البته نكته اصلي اين است كه اين كار را با هر آبي نمي‌توان انجام داد و احكام مخصوص به‌خود را دارد. اين احكام اتفاقا جزو احكام مبتلابه است كه شايد بارها شما با آن مواجه شده باشيد. آب‌ها از نظر شرعي داراي دسته‌بندي مشخصي هستند كه اگر با آن آشنا نباشيد، نمي‌توانيد يك شيء نجس را تطهير كنيد؛ مثلا شايد شما ندانيد كه آب باران، جزو تطهير كننده‌ها هست يا نه، يا اينكه آب جاري در شرع مقدس اسلام به چه آبي گفته مي‌شود. در اين صفحه به كمك يكي از كارشناسان مذهبي، احكام مربوط به آب‌ها را برايتان بيان كرده‌ايم.
- آب‌ها از نظر شرع به چند دسته تقسيم مي‌شوند؟
شرع اسلام، آب‌ها را در يك دسته‌بندي كلي به 2نوع آب مضاف و مطلق تقسيم‌بندي كرده است. خود آب مطلق هم به چند گروه تقسيم مي‌شود كه در اين جدول به‌طور كامل مي‌توانيد با آنها آشنا شويد. جزئيات احكام مربوط به هر نوع آب را هم مي‌توانيد در قسمت‌هاي ديگر بخوانيد.
- انواع آب
| آب مضاف | (آب ناخالص و عصاره اي يا مخلوط) | |
| آب مطلق | آب باران | |
| آب جاري | ||
| آب راكد | آب كر | |
| آب قليل | ||
آب مضاف، چه آبي است؟
آب مضاف، همان آب ناخالص و عصاره‌‌اي است. در حقيقت آب مضاف، آبي است كه اطلاق كلمه آب بر آن به تنهايي و بدون قيد و اضافه صحيح نباشد، خواه از چيزي گرفته شود، مانند آب هندوانه، گلاب و مانند آن يا با چيزي مخلوط شود به‌طوري كه ديگر به آن آب نگويند، مانند شربت، آب نمك و مانند آن.
نكته 1: آب مضاف، چيز نجس را پاك نمي‌كند، هرچند زياد باشد، يعني از مطهرات نيست.
نكته 2: آب مضاف با برخورد به شيء نجس، نجس مي‌شود. هر چند نجاست كم باشد و بـــو يا رنگ يا مزه آب عوض نشود و هر چند آب مضاف بيش از كر باشد.
نكته 3: وضو و غسل با آب مضاف باطل است.
نكته 4: گاهي به آب، موادي(مثل كلر) اضافه مي‌كنند كه آن را به رنگ شير درمي‌آورد. اين آب، حكم آب مضاف را ندارد، بنابراين مي‌توان با آن چيزهاي نجس را شست و وضو گرفت و غسل كرد.
آب مطلق، چه آبي است؟
آب مطلق آبي است كه اطلاق كلمه آب بر آن به تنهايي و بدون هيچ قيد و شرطي صحيح باشد، مانند آب باران و آب چشمه و مانند آن.
نكته 1: آب يا از آسمان مي‌بارد يا از زمين (مخزن زير زميني) مي‌جوشد و يا نه مي‌بارد و نه مي‌جوشد. به آبي كه از آسمان مي‌بارد «آب باران» گويند و آبي كه از زمين مي‌جوشد «آب جاري» است. آبي كه از زمين نمي‌جوشد و از آسمان نمي‌بارد «آب راكد» است كه اگر حجم آن تقريبا ۳۸۴ ليتر باشد «آب كر» و اگر كمتر از آن باشد «آب قليل» خواهد بود.
نكته 2: آب مطلق چيز نجس را پاك مي‌كند و از مطهرات است.
نكته 3: آب مطلق به جز آب قليل، تا زماني كه بر اثر برخورد با نجاست، رنگ يا بو يا مزه نجاست نگرفته باشد پاك است.
نكته 4: وضو و غسل با آب مطلق صحيح است.
نكته 5: براي اينكه آبي از نظر شرعي آب مطلق باشد، صدق عنوان آن درنظر عرف كافي است. بنابراين غلظت آب به سبب وجود املاح و كدر بودن رودخانه، مانع از صدق عنوان آب مطلق بر آن نمي‌شود. از اين‌رو مي‌توان با آب دريايي كه بر اثر وجود املاح فراوان غليظ شده است، مثل درياچه اروميه، چيزهاي نجس را شست و وضو گرفت و غسل كرد.
نكته 6: آب باران اگر به چيزي كه نجس شده است ببارد آن را پاك مي‌كند.
نكته 7: اگر آب باران يا آب ديگر، در گودالي جمع شود و كمتر از كر باشد، چنانچه بعد از قطع شدن باران، نجاست به آن برسد نجس مي‌شود.
- آب جاري و آب راكد
اگر چيزي را كه نجس شده در آب كر(يكي از اقسام آب راكد) يا آب جاري فرو ببرند آن را پاك مي‌كند و خودآب نجس نمي‌شود. اما اگر چيز نجسي در آب قليل (يكي ديگر از اقسام آب راكد) فرو برده شود آب نجس مي‌شود و چيزي را كه نجس شده پاك نمي‌كند.
نكته 1: آب كر و جاري اگر با ريخته شدن چيزهاي نجس در آن، رنگ يا بو يا مزه آن تغيير كند، نجس مي‌شود و در اين صورت چيزهايي را كه نجس شده‌اند پاك نمي‌كند.
نكته 2: آب كر و جاري در تطهير هيچ تفاوتي با هم ندارند.
نكته 3: اگر آب قليل را روي چيزهايي كه نجس شده است بريزند(با شرايط مشخص) آنها را پاك مي‌كند، ولي آن مقدار آبي كه پس از ريخته شدن روي نجس، از آن سرازير مي‌شود نجس است.
نكته 4: آب قليلي كه به‌طور سرازير و بدون فشار به پايين مي‌ريزد و قسمت پايين آن با نجاست برخورد مي‌كند، درصورتي كه سرازيري آب به‌گونه‌ا‌ي باشد كه جريان از بالا به پايين بر آن صدق كند قسمت بالاي آن پاك است.
نكته 5: آب قليل اگر به كر يا جاري متصل باشد در حكم كر و جاري است.
نكته 6: كر بودن آب با 2راه ثابت مي‌شود؛ اول اينكه خود انسان يقين كند. دوم اينكه 2مرد عادل خبر بدهند.
نكته 7: اگر چيز نجسي را زير شيري كه متصل به كر است بشويند آبي كه از آن چيز مي‌ريزد اگر متصل به كر باشد و بو يا رنگ يا مزه نجاست نگرفته باشد، پاك است.
- شك داريم كه نجس شده يا نه؟
آبي كه نمي‌دانيم پاك است يا نجس شرعا پاك است ولي آبي كه نجس بــوده و نمي‌دانيم بعدا پاك شده يا نه، در حكم نجس است.
نكته 1: آبي كه به اندازه كر بوده، اگر انسان شك كند كه از كر كمتر شده يا نه، در حكم آب كر است.
نكته 2: براي اينكه آبي از نظر شرعي آب كر باشد، علم به كر بودن آن واجب نيست، بلكه اگر حــالت سابقه كر بودن آب احراز شود بنا گذاشتن بر كر بودن آن جايز است؛ مثلا اگر بدانيم آب موجود در دستشويي‌هاي قطار و... قبلا به اندازه كر يا بيشتر بوده است و شك كنيم از كر افتاده مي‌توانيم بنا را بر كر بودن آن بگذاريم.
نكته 3: آبي كه كمتر از كر بوده تا انسان يقين نكند كه به مقدار كر شده، حكم آب قليل را دارد.
- آب جزو مطهرات است
در شرع مقدس اسلام، به چيزهايي كه نجس را پاك مي‌كند «مطهرات» مي‌گويند. 10چيز در احكام ديني ما جزو مطهرات هستند كه يكي از آنها «آب» است.
ظرف نجس را چطور با آب تطهير كنيم؟
ظرف نجس را با آب قليل بايد 3مرتبه شست، ولي در كر و جاري يك‌بار كافي است.
نكته 1: ظرفي را كه سگ در آن، آب يا چيز روان ديگر خورده يا آن را ليسيده است بايد اول خاكمال كرد و سپس با آب شست. اگر با آب قليل شسته مي‌شود بايد پس از خاكمال، 2 مرتبه شسته شود.
غير ظرف نجس را چطور با آب تطهير كنيم؟
چيزي كه نجس شده است، اگر درصورت بر طرف كردن عين‌نجاست، يك‌بار آن را در آب كر يا جاري فرو ببرند يا زير شيري كه به كر متصل است بگيرند به‌طوري كه آب به همه جاهايي كه نجس شده برسد پاك مي‌شود. در فرش و لباس و امثال آن بنا بر احتياط واجب بايد آن را پس از فرو بردن در آب، فشار يا تكان بدهند. البته فشار يا تكان لازم نيست خارج آب باشد، بلكه داخل آب كافي است.
نكته 1: چيزي كه بر اثر تماس با بول نجس شده است، هرگاه پس از برطرف شدن عين نجاست، 2مرتبه آب قليل روي آن ريخته شود پاك مي‌شود و چيزي كه با نجاسات ديگر تماس يافته و نجس شده است، پس از برطرف شدن عين‌نجاست اگر يك‌مرتبه شسته شود پاك مي‌شود.
نكته 2: چيزي را كه با آب قليل آب مي‌كشند، بايد آبي كه روي آن مي‌ريزند از آن جدا شود و اگر قابل‌فشردن است، مانند لباس و فرش بايد آن را فشار دهند تا آب از آن جدا شود.
نكته 3: در تطهير فرش نجس و مانند آن با آب لوله كشي، جدا شدن آب غساله شرط نيست، بلكه به صرف رسيدن آب به مكان نجس، بعد از بين رفتن عين نجاست و حركت غساله از جاي خود، به وسيله دست كشيدن بر فرش هنگام اتصال آب، طهارت حاصل مي‌شود.
نكته 4: لباس‌هاي نجسي كه در موقع تطهير، آب را رنگين مي‌كنند چنانچه رنگ دادن لباس باعث مضاف شدن آب نشود، لباس‌هاي نجس با ريختن آب بر آنها پاك مي‌شوند.
- تطهير نجس‌ها با آب
استفتائات مقام معظم رهبري
- آيا در شستن لباس‌هاي نجس با آب كر و جاري، فشردن هم لازم است يا اينكه بعد از بين رفتن عين نجاست، همين كه آب آن را فراگرفت، كفايت مي‌كند؟
بايد بنا بر احتياط آن را فشار يا تكان دهند.
- آيا گليم يا فرش نجسي را كه با آب لوله‌كشي متصل به منبع آب شهري شست‌وشو مي‌دهيم، به مجرد رسيدن آب لوله‌كشي به محل نجس، پاك مي‌شوند يا بايد آب غساله از آن جدا شود؟
در تطهير با آب لوله‌كشي، جدا شدن آب غساله شرط نيست بلكه به مجرد رسيدن آب به مكان نجس، بعد از زوال عين نجاست و حركت غساله از جاي خود به‌وسيله دست كشيدن بر فرش هنگام اتصال آب، طهارت حاصل مي‌شود.
- در مسئله ۱۴۷رساله امام خميني(ره) آمده است: «در طهارت و نجاست به گفته كودك مميز تا زمان بلوغ اعتنا نمي‌شود». اين فتوا تكليف دشواري است زيرا به‌طور مثال مستلزم اين است كه پدر و مادر، تطهير فرزندشان را پس از قضاي حاجت تا سن 15سالگي به‌عهده بگيرند. لطفا وظيفه شرعي ما را بيان فرماييد.
قول كودكي كه در آستانه بلوغ است در اين‌باره معتبر است.
- اگر آب شور جوشانده شود، آيا با آبي كه از بخار آن به‌دست مي‌آيد مي‌توان وضو گرفت؟
اگر آب مطلق بر آن صدق كند، آثار آب مطلق را دارد.
- لباس‌هاي نجسي كه در موقع تطهير، آب را رنگين مي‌كنند، چگونه پاك مي‌شوند؟
اگر رنگ دادن لباس باعث مضاف شدن آب نشود، لباس‌هاي نجس با ريختن آب بر آنها پاك مي‌شوند.
- آيا روغن نجس با انجام فعل و انفعالات شيميايي روي آن به‌طوري كه ماده آن داراي خواص جديدي شود، بر نجاست خود باقي مي‌ماند يا اينكه حكم استحاله را پيدا مي‌كند؟
براي تطهير مواد نجس، مجرد انجام فعل و انفعالات شيميايي كه خاصيت جديدي به مواد ببخشد، كافي نيست.
- در روستاي ما حمامي وجود دارد كه سقف آن مسطح و صاف است و از آن قطرات حاصل از بخار آب بر سر استحمام‌كنندگان مي‌چكد. آيا اين قطرات پاك است؟ آيا غسل بعد از چكيدن اين قطرات صحيح است؟
بخار حمام و قطراتي كه از سقف پاك مي‌چكد، محكوم به طهارت است و چكيدن اين قطرات بر بدن باعث نجاست آن نمي‌شود و به صحّت غسل ضرر نمي‌رساند.
- اگر آب محلي از تانكر تأمين مي‌شود و كسي كه در حال استفاده از آب است نداند كه آيا مقدار آب تانكر كر است يا نه، چه حكمي دارد؟
اگر به كر بودن آن يقين داشته و شك دارد از كر بودن افتاده باشد، بنا را بر كر بودن بگذارد ولي اگر نمي‌دانسته كر بوده يا نه، نمي‌تواند احكام كر را بر آن جاري كند.