خبرخوشحال‌كننده بود و خيلي‌ها مي‌خواستند بدانند رمز و راز اين موفقيت بزرگ نماينده جمهوري اسلامي ايران، آن هم بعد از گذشت 9سال و در كنار هرگونه سياسي كاري رايج در عرصه بين‌المللي چه بوده؛ سياسي‌كاري‌هايي كه امسال هم مانع از حضور داور و حافظ قرآن از كشور ما در مسابقات قرآني مالزي شد. قرائت بسيار خوب و تواناي محسن حاجي‌حسني‌كارگر، نماينده كشورمان در مسابقات بين‌المللي قرآن مالزي تحسين بسياري از استادان اين رشته را در پي داشت. شما هم اگر مي‌خواهيد رمزهاي موفقيت اين قاري جوان و تواناي كشورمان را بدانيد، در اين مطلب با ما همراه شويد.
- خوب است گفت‌وگو را از مسابقات قرآني آغاز كنيم. مي‌دانيم كه مسابقات قرآن‌كريم در كشور مالزي، آيين‌نامه‌اي متفاوت از آيين‌نامه مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور ما دارد و به اعتقاد برخي افراد، همين امر موجب شده تا نمايندگان قرآني كشور ما در طول 9سال نتوانند رتبه اول اين مسابقات را كسب كنند. نظر شما درباره مسابقات قرآن‌كريم در كشور مالزي و نحوه داوري‌ها چيست؟
كشورهاي بسياري مانند تونس و روسيه هم مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم را برگزار مي‌كنند اما مي‌توان ادعا كرد كه مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور مالزي يكي از معتبرترين و پرسابقه‌ترين مسابقات در دنياست و به همين دليل كشورهاي ديگر تلاش مي‌كنند تا بهترين قاري خود را به‌عنوان نماينده به اين مسابقات معرفي كنند. امسال هم سطح مسابقات در رشته قرائت بالا بود و با توجه به اينكه هيچ داور و ناظري از كشور ما در اين مرحله وجود نداشت، كسب رتبه اول از سوي نماينده جمهوري اسلامي ايران نشان مي‌دهد كه داوري‌ها به دور از هر نوع سياست‌زدگي و براساس قضاوت عادلانه انجام شده است.
- درست است. به هر حال شما به‌عنوان نماينده جمهوري اسلامي ايران در رشته قرائت با اختلاف 8 نمره از نفر دوم، رتبه اول مسابقات را كسب كرديد. اما پرسش ديگري كه در اينجا مطرح مي‌شود اين است كه براي شركت در اين مسابقات و تلاوت طبق آيين‌نامه مسابقات كشور مالزي چقدر تمرين كرديد؟ و آيا از قبل با موارد اين آيين‌نامه آشنايي داشتيد؟
قبل از ورود به مسابقات مالزي، به همه مي‌گفتم كه قصد دارم در اين مسابقات رتبه اول را كسب كنم. در واقع هدفم اين بود كه تلاوت خوبي را انجام بدهم كه هم مورد رضاي خداوند باشد و هم مردم و مخاطبان قضاوت كنند كه چه‌كسي لايق رتبه اول بود. البته من از همان دوران كودكي كه وارد عرصه قرائت شدم، تحت آموزش لحن و صوت قرار داشتم اما مي‌دانستم كه آيين‌نامه مسابقات قرآني در كشور مالزي با آيين‌نامه مسابقات در كشور ما متفاوت است. به همين دليل به محض ورود به كشور مالزي، آيين‌نامه مسابقات را تهيه كردم و بعد از ترجمه آن، چند روز تا زمان رقابت نهايي فرصت داشتم و در اين مدت تمام سبك و لحن را تغيير دادم تا قرائتي براساس دستورالعمل مسابقات آن كشور ارائه بدهم. خداوند هم بنده‌نوازي كرد و تحت‌الطاف ائمه‌اطهار عليهم‌السلام قرار گرفتم و توانستم رتبه اول مسابقات را كسب كنم.
- شما در اين مسابقات تا اندازه‌اي از سبك استاد مصطفي اسماعيل تقليد كرديد. درست است؟
بله. البته تركيبي بود و نمي‌توان گفت كه لزوما آن سبك را تلاوت كردم.
- خوب است به گذشته برگرديم و از روحيات و فضاي قرآني در خانواده‌تان بگوييد تا بدانيم از دوران كودكي‌تان در چه فضايي رشد كرده‌ايد كه امروز به‌عنوان يك چهره موفق قرآني در سطح جهاني مطرح شده‌ايد.
سال 1367در يك خانواده مذهبي به دنيا آمدم. از دوران كودكي به ياد دارم كه پدر و مادرم در جلسات قرآني رفت‌وآمد داشتند و من را همراه خودشان به اين جلسات مي‌بردند. در خانه ما هيچ وقت صداي موسيقي شنيده نمي‌شد، بلكه تنها صداي تلاوت قرآن بود كه با آن مأنوس شده بوديم؛ گاهي پدر و مادرم با صداي بلند قرآن را تلاوت مي‌كردند و گاهي صداي تلاوت قاريان از نوارهاي كاست پخش مي‌شد. درواقع تنها نواي پخش شده در منزل ما صداي قرآن بود و اين اتفاق بر تربيت فرزندان تأثير زيادي دارد. تا جايي كه بعضي از پدر و مادرها كه فرزند خردسالي دارند از من مي‌پرسند چه كنيم كه فرزند ما هم قاري قرآن شود؟ من در جواب‌شان مي‌گويم نيازي نيست كار خاصي انجام دهيد، فقط در خانه‌تان به جاي موسيقي، صداي تلاوت قرآن را به‌طور مداوم پخش كنيد و اجازه دهيد كه فرزند شما صوت قرآن را بشنود و ضمير پاكش با آيه‌هاي وحي آشنا شود. اين كار تأثير زيادي بر يادگيري الحان در دوران خردسالي دارد و مهم‌ترين عامل براي قاري شدن من هم رعايت همين نكته از طرف والدينم بود. در عين حال روزي حلال و شركت در جلسات ديني و رعايت واجبات و محرمات هم تأثير زيادي بر تربيت ما داشت. تقريبا 3 ساله بودم كه والدينم سوره كوثر را به من ياد داده بودند كه آن سوره مباركه را در جلسه‌اي از حفظ خواندم و هديه‌اي به ازاي اين تلاوت گرفتم كه خيلي برايم ارزش داشت و تا سال‌هاي جواني آن را نگه داشتم. آن هديه، نوار كاست تلاوت استاد شحات انور بود كه روي آن تصوير او هم ثبت شده بود. من هم چهره استاد شحات انور و هم صداي تلاوت او را بسيار دوست داشتم و همين علاقه موجب شد كه از همان زمان خردسالي نواي تلاوتش را تقليد كنم. به‌طوري كه در سن 4-3 سالگي الحان و كلام را حفظ و اجرا مي‌كردم. به مرور زمان وارد جلسات قرآني شدم.
- در طول مدت فعاليت در عرصه قرائت قرآن‌كريم، در مسابقات هم شركت مي‌كرديد؟
سال 81 براي نخستين‌بار در مسابقات سازمان اوقاف و امور خيريه شركت كردم و در مقطع سني زير 16سال رتبه اول كشوري را كسب كردم. بعد از آن به‌عنوان نماينده افتخاري جمهوري اسلامي ايران به مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور عربستان اعزام شدم. بعد از آن تا سال 93 در هيچ مسابقه قرآني‌اي شركت نداشتم. تا اينكه سال گذشته در مسابقات كشوري سازمان اوقاف و امور خيريه رتبه دوم در رشته قرائت را كسب كردم و از آنجا كه رتبه اول اين مسابقات در مرحله مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور خودمان شركت مي‌كند و نفر دوم به مسابقات بين‌المللي كشور مالزي اعزام مي‌شود، من هم به مسابقات مالزي اعزام شدم و رتبه اول رشته قرائت را كسب كردم.
- آنطور كه ما مي‌دانيم جلسات خانگي قرآني هم در منزل شما برگزار مي‌شود. اين جلسات از چه زماني و با چه رويكردي شكل گرفت؟
اين جلسه از حدود سال 1380با همت خانواده‌ام برگزار شده و استاد جلسات هم برادر دوم من، مصطفي حاجي‌حسني، است. البته خانه ما كوچك است و با وجود اين، تعداد شركت‌كنندگان در كلاس‌هاي قرآني زياد است كه هر هفته از نقاط مختلف شهر مشهد جمع مي‌شوند. حتي گاهي قارياني از شهرهاي ديگر در اين جلسه حاضر شده و به تلاوت قرآن مي‌پردازند. گاهي هم ما براي تدريس تلاوت قرآن به شهرهاي ديگر سفر مي‌كنيم.
نكته قابل توجه در اين جلسات حضور گسترده نوجوانان است كه البته بيشتر آنها داراي رتبه‌هاي كشوري و بين‌المللي هستند.
- با اين توصيفات، همه اعضاي خانواده‌تان با قرآن مأنوس هستند. برادرهايتان چقدر تحت‌تأثير اين فضاي معنوي خانواده هستند؟
ما 3 برادر هستيم و همگي در عرصه تلاوت قرآن‌كريم فعاليت داريم. برادر بزرگم يكي از استادان من بود و بارها در دوران كودكي و نوجواني به همراه او به جلسات قرآني رفتم. بعد از آن، به مرور زمان اين مسئوليت را برادر دوم من برعهده گرفت و بيشتر در زمينه استادي بر گردن من حق دارد. هر دو برادرم در عرصه مسابقات داراي عناويني بوده و جزو استادان قرآني فعال محسوب مي‌شوند. به‌عنوان مثال برادر دوم من در سال 84 در مسابقات دانشجويي رتبه اول كشوري را كسب كرد اما بعد از آن بيشتر در كسوت استادي ظاهر شد.
- اشاره كرديد كه برادرتان استاد شما در زمينه قرائت قرآن بوده است. اين ارتباط برادرانه و استاد و شاگردي تا چه حد مستحكم است؟
از دوران خردسالي تحت تربيت استاداني قرار گرفتم اما مهم‌ترين استاد من در زمينه قرائت قرآن برادرم، مصطفي حاجي‌حسني، بود. هرچند كه در برهه‌هاي كوتاهي در كلاس‌هاي استادان ديگر شركت كردم. اما درمجموع برادرم هم استاد من در زمينه قرائت قرآن بوده و هم پشتيبان و راهنماي بسيار خوب و دلسوزي در اين زمينه. در زمينه قرائت قرآن بيشترين حق را برادرم برعهده من دارد چون برنامه‌ريزي قرائت را برايم انجام مي‌داد. حتي به جرائت مي‌توانم بگويم اگر برادرم در مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور مالزي كنار من نبود، شايد رتبه نمي‌آوردم؛ چون راهنمايي‌هاي ايشان باعث شد كه آيين‌نامه كشور مالزي را دريافت كنم و در مدت يك‌هفته بتوانم نحوه تلاوتم را طبق آن تغيير بدهم.
- مي‌دانيم كه شما قاري و مؤذن در حرم مطهر امام‌رضا(ع) هم هستيد. اين توفيق چگونه نصيب شما شد؟
خانه ما در مشهد مقدس در نزديكي حرم مطهر امام‌رضا(ع) قرارداشت، به همين دليل هميشه نواي تلاوت قرآن و اذان به خانه ما هم مي‌رسيد. از كودكي كه اين صدا را مي‌شنيدم آرزو داشتم كه يك روز صداي تلاوت و اذان من هم از مناره‌هاي اين حرم پخش شود. خداوند هم دعايم را مستجاب كرد و در حال حاضر روزهاي چهارشنبه قرائت قرآن و اذان در حرم مطهر برعهده من است و به‌طور زنده و مستقيم اين كار را انجام مي‌دهم.
- اما چه شد كه با تلاوت اذان آشنا شديد؟ به هر حال اذان گفتن معيارها و دستورالعمل‌هاي خاصي دارد كه در صوت و لحن با قرائت قرآن متفاوت است و لازم است كه مؤذن با نغمه‌ها و لحن‌ها آشنا باشد.
درست است. مهم‌ترين عامل در اذان گفتن، صوت خوب و رساست. من در اذان تمرين مستمري نداشتم و به واسطه مؤذن بودن در حرم مطهر امام‌رضا(ع) توانستم اذان قابل‌قبولي ارائه بدهم.
- در اذان از استاد خاصي تقليد كرده‌ايد؟
به‌طور دقيق تقليد نمي‌كنم اما در نغمه حجاز اذان مي‌گويم و سبكي دارم كه مي‌توانم بگويم متعلق به‌خودم است.
- شما به‌عنوان مؤذن و قاري حرم مطهر امام‌رضا(ع) حتما ارتباط معنوي و قلبي ويژه‌اي با آن حضرت داريد. به هر حال ما ايراني‌ها به‌خصوص شيعيان همه ائمه‌اطهار عليهم‌السلام را نور واحدي مي‌دانيم، با وجود اين با امام‌رضا(ع) ارتباط معنوي ويژه‌اي داريم.
همينطور است. صدا و لحن همه افرادي كه در حرم مطهر تلاوت مي‌كنند، به واسطه همين تلاوت‌ها، بركتي دارد كه آن را مديون امام‌رضا(ع) هستيم و طبيعتا خودمان را هم‌محلي امام‌رضا(ع) مي‌دانيم. من هم قبل از شركت در مسابقات به ائمه‌اطهار عليهم‌السلام به‌خصوص حضرت زهرا(س) و امام‌رضا(ع) متوسل شدم و از آن بزرگان كمك خواستم.
- پرسش ديگري كه در اين زمينه مطرح مي‌شود، حضور چشمگير قاريان و حافظان قرآن‌كريم از شهر مقدس مشهد در مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم است. ازجمله اينكه هم شما به‌عنوان رتبه اول قرائت در مسابقات مالزي و هم حجت‌الاسلام محمدمهدي رجبي به‌عنوان رتبه اول رشته حفظ در مسابقات بين‌المللي قرآن در كشور خودمان، در شهر مقدس مشهد ساكن هستيد. علت چيست؟ آيا جلسات قرآني در اين شهر رونق خوبي دارد و يا دليل ديگري را در اين موفقيت‌ها بايد جست‌وجو كرد؟
يكي از دلايلي كه گفته مي‌شود شهر مشهد مهد تلاوت قرآن است، در همين موفقيت‌هاي قرآني ظهور پيدا مي‌كند. البته اين امتياز به بركت حرم طهور امام‌رضا(ع) در اين شهر است كه باعث‌جمع شدن قراء در حرم مطهر است. به‌طوري كه سال‌ها قاريان مطرح مصري به حرم مطهر دعوت مي‌شدند و تلاوت‌هاي زيبا و اثرگذاري را ارائه مي‌دادند. به اين ترتيب كانون اصلي اين موفقيت‌ها وجود حرم مطهر امام‌رضا(ع) است.
- پراكنده شدن عطر قرآن در جامعه درنتيجه اهتمام مقام‌معظم رهبري است
رهنمودها و دستورات مقام‌معظم رهبري در طول اين سال‌ها، هميشه براي قاريان، حافظان و ساير افراد مأنوس با قرآن‌كريم راهگشا و اثر‌گذار بوده است. نمونه‌اي از اين اثرگذاري را مي‌توان در موفقيت‌هاي قرآني نمايندگان كشورمان در مسابقات قرآن‌كريم و همچنين حضور پرشور و گسترده حافظان و قاريان كلام وحي مشاهده كرد. محسن حاجي‌حسني كه چندين بار در محضر رهبر معظم انقلاب به تلاوت قرآن پرداخته، اهتمام ايشان به امور قرآني را رمز اصلي در موفقيت‌هاي قرآني كشورمان مي‌داند و مي‌گويد: «يكي از دلايلي كه تلاوت در كشور ما در حال رشد بوده و در حال پيشي گرفتن از كشور مصر به‌عنوان مهد تلاوت قرآن است، به اهتمام مقام‌معظم رهبري به اين موضوع مربوط است. به‌طوري كه محفل انس با قرآن‌كريم در ماه مبارك رمضان در حدود 4 ساعت به‌طور مستمر انجام مي‌شود و مقام معظم رهبري هم با شوق در اين جلسه حضور پيدا مي‌كنند». اين كار، درس بزرگي براي رجال سياسي و مذهبي در كشور ما و ساير كشورهاي جهان است؛ چراكه اهتمام رهبر معظم انقلاب به امر قرآني باعث شده كه كشور ما در عرصه قرائت و حفظ قرآن تا اين اندازه موفق باشد.
- مي‌خواستم برادرم با 2 بال قرآن و علم پرواز كند
مصطفي حاجي‌حسني‌كارگر، يكي از قاريان موفق است كه البته در مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم به‌عنوان استاد راهنماي برادرش، محسن حاجي‌حسني، حضور داشت. او كه با داشتن حدود 30سال، به تدريس تلاوت و تربيت شاگرداني در اين زمينه اشتغال دارد، بر تربيت قرآني توسط خانواده‌ها تأكيد مي‌كند و مي‌گويد: «گاهي افراد شكايت مي‌كنند از اينكه فرزندشان نماز نمي‌خواند و يا با قرآن مأنوس نيست. درحالي‌كه وقتي در رفتارهاي پدر و مادر او دقت مي‌كنيم متوجه مي‌شويم كه آنها علاقه چنداني به امور ديني در رفتارشان نشان نمي‌دهند. آنها بايد بدانند كه فرزندشان از همان دوران خردسالي از آنها الگو مي‌گيرد و رفتارهايشان را تقليد مي‌كند تا اينكه در دوران نوجواني و جواني همان رفتارها را تكرار مي‌كند. پس اگر مي‌خواهيم فرزندمان با قرآن و امور ديني مانوس باشد، بايد در وهله اول خودمان به اين كار اهتمام داشته باشيم. اساس و شاكله شخصيت ما هم از دوران كودكي تحت آموزش‌هاي قرآني و ديني پدر و مادرمان شكل گرفت و همين انس با قرآن باعث شد كه ما، 3 برادر، هر 3 در عرصه قرآني فعال باشيم».
او به دغدغه‌هايش در زمينه موفقيت برادرش در عرصه قرائت قرآن اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «از كودكي با برادرم در هر برنامه قرآني كه شركت مي‌كرديم، او را در اولويت قرار مي‌داديم و با نكات تلاوتي كه به او يادآوري مي‌كرديم، او را در صدر مجلس مي‌گذاشتيم. به مرور زمان اين كار براي من دغدغه‌اي شد، به‌طوري كه همان اندازه كه درس خواندن او براي ما مهم بود، موفقيتش در عرصه قرآني هم اهميت پيدا كرد. به‌طوري كه مي‌خواستيم برادر كوچكمان با 2 بال علم و قرآن پرواز كند».
او از فعاليت 14ساله‌اش در عرصه قرآني ياد مي‌كند و از شاگردپروري‌اش مي‌گويد: «تعداد زيادي از شاگردان ما از سال85 داراي رتبه‌هاي خوب كشوري و بين‌المللي در عرصه قرائت قرآن هستند. به اندازه‌اي كه تعداد زيادي از نفرات اول در مسابقات زير 16سال در عرصه كشوري شاگردان ما هستند كه عمدتا از 5سال قبل تا به حال رتبه كسب كرده‌اند. از بين شاگردان ما كه حدود 80نفر هستند، حداقل 50نفر رتبه استاني دارند و در كنار اينها، برادرم كه هميشه در كنارم بود و نكات تلاوت را به او آموزش مي‌دادم توانست به رتبه اول بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور مالزي دست پيدا كند». استاد راهنماي محسن حاجي‌حسني به تلاش او براي تلاوت براساس دستورالعمل‌ها و آيين‌نامه مسابقات قرآني در كشور مالزي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «شايد دليل اينكه نمايندگان ايراني در رشته قرائت در مدت 9سال نتوانستند رتبه اول مسابقات را كسب كنند، اين بوده كه طبق آيين‌نامه آن مسابقات تلاوت نمي‌كردند. چون آيين‌نامه مسابقات قرآن در مالزي با كشور ما متفاوت است».
- مسابقات قرآني؛ شاه‌كليد وحدت بين مسلمانان
راجا نوشيروان زين‌العابدين، سفير كشور مالزي هم تا اندازه‌اي دغدغه مسابقات قرآن‌كريم را دارد و بعد از انجام رقابت‌ها و موفقيت نماينده جمهوري اسلامي ايران در رشته قرائت، او را به محل سفارتخانه در تهران دعوت كرد و از او تقدير به عمل آورد.
او به دغدغه مسئولان كشور مالزي نسبت به برگزاري مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم اشاره كرده و مي‌گويد: «سال‌هاست كه مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در كشور مالزي برگزار مي‌شود و ايده اصلي آن را نخست‌وزير اين كشور ارائه داده و هدف اين بوده كه وحدت كشورهاي اسلامي در سراسر دنيا تقويت شود». البته در سال 1961ميلادي تنها 7كشور در اين مسابقات شركت كردند ولي به مرور زمان تعداد كشورهاي شركت‌كننده افزايش پيدا كرد. سفير مالزي مي‌گويد: «اين مراسم را پادشاه مالزي به‌طور رسمي افتتاح و مراسم اعطاي جوايز را اداره مي‌كند. بنابراين برگزاري مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در تقويم كشور مالزي از اهميت بالايي برخوردار است».
نوشيروان زين‌العابدين از برگزاري مسابقات قرآني در كشورهاي ديگر از جمله جمهوري اسلامي ايران ياد كرده و مي‌گويد: «ارتباط فرهنگي ميان كشور ايران و مالزي تا اندازه‌اي است كه امسال هم نماينده ايراني در مسابقات قرآني مالزي حضور داشت و هم نماينده مالزي به مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در جمهوري اسلامي ايران راه پيدا كرد».
او همچنين به ايجاد وحدت ميان مسلمانان جهان اشاره كرده و برگزاري مسابقات قرآن‌كريم و حضور نمايندگاني از كشورها و مذهب‌هاي گوناگون را زمينه‌اي براي تقويت وحدت ميان امت اسلام مي‌داند؛ «تلاوت قرآن و آشنايي با آموزه‌هاي قرآن، شاه‌كليد اصلي براي ايجاد وحدت در ميان امت اسلام است؛ چراكه موضوع مهم در وحدت، عامل ايجادكننده آن يعني قرآن و دستورات اسلامي است كه ميان تمام مذاهب مسلمان مشترك است؛ همانطور كه خداوند متعال در قرآن‌كريم بر لزوم وحدت ميان مسلمانان تأكيد فرموده است. كمك به مردم ستمديده و يتيمان، ايجاد صميميت ميان همه اقشار مردم، دستگيري و قرض‌الحسنه نمونه‌هايي از زمينه‌هاي ايجاد وحدت و يكدلي ميان مسلمانان است كه نبايد از آن غافل شد و بايد مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم را زمينه‌اي براي آشنايي بيشتر با اين دستورالعمل‌ها قرار دهيم.»