سال 1373با همت بنياد شهيد و سازمان ميراث فرهنگي در رديف آثار ملي و يادماني براي حفظ خاطرات آن معلم شهيد درآمد. خانه قديمي و به‌صورت اندروني بيروني، 254مترمربع و با زير زمين 2طبقه است. زيرزمين به شكل بسيار قديمي و با طاق‌هاي آجري محل حمام، آب انبار و طباخ‌خانه محسوب مي‌شود. آشپزخانه با همان وسايل طباخي و به همان شكل باقي مانده است. اتاق خواب هم شامل كردي و پشتي‌هاي معروف شهيد رجايي است. در پذيرايي كه درست مقابل آشپزخانه و اتاق خواب قرار دارد، ميز و صندلي كار و همچنين وسايل شخصي، كتابخانه دست‌ساز شهيد رجايي، آينه معروف او كه قطعه‌اي از شيشه اتوبوس بود، صندوقچه، ويترين، يادداشت‌هاي شخصي، كمد لباس‌ها و دندان مصنوعي كه باعث شناسايي شهيد شد، قرار دارند. همچنين آثار هنري اهداشده به موزه و بخش‌هايي از زندگي نامه شهيد رجايي در قاب‌هايي به چشم مي‌خورد. شهيد محمدعلي رجايي، در سال 1312هجري قمري در شهرستان قزوين متولد شد. او در سال 59 به‌عنوان نخستين رئيس‌جمهور كشور انتخاب شد. در هشتم شهريور‌ماه 1360هم در انفجار دفتر نخست‌وزيري به شهادت رسيد.
- خانه موزه شهيد بهشتي
نشاني موزه: خيابان شهيد دستجردي، كوچه صبر، خيابان مطهري، كوچه بهشتي، شماره ۱۲
بازديد: تمام روزهاي هفته
ساعت بازديد: ۹ تا ۱۹
خانه‌موزه شهيد دكتر بهشتي در اوايل سال ۹۰ براي آشنايي هر چه بيشتر با شخصيت و انديشه‌هاي اين ابرمرد انقلاب اسلامي خريداري و بازسازي شد. بازخواني آثار، كتاب‌ها و روايت‌هاي دكتر بهشتي در اين موزه بار ديگر ثابت مي‌كند كه او به راستي مرد زمانه‌اش بوده و همه زندگي خود را وقف اعتلاي اسلام و نظام جمهوري اسلامي كرده است. اتاق ۲۰متري اين خانه، روزگاري مرجع تمام تصميم‌گيري‌هاي مهم نظام نوپاي انقلاب اسلامي بوده است. شخصيت‌هاي اول كشور روي مبلمان ۷نفره با هم به شور مي‌نشستند و براي تداوم جمهوري اسلامي تبادل نظر مي‌كردند. مجسمه مومي دكتر بهشتي در يك سمت قرار دارد، روبه‌روي آنها مجسمه‌هاي شهيد مطهري، شهيد باهنر و آيت‌الله موسوي اردبيلي قرار دارد. فضاي سمت چپ بخش پذيرايي جذابيت خاصي براي بازديدكننده‌ها خواهد داشت. در اين قسمت دكتر بهشتي با لباس خانه درحالي ديده مي‌شود كه دخترش را روي پايش گرفته و رو به دوربين لبخند مي‌زند. در كنار مجسمه‌ها يك دستگاه راديوي ترانزيستوري، يك دستگاه ضبط صداي ريلي، يك دستگاه دوربين عكاسي و مجموعه لوح‌هاي صوتي آموزش زبان آلماني همراه با دستگاه پخش آنها ديده مي‌شود.
- خانه موزه مقدم
نشاني موزه: خيابان امام‌خميني(ره)، بين خيابان شيخ‌هادي و خيابان وليعصر(عج)، پلاك ۲۴۹
بازديد: از يكشنبه تا جمعه
ساعت بازديد: ۹ تا ۱۸
آنهايي كه اهل دانشگاه هستند و مخصوصا گذرشان به دانشگاه تهران افتاده است، حتما نام استاد مقدم را شنيده‌اند. ايشان از اساتيد ممتاز دانشگاه تهران به‌حساب مي‌آيند كه يك كار باعث ماندگاري نامشان شده است. استاد مقدم در سال 1351با توجه به علاقه زيادي كه به علم، تاريخ و هنر داشت، خانه پدري خود را به همراه آثار نفيس گردآوري شده وقف دانشگاه تهران كرد. درست است كه استاد حالا ۲۸ سال است كه فوت كرده‌اند اما هنوز ياد و نام ايشان با همين موزه ديدني ماندگار شده است. اگر مي‌خواهيد با اين استاد گرانقدر بيشتر آشنا شويد بايد به اتاق پيشخوان برويد. بخشي از اين اتاق به معرفي استاد مقدم و فعاليت‌هاي كاري و علمي ايشان در قالب عكس، لوازم شخصي و در بخشي ديگر به نمايش آثار تزييني چوبي، وسايل آشپزخانه و صندوق خانه‌هاي قديمي پرداخته شده است. دوستداران آثار تاريخي و باستاني هم مي‌توانند در اتاق پذيرايي، سفالينه‌ها، ابزارهاي سنگي، مفرغينه‌ها، شيشه‌ها، مهرها، اشياي فلزي و... را ببينند. در كتابخانه دكتر هم كه بيشتر در آن كتاب‌هاي باستان‌شناسي و هنر ديده مي‌شود به روي پژوهشگران و عموم مردم باز است.