اما درباره شلختگي و آدم‌هاي شلخته آنچه اهميت بيشتري دارد فقط پذيرش مردم و اجتماع نيست بلكه ضررهايي كه متوجه زندگي شخصي افراد مي‌شود اهميت بيشتري دارد زيرا ممكن است در زندگي شخصي و فردي اختلال ايجاد كند و مديريت زمان و روزها و كارها را از فرد مي‌گيرد. راهكارها و تمرين‌هاي دور شدن از شلختگي چيست؟
- چرا شلختگي؟
چرا بعضي از افراد شلختگي را به نظم و آرامش آن ترجيح مي‌دهند. اين رفتار مي‌تواند چند دليل داشته باشد:
نخستين دليل افراد، تنبلي است. بله تنبلي سبب مي‌شود كه هر چيزي را به جاي گذاشتن سر جايش وسط اتاق و ميزتحرير و... رها كنيم و آرايشگاه و حمام برايمان نامي ناآشنا باشد.
دومين دليل كه بيشتر به توجيه مي‌ماند تا دليل، وقت نداشتن است. «وقت ندارم خانه را مرتب كنم، وقت ندارم اتاقم را تميز كنم، وقت ندارم كمدم را سروسامان بدهم» اين دليل، و دليل قبلي به‌اضافه دلايلي همچون مريضي، افسردگي و.. اغلب سبب شلختگي‌هاي موقت و كوتاه‌مدت هستند.
داشتن الگوي نامناسب يكي ديگر از علت‌هاي شلختگي است. كودكي كه در خانواده‌اي بي‌نظم و شلخته بزرگ‌شده و هرگز روي نظم را نديده، احتمالا در بزرگسالي به فردي شلخته تبديل خواهد شد. البته به اين معنا نيست كه همه افراد خانواده شلخته بوده‌اند، يك شلخته در خانواده به‌تنهايي مي‌تواند كودك را تحت‌تأثير رفتار خود قرار بدهد. چون كودك ترجيح مي‌دهد راحت‌طلب باشد، بنابراين از پدر شلخته الگوبرداري مي‌كند تا مادر منظم. اتاق و منزل نامرتب و شلخته به كودك پيام مي‌دهد كه نيازي نيست براي وسايل خود و ديگران ارزشي قائل باشد. چنين كودكاني معمولا تفاوت ميان وسايل شخصي خود و ديگران را نمي‌دانند و اين مرز را رعايت نمي‌كنند.
يادگيري دليل ديگر است. ممكن است از والديني به‌شدت منظم، كودكي شلخته پا بگيرد. چرا؟ چون از كودكي رفتارهاي منظم به كودك آموخته نشده و مادر يا پدر به جاي كودك، مسئول نظم‌دهي به امورات او شده‌اند و كودك براثر تكرار شلختگي به يادگيري رفتار رسيده. از آن‌طرف، خانواده‌هاي بسيار سختگير هم ممكن است افرادي شلخته تحويل جامعه دهند، به اين رفتار، شلختگي وارونه مي‌گويند. كودك يا نوجوان براي اعلام اعتراضش نسبت به قوانين خشك و سختگيرانه خانه، دست به شلختگي مي‌زند و ممكن است اين رفتار برايش ماندگار شود.
گرفتن تأييد از گروه مورد علاقه! شايد باور نكنيد ولي گروه‌هايي از همين جامعه خودمان هستند كه شلختگي برايشان نوعي ارزش است و آن را تأييد مي‌كنند و نوجوان و جوانان براي گرفتن تأييد از هم‌گروهي‌‌هايشان به شلختگي رو مي‌آورند، خاصه شلختگي در ظاهر و تيپ.
وراثت هم ظاهرا بي‌تأثير نيست، البته هنوز ژن شلختگي كشف نشده اما تحقيقات نشان مي‌دهد كساني كه شلخته هستند معمولا در فاميل خود يك شلخته ديگر از بين خاله و عمه و عموها داشته‌اند.
- شلخته‌هاي پُرآزار
شلخته‌ها در وهله اول خودشان آزار چنداني از شلختگي‌شان نمي‌بينند بلكه روي اعصاب اطرافيان پاتيناژ مي‌كنند. در واقع شلختگي از آن دسته اختلالات رفتاري است كه ديگران را بيش از خود فرد دچار تنش و ناراحتي مي‌كند. مادري كه مجبور است تمام زمانش را به مرتب و منظم و جمعوجور كردن ريخت‌وپاش شلختگي فرزند نوجوان يا جوانش بپردازد، همسري كه از بوي عرق و ظاهر نامرتب همسرش به ستوه آمده و زندگي‌شان در آستانه فروپاشي است، ارباب‌رجوعي كه بايد ساعت‌ها وقت هزينه كند تا كارمند شلخته از زير كوه كاغذ و مجله و پرونده، به نامه موردنظر او دست پيدا كند و كارش را راه بيندازد، همكاري كه از بوي دهان و جوراب دوست و همكاري كناري‌اش ديوانه شده و... همگي متأثر از شلختگي فردي هستند كه نيازي به نظم نمي‌بيند يا بلد نيست كه منظم باشد.
- آستانه تحمل شلختگي
متأسفانه هميشه اين‌طورنمي‌ماند كه شلخته‌ها با شلختگي‌شان خوشحال و راضي باشند و خوششان بيايد كه ديگران را آزار دهند. زمان زيادي نمي‌گذرد كه پاي شلختگي به روابط اجتماعي، شغل و... كشيده مي‌شود و آستانه تحمل جمعي را متأثر مي‌كند. شلختگي در محيط كار سرزنش ارباب‌رجوع و همكاران و تمسخر آنها را به‌دنبال دارد و در مراحل جدي‌تر حتي مي‌تواند سبب از دست دادن شغل، دوستان و اطرافيان شود و پست‌هاي مهم و كليدي هرگز به اين افراد سپرده نخواهد شد.حسني را دوباره به‌خاطر بياوريد، واقعا اين‌طور هست كه روابط اجتماعي افراد شلخته از يكجايي به بعد تحت‌تأثير قرار مي‌گيرد. افراد كمتري علاقه به ارتباط با شخصي دارند كه به نظافت شخصي‌اش اهميتي نمي‌دهد يا مدام از برنامه‌هايش عقب مي‌ماند. زندگي زناشويي و خانوادگي نيز ممكن است حتي تحت تأثير شلختگي يكي از طرفين، محلي براي تنش و دعوا و مشاجره‌هاي طولاني‌مدت شود و آرامش همه افراد خانواده را به هم بزند.
- انواع شلخته‌ها
شلختگي هم داراي انواع مختلفي است كه آنها را دسته‌بندي مي‌كند. اول ببينيد كه شما جزو كدام دسته‌ايد تا بتوانيد بهتر به‌خودتان كمك كنيد:
توده درست كن‌ها: افرادي هستند كه مي‌توانند منظم باشند زيرا ميدانند بايد وسايل مهم‌تر را بالاي كوهي كه از وسايل به هم ريخته خودساخته‌‌اند، قراردهند. اين افراد عموما فعال، درك‌كننده و بسيار خونسرد و آرام هستند.
چِپانَنده‌ها: افرادي كه اصولا همه وسايل را داخل كمد و كشو مي‌چپانند، اغلب درونگرا و از نظر احساسي پيچيده هستند. در ظاهر شايد آنها بسيار خونسرد و رك به‌نظر برسند اما درون آنها غوغايي برپاست.
ريخت و پا ش‌كننده‌ها: افرادي كه هر چيزي را در هر جايي كه مي‌خواهند رها مي‌كنند و مي‌اندازند، اصولا آدم‌هاي فراموشكار و دور از دسترسي هستند. آنها اهميتي نمي‌دهند كه ديگران بتوانند از ميان اين همه به هم ريختگي وسايل مورد نياز خود را پيدا كنند.
شلخته‌هاي مخفي كار: اينها افرادي هستند كه شلخته و بي‌نظم‌اند اما بسيار هم سياستمدار هستند. آنها وسايلي را كه ريخته در جايي جمع مي‌كنندكه جلوي چشم نيست. يعني ظاهرا مرتب و واقعا بي‌نظم و شلخته هستند.
بيگ بنگِرها: افرادي كه اجازه مي‌دهند خانه يا اتاقشان چندين روز به هم ريخته و نامرتب باشد و بعد از چند روز همه آن به هم ريختگي‌ها را تميز مي‌كنند، اصطلاحا بيگ بَنگِر ناميده مي‌شوند. اين افراد بسيار حساس و در مورد خود بسيار سختگير هستند. اين نوع شلختگي آنها را آزار مي‌دهد و خود را براي اين بي‌نظمي مقصر ميدانند اما تغييري در خود به‌وجود نمي‌آورند و اين داستان هميشه تكرار مي‌شود.
- خط مقدم مبارزه با شلختگي
شلختگي و بي‌نظمي بيروني باعث اغتشاش و آشفتگي دروني نيز مي‌شود و اضطراب و استرس را افزايش مي‌دهد. خبر خوب اينكه متخصصان معتقدند شلختگي صرف‌نظر از نوع و شدت آن قابل درمان است و فقط كافي است كمي روي راهكارها و تمرين‌ها ممارست داشته باشيم. براي درمان شلختگي به شما چندتمرين را پيشنهاد مي‌دهيم:
1- قدم اول براي درمان
قبل از هر چيز ببينيد كه شلخته هستيد يا نه. ببينيد شما جزء اين گروه دسته‌بندي مي‌شويد يا نه، برخي از ما واقعا دچار بي‌نظمي هستيم اما حاضر به پذيرش آن نيستيم. تا زماني كه پذيرش اتفاق نيفتد، درماني شكل نخواهد گرفت.
2- نتيجه را جلوي چشم‌تان ظاهر كنيد
بد نيست كه كمي به عواقب شلختگي فكر كنيد؛ به تأثيري كه روي ديگران و خودتان مي‌گذاريد؛ به اضطراب و استرسي كه از اين اتفاق نه چندان خوشايند نصيبتان مي‌شود و اتفاق‌هاي بدتري كه ممكن است انتظارتان را بكشد. اگر براي منظم بودن بي‌انگيزه هستيد، فكر كردن به عواقب و حواشي شلختگي كه مي‌تواند چقدر باعث عقب افتادن شما در زندگي شود و چقدر ممكن است نزد ديگران خجالت‌زده و شرمنده شويد به انگيزه‌سازي كمك مي‌كند.
3- از شلخته‌هاي اصيل كمك بگيريد
گاهي ممكن است شما هيچ تصور روشني از شلختگي خود و بعد بيروني آن نداشته باشيد. وقتي يك شلخته اصيل ديگر را مي‌بينيد به جاي ايراد گرفتن از او، خود و رفتارهايتان را با او مقايسه كنيد تا دستتان بيايد داريد با خود و اطرافيانتان چه مي‌كنيد و از منظر بيروني چه وجهه‌اي داريد.
4- به منظم‌ها نزديك شويد
يك فرد منظم را مركز توجهتان قرار بدهيد و چند مدت زندگي روزانه و نظم و آرامش و روابط اجتماعي و محل كار و زندگي و... او را به خوبي بررسي كنيد و برنامه‌ريزي‌هاي او را زيرنظر داشته باشيد. حتي مي‌توانيد از او كمك بگيريد كه شما را در اين مسير همراهي كند و از تجربه‌هايش براي شما بگويد.
5- ذهنتان را آرام كنيد
يك كاغذ و قلم برداريد و دست به قلم شويد. براي شروع لازم است ذهنتان كمي آرام بگيرد. ريشه بعضي از بي‌نظمي‌ها در حواس‌پرتي و فراموشي است. يك برنامه‌ريزي ساده و يادآوري امورات مختلف به شما توانايي تسلط بر زندگي و برنامه‌هايتان را خواهد داد. اول كارهاي عقب افتاده را بنويسيد و براي انجام آنها به‌خودتان فرصت معقولي بدهيد. بعد از اينكه كارهاي عقب افتاده را تا حدودي روي ريل انداختيد مي‌توانيد برنامههاي آينده را يادداشت كنيد و براي آنها برنامه‌ريزي كنيد. مهم‌ترين كمكي كه به‌خودتان مي‌توانيد بكنيد آرام كردن ذهنتان است.
6- به فكر ظاهرتان باشيد
اگر شلخته‌اي هستيد كه پاي اين اختلال رفتاري به ظاهرتان هم كشيده شده، بد نيست ابتدا از ظاهر شروع كنيد، زمان‌هاي دقيق و ثابتي براي دوش گرفتن انتخاب كنيد، زمان‌هايي را انتخاب كنيد كه بي‌بهانه باشيد و نتوانيد به هر دليل زير قولتان بزنيد؛ به‌عنوان مثال، قبل از شروع كار و ابتداي روز. مسواك‌زدن را به هر سختي كه شده در ابتدا در 2 زمان صبح زود و آخر شب، جزء برنامه‌تان قرار دهيد. استفاده از عطر را جدي بگيريد.
7- خودتان را تحويل بگيريد
شما بدون استثناء بعد از مرتب‌شدن ظاهر، محل كار، محل زندگي و رعايت نظافت شخصي، از اطرافيانتان تأييد و تشويق را خواهيد گرفت. كساني در اطراف شما، خاصه نزديك‌ترها حتما به شما خواهند گفت: چقدر مرتب شده‌اي، با اين موها چقدر آراسته‌تر به‌نظر مي‌رسي، امروز اتاقت عالي شده، چقدر همه جا تميز است و... همه اينها به علاوه حس خوبي كه نظم به شما مي‌دهد باعث بالا رفتن اعتماد به نفس مي‌شود. خودتان هم بيكار ننشينيد و بعد از برداشتن هر قدمي در راستاي نظم و نظم‌دهي و رفع شلختگي، به‌خودتان هديه و جايزه‌اي بدهيد. فقط مراقب باشيد كه اين هديه از جنس يك شلختگي ديگر نباشد.
8- مدام مراقب خودتان باشيد
همانطور كه تشويق‌هاي اطرافيان و خودتان در اين مسير به شما كمك شايان توجهي مي‌كند، از در نظر گرفتن قوانين تخلف هم غافل نمانيد. به هر حال ممكن است ناخودآگاه‌تان گاهي به شما فرمان تخلف و سرپيچي بدهد، در اين مواقع بهتر است كه قوانين از پيش تعيين شده را به‌خودتان يادآوري كنيد و مراحل تنبيه را اجرا كنيد.
9- طبقه‌بندي كنيد
تا به حال به نقش حياتي طبقه‌بندي در زندگي بشر فكر كرده‌ايد؟ ارسطو را مي‌شناسيد. از نخستين فلاسفه يونان و شاگرد افلاطون است. يكي از كارهاي مهم ارسطو در طول زندگي علمي‌اش اين بوده كه علوم را به دقت تنظيم و طبقه‌بندي كرده. طبقه‌بندي كردن يعني چيزهايي را كه از يك دسته هستند و شباهت بيشتري به هم دارند در يك گروه قرار دهيم. اين نظم در همه جا به‌كار مي‌آيد و سبب سروسامان دادن به ذهن هم مي‌شود. بنابراين به سراغ ميزكار، محل زندگي، اتاق و كمدتان برويد و ابزار و وسايل را براساس شباهتشان جدا كنيد و در دسته‌هاي جداگانه قرار دهيد.
10- همه جا را منظم كنيد
نظم را از نزديك‌‌ترين‌ها شروع كنيد. در ابتدا گفتيم كه كاغذ و قلم برداريد، به اين دليل كه نظم را از ذهن كه نزديك‌ترين است شروع كنيد. بعد به ظاهرتان برسيد و حالا به سراغ گوشي همراهتان برويد. دفترچه تلفن بي‌سروسامان كه اسم افراد نيمي به انگليسي وارد شده و نيمي به فارسي، شماره منزل يكجا و ايميل جداگانه و شماره همراه جداگانه ذخيره شده، انواع اپليكيشن‌ها و بازي‌هايي كه روي صفحه خانه موبايل رها شده‌اند را سروسامان بدهيد. تكنولوژي يكي از اهدافش جمعوجور كردن و نظم دادن بيشتر جهت سرعت بخشي به زندگي بشر است. بنابراين اينجا كارتان راحت است. پوشه‌‌هاي مرتب و جداگانه بسازيد و برنامه‌ها را طبقه‌بندي كنيد. به سيل پيام‌هاي كوتاه رسيده و خوانده و نخوانده، سروسامان بدهيد.
11- از موبايل‌تان كمك بگيريد
شما مي‌توانيد با يك جست‌وجوي ساده چند اپليكيشن خوب پيدا كنيد كه مي‌توانيد به كمك اين نرم‌افزارها روزها و ساعت‌هاي خودتان را برنامه‌ريزي كنيد و برنامههاي خود را اولويت‌بندي و طبقه‌بندي كنيد. اپليكيشن‌هايي كه در مسير نظم‌دهي، يادآوري و جمع‌آوري به شما كمك مي‌كند را روي گوشي همراهتان نصب كنيد. حتما اوضاع بهتري پيدا مي‌كنيد اگر هر شب قبل از خواب به كمك يكي از اين برنامه‌ها فرداي خودتان را برنامه‌ريزي كنيد.
12- دسته‌بندي‌كردن هم به شما كمك مي‌كند
نقش جدا كننده‌ها، تا زدن، برچسب زدن و... را در اين مسير جدي بگيريد. حتما هم لازم نيست كلي خرج كنيد تا يك كمد بزرگ و جادار يا قفسه‌اي گران قيمت براي نظم وسايل بخريد. گاه به‌سادگي از وسايل ارزان قيمت يا حتي دورريختني‌ها مي‌توان براي نظم دادن استفاده كرد. به‌عنوان مثال لوله‌هاي مقوايي داخل دستمال توالت را مي‌توانيد كنار هم درون يك جعبه يا كشوبچينيد و سيم‌ها و كابل و شارژرهاي مختلف را درون آنها قرار دهيد. تهيه يك رخت‌آويز خاص مرتب كردن روسري و شال، چندان خرج بردار نيست. يا خريدن قفسه‌هاي پارچه‌اي كه به سادگي درون كمد نصب مي‌شوند به شما توانايي جدا ساختن جوراب‌ها و لباس‌ها و... را مي‌دهند.
13- سمج بمانيد لطفا
بي‌خيال نشويد، كم نياوريد، جا نزنيد و به‌خودتان زمان بدهيد. در عين حال دست از سرزنش و تحقير خودتان يا فردي كه دچار اين اختلال است برداريد. با سرزنش كاري درست نمي‌شود. يك شبه هم نمي‌توان همه‌‌چيز را مرتب كرد. بنابراين سعي كنيد خودتان را درك كنيد، تشويق كنيد و براي خودتان انگيزه بسازيد.