حجم صدا در پایتخت آنقدر بلند است که صداهای گوش‌نواز کمتر شنیده می‌شود و حواس همه را می‌آزارد؛ این یک واقعیت است که در کنار ترافیک هرروزه، پایتخت نشینان این روزها با معضلی دیگر دست به گریبان هستند.
شاید از این روست که حجم صدا از آستانه شنوایی گذشته تا در نسبتی مستقیم با اعصاب و روان ما معنا پیدا کند. برای درک این ارتباط کافی است به حجم صداهای روزانه‌ای که در اطراف محیط زندگی ما تولید و منتشر می‌شود، کمی‌دقت کنیم.
از خودروهایی که با هزار و یک صدا _ از صدای ترمز گرفته تا صدای دستگاه صوتی ماشین_ از کنارمان می‌گذرد تا قار قار موتوسیکلت‌های عجیب و غریب تهران، فرقی هم نمی‌کند در کدام قسمت شهر باشی، در حال قدم زدن در پیاده رو یا در محل کار یا در خانه. صدا از شیشه و دیوار می‌گذرد، از مرز شنوایی رد شده و بر روح و روانت می‌کوبد.
به همین دلیل است که از مدت‌ها پیش هشدار کارشناسان در مورد به صدا در آمدن زنگ خطر آلودگی صوتی، لا‌به‌لای صداهای ناهنجار شهر گم شده و وضعیت پایتخت رو به بحرانی شدن پیش می‌رود. منابع تولید آلودگی صوتی بخصوص در کلانشهری مانند تهران از نوع آلودگی جاده‌ای، هوایی و ریلی و همچنین ساخت و سازهای شهری است؛ آلودگی‌هایی که بی‌توجهی به آن پیامدهای ناراحت کننده‌ای برای همه ما دارد.
کارشناسان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که حدود استاندارد آلودگی صوتی در هوای آزاد برای مناطق مسکونی به ترتیب از ساعت ۷ صبح تا ۱۰ شب، ۵۵ دسیبل و از ساعت ۲۲ تا ۷ صبح ۴۵ دسیبل است.
همچنین استاندارد آلودگی صوتی در مناطق تجاری در روز ۶۰ و در شب ۵۵ دسیبل، در مناطق مسکونی و صنعتی طی روز ۷۰ و در شب ۶۵ دسیبل و در مناطق صنعتی در روز ۷۵ و در شب ۷۰ دسیبل است. این در حالی است که آلودگی صوتی در برخی مناطق پایتخت ۳۵ دسیبل از حد استاندارد گذشته و شرایط صوتی در این مناطق را به حد خطرناکی رسانده‌است.
«حسین مهرآوران»، مسئول واحد صوت شرکت کنترل کیفیت هوا با توجه به این که ارزیابی آلودگی صوتی باید در نقاط نزدیک به هم و در هر ۵ متر اندازه‌گیری شود، می‌گوید: «بهترین راهکار برای اندازه‌گیری آلودگی صوتی استفاده از شیوه نرم افزاری و تعیین نقاط بحران و سپس ارائه راهکارهای کنترلی است.»
نقشه آلودگی صوتی بر اساس اطلاعات مربوط به حجم ترافیک، سرعت و نوع خودروها در روز و شب و همچنین مشخصات و ارتفاع ساختمانها، خیابانها و پارکها تعیین می‌شود. با استفاده از نقشه آلودگی صوتی می‌توان از صدور مجوز احداث مراکز تولیدکننده آلودگی صوتی در نواحی بحرانی و همچنین از صدور مجوز احداث مراکز حساس به صدا مانند مراکز آموزشی و درمانی در نواحی پر سر و صدا جلوگیری کرد، این ادامه گفته‌های مهرآور است.
او سپس به مقایسه می‌پردازد و ادامه می‌دهد: «بررسی آلودگی صوتی در منطقه ۱۰ تهران نشان داد این منطقه با دارا بودن ۱۱۸مرکز آموزشی که ۶۳ مرکز آن دارای آلودگی صوتی بالاتر از حد استاندارد است، همچنین با ۱۳ بیمارستان که حتی بعضاً آلودگی صوتی آنها ۳۵ دسیبل از حد استاندارد فراتر می‌رود یکی از آلوده‌ترین مناطق شهری تهران به لحاظ صوتی است.»
مسئول واحد صوت شرکت کنترل کیفیت هوا گفته‌های خود را به آمار و ارقام مستند می‌کند و می‌گوید: «2 میلیون و ۳۰۰ هزار خودروی سواری در شهر تهران وجود دارد که اغلب آنها در طول روز در حال تردد هستند. ۲۵ درصد وسایل حمل و نقل را موتوسیکلت تشکیل می‌دهد. این در حالی است که هر موتوسیکلت در حال تردد ۸۳ دسیبل و در زمان شتاب ۹۰ دسیبل صدا تولید می‌کند.
همچنین ۶۰ درصد وسایل حمل‌و‌نقل در شهر سواری هستند که پیکان با تولید ۸۱/۶ دسیبل بالاترین تعداد خودروی سواری با بیشترین میزان آلودگی صوتی خودروها را در شهر تهران داراست.
متوسط صدای تولیدی توسط سواری و موتوسیکلت در تهران بیش از ۸۱ دسیبل است.حال آن که استاندارد آلودگی صوتی در روز ۵۵ و در شب ۴۵ دسیبل است.»
آلودگی صوتی در همه جای شهر
در کنار این موارد که به گفته کارشناسان نقشی تعیین کننده در ایجاد آلودگی صوتی دارند، می‌توان به وجود فرودگاه و راه‌آهن در محیط شهری، خودروهای فرسوده، تردد خودروهای سنگین در نواحی مسکونی و نیز نبود بزرگراه‌های استاندارد اشاره کرد که از جمله مهمترین معضلات در تولید آلودگی صوتی در شهر تهران به شمار می‌آیند.
« منابعی سرگردان در کل شهر تهران وجود دارد تا در تعهدی نانوشته همه ما را به یک میزان از آلودگی خود بهره‌مند کنند.» این توصیف دکتر یوسف رشیدی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از آلودگی صوتی در تهران است.
او با توجه به مدلسازی‌های انجام شده اکثر خیابان‌های شهر تهران که دارای آلودگی صوتی بالاتر از حد استاندارد و به میزان ۷۰ دسیبل هستند، می‌گوید: «حد استاندارد آلودگی صوتی برای اماکن مختلف متفاوت است، برای تعیین میزان استاندارد آلودگی صوتی، هر شبانه روز به دو دوره زمانی ۶ صبح تا ۱۰شب و ۱۰شب تا 6 صبح تقسیم می‌شود.
براین اساس، این که مکانی دارای کاربری تجاری، مسکونی، صنعتی، درمانی و یا آموزشی باشد، میزان استانداردها برای آنها در دو دوره مشخص شده شبانه روز متفاوت خواهد بود. مثلاً برای ساختمان مسکونی در دوره زمانی روز حد استاندارد آلودگی صوتی ۵۵ دسیبل و در دوره شب ۴۵ دسیبل است. استاندارد آلودگی صوتی برای اماکن آموزشی و درمانی نیز به خاطر کاربری خاصشان باید پایین تر از سایر اماکن باشد.»
طبق گفته‌های او و با توجه به مدلسازی‌ها و اندازه‌گیری‌هایی که انجام شده، آلودگی صوتی اکثر خیابان‌های تهران بسیار بالاتر از میزان استانداردی است که برای اماکن مسکونی در نظر گرفته شده است. وضعیت آلودگی صوتی خیابان‌های تهران در شب به خاطر پایین‌تر بودن حد استاندارد درنظر گرفته شده، بسیار بدتر از دوره زمانی روز است. او یکی از دلایل مهم این مشکل در تهران را محدود بودن تردد خودروهای سنگین در این شهر در دوره زمانی شب می‌داند.
به گفته کارشناسان، کمترین میزان سر و صدا در اکثر خیابان‌های شهر تهران در ساعات2 تا3 بامداد است و بیشترین آن در ساعت ۶ تا ۷ صبح، به علت شروع ساعت کاری در شهربه وجود می‌آید. در مناطق جنوبی تهران این وضعیت به ساعت ۶ صبح و در مناطق شمالی‌تر به ۷ و ۸ صبح می‌رسد.
صداها بالا می رود
آلودگی صوتی شهر ما در حالی شدت گرفته و رو به افزایش است که به گفته بسیاری از مراکز پژوهشی در دنیا آلودگی صوتی نسبت مستقیمی‌با افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف دارد. به عنوان مثال اختلالات خواب و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله پیامدهای آلودگی صوتی است.
بررسی‌های محققان آلمانی نشان می‌دهد که سر و صدای ناشی از تردد خودروها باعث بروز اختلالاتی در خواب و سیستم گردش خون قلب می‌شود. این بررسی‌ها می‌گویند، بروز حمله‌های قلبی در مردانی که برای مدت طولانی در محیط های پر سر و صدا با آلودگی صوتی بیش از ۶۵ دسیبل در روز به سر می‌برند، حدود ۳۰ درصد افزایش می یابد.
این بررسی‌ها نشان می‌دهد در شهر‌های بزرگ که هیچکدام از فاکتورهای مهم مانند فاکتورهای صوتی و وضعیت هوا در حالت استاندارد نیست، ابتلا به بیماری‌های قلبی بسیار بیشتر از جوامعی است که به این فاکتورها توجه زیادتری می‌کنند.
حتی امروزه مشخص شده، کسانی که آمادگی ابتلای به «مالتیپل اسکلروزیس»، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی یا مغز و نخاع را دارند، تا زمانی که عوامل تأثیرگذار روی این افراد اثر نگذارند، آن فرد در سنین بالاتری ممکن است به این بیماری مبتلاشود، در حالی که اگر میزان این عوامل زیاد باشد، امکان این که همین فرد در سنین پایین تر به این بیماری دچار شود هم وجود خواهد داشت.
تحقیقات علمی‌حاکی از آن است که بیشترین عامل آزاردهنده مردم، سر و صدای خیابانها است و عوامل زیانبار دیگر مانند صدای لوله اگزوز خودروها و فاضلاب کارخانه‌ها در درجات بعدی قرار می‌گیرد.