اسلام راه‌حلي به نام «تيمم» پيش روي مسلمانان قرار داده است. اساسا تيمم كردن، يك عمل جايگزين است براي موقعيت‌هاي خاص؛ مثل زماني كه استفاده از آب براي ما ضرر داشته باشد يا اصلا دسترسي به آب ممكن نباشد و... . اما چطور بايد اين كار را انجام داد؟ مراحل آن به چه شكل است؟ شرايط چيزهايي كه بر آن تيمم مي‌كنيم چيست؟ اگر در اين صفحه با ما همراه شويد به كمك يك كارشناس مذهبي، پاسخ اين سؤال‌ها را خواهيد خواند.
چطور تيمم كنيم؟
5كار را بايد براي تيمم انجام دهيم:
1- نيت كردن
2- زدن كف دو دست بر چيزي كه تيمم بر آن صحيح است.
3- كشيدن كف هر دو دست به تمام پيشاني و دوطرف آن؛ از جايي كه موي سر مي‌رويد تا ابروها و بالاي بيني
4-كشيدن كف دست چپ بر تمام پشت دست راست و كشيدن كف دست راست بر تمام پشت دست چپ
۵- بنابر احتياط واجب زدن دوباره دست‌ها به زمين و سپس كشيدن كف دست چپ بر پشت دست راست و كشيدن كف دست راست بر پشت دست چپ
نكته 1-شرايطي هم براي درست بودن كيفيت انجام تيمم وجود دارد كه فرد بايد رعايت كند كه عبارتند از: پيشاني و دست‌ها را از بالا به پايين مسح كند. ترتيب را رعايت كند. كارهاي تيمم را پشت سر هم به‌جا آورد و بين آن وقفه‌اي نيندازد كه همان موالات است و اينكه كارهاي تيمم را خودش در حال اختيار انجام دهد.
- سؤال: آيا تيمم بدل از وضو با تيمم بدل از غسل تفاوت دارد؟
ترتيب در تيمم بدل از وضو و بدل از غسل يكسان است.
- سؤال: اگر بخشي از پيشاني مسح نشود تيمم درست است؟
اگر قسمتي از پيشاني يا پشت دست، حتي اندكي از آن را مسح نكند تيمم باطل است، چه عمداً يا از روي جهل به مسئله يا فراموشي باشد. البته دقت زياد هم لازم نيست و همين اندازه كه بگويند همه پيشاني و پشت دست‌ها مسح شده كافي است. براي اينكه يقين كند كه تمام پشت دست را مسح كرده، بايد اندكي بالاتر از مچ را هم مسح كند ولي مسح بين انگشتان لازم نيست.
- سؤال: اگر به‌دليل بيماري يا فلج‌بودن، خودش نتواند تيمم كند، وظيفه‌اش چيست؟
بايد نايب بگيرد و نايب بايد او را با دست خود او تيمم دهد. و اگر اين هم ممكن نباشد بايد نايب، دست خود را بر زمين بزند و به پيشاني و پشت دست‌هاي او بكشد.
در چه شرايطي بايد تيمم كنيم؟6زمان وجود دارد كه مي‌توان بـه جاي وضو و غسل تيمم كرد. اين مواقع عبارتند از:
1- هنگامي كه تهيه آب ممكن نباشد؛ يا به اين خاطر كه آب وجود ندارد و يا اينكه آب هست ولي مكلف به آن دسترسي ندارد، مثل اينكه آب در چاه است و او وسيله كشيدن آن از چاه را ندارد.
2- هنگامي كه آب براي سلامتي او مضر باشد.
3- هنگامي كه مي‌ترسد اگر آب را مصرف كند، خود يا اطرافيانش يا كسي كه حفظ جانش بر او لازم است در تشنگي بمانند.
4- هنگامي كه بخواهد با آبي كه در اختيار دارد بدن يا لباس خود را براي نماز تطهير كند.
5- هنگامي كه استعمال آب يا ظرف آن بر او حرام باشد؛ مثل اينكه غصبي باشد.
6- هنگامي كه وقت نماز تنگ باشد و وضو و غسل موجب شود كه همه نماز يا قسمتي از آن در خارج وقت واقع شود.
نكته 1-هرگاه فردي جنب شود و وقت به مقداري كه بتواند بدن و لباسش را تطهير كند يا لباس خود را عوض كند نداشته باشد و به‌علت سردي هوا و مانند آن نتواند نماز خود را برهنه هم بخواند، بايد نماز را با تيمم بدل از غسل جنابت با همان لباس نجس بخواند. اين نماز كافي است و قضاي آن بر او واجب نيست.
- سؤال: اگر وضو ضرر داشته باشد ولي وضو بگيرد آيا وضوي او صحيح است؟
فردي كه وضو يا غسل برايش ضرر دارد يا تكليف خيلي دشواري است، بايد به جاي آن تيمم كند و چنانچه وضو بگيرد يا غسل كند صحيح نيست.
- سؤال: جواني كه خجالت مي‌كشد در نيمه شب غسل كند، مي‌تواند به جاي آن تيمم كند؟
صرف مشقت يا عيب شمرده شدن غسل جوانان در نيمه شب، عذر شرعي محسوب نمي‌شود بلكه تا وقتي كه غسل، حرجي و موجب ضرر براي فرد نشود، به هر صورتي كه امكان دارد واجب است. درصورت حرج (مشقت شديد و فوق‌العاده) يا ضرر بايد تيمم كند.
- سؤال: اگر ترس اين را داشته باشيم كه درصورت وضو گرفتن يا غسل‌كردن وقت نماز مي‌گذرد و قضا مي‌شود چه بايد بكنيم؟
اگر كسي در تنگي وقت، ترس آن را داشته باشد كه درصورت غسل كردن يا وضو گرفتن، همه يا قسمتي از نمازش در خارج وقت واقع شود بايد تيمم كند و نماز بخواند.
- سؤال: آيا براي زيارت مي‌توان تيمم بدل از غسل كرد؟
صحت تيمم بدل از غسل براي اعمالي كه مشروط به طهارت نيست، مانند زيارت، محل اشكال است ولي انجام درصورت عدم‌امكان غسل به قصد رجا و مطلوبيت اشكال ندارد.
شرايط دست‌ها و پيشاني هنگام تيمم
شرايط اعضاي تيمم كه همان دست‌ها و پيشاني به‌حساب مي‌آيند اين است كه مانعي در آنها نباشد.
- سؤال: مي‌توان با انگشتر در دست تيمم كرد؟
در اعضاي تيمم بايستي مانعي نباشد، بنابراين براي تيمم بايد انگشتر و مانند آن را از دست بيرون آورد و اگر به پيشاني يا ديگر اعضاي تيمم چيزي چسبيده يا چيزي آن را پوشانيده است قبلا بايد آن را بر طرف كند.
- سؤال: مويي كه روي دست مي‌رويد جزو موانع تيمم به‌حساب مي‌آيد؟
مويي كه روي دست يا پيشاني روييده است مانع تيمم نيست ولي اگر موي سر روي پيشاني ريخته باشد بايد آن را عقب بزند.
- سؤال: اعضاي تيمم بايد پاك باشد؟
اعضاي تيمم (پيشاني و پشت دست‌ها) لازم نيست پاك باشند، اگر چه احتياط اين است كه پاك باشند.
بر چه چيزهايي تيمم كنيم؟
تيمم بر هر آنچه از زمين محسوب شود، مانند خاك، شن، ريگ، كلوخ (خاك‌هاي به هم چسبيده)، سنگ (سنگ گچ، سنگ آهك، سنگ سياه و مانند آن) صحيح است و همچنين بر گچ و آهك پخته و آجر و امثال آنها.
نكته 1-شرايط چيزي كه بر آن تيمم مي‌كند اين است: اول اينكه پاك باشد و دوم اينكه مباح باشد، يعني غصبي نباشد.
- سؤال: مي‌توان بر طلا و نقره تيمم كرد؟
تيمم بر اشياي معدني كه جزو زمين محسوب نمي‌شود،مانند طلا و نقره و امثال آن صحيح نيست ولي تيمم بر سنگ‌هاي مرغوبي كه عرفا به آن سنگ معدني گفته مي‌شود، مانند مرمر و غيره صحيح است.
- سؤال: بر سيمان و موزائيك مي‌توان تيمم كرد؟
تيمم بر سيمان و موزائيك اشكال ندارد، اگر چه احتياط مستحب ترك تيمم بر سيمان و موزائيك است.
تيمم جبيره‌‌اي چيست؟
كسي كه وظيفه‌اش تيمم است اگر محلي كه بايد روي آن مسح كند يا دستش كه بايد با آن مسح كند، به واسطه زخم و امثال آن بسته باشد، به همان ترتيب تيمم مي‌كند؛ يعني محل زخم‌بندي شده را به جاي پوست بدن فرض كند.
نكته‌هاي كاربردي درباره تيمم
اگر چيزهايي كه تيمم بر آنها صحيح است پيدا نشود بايد به گردوغباري كه روي فرش و لباس و امثال آن نشسته است تيمم كند و اگر آن نيز پيدا نشود ولي گل‌تر در دسترس باشد بايد به آن تيمم كند و درصورتي كه به هيچ‌يك از اينها دسترسي نباشد- مانند كسي كه در هواپيما و امثال آن است- بنابر احتياط واجب بايد نماز را در وقت، بدون وضو و تيمم بخواند و سپس با وضو يا تيمم قضا كند.
كسي كه مي‌داند عذر او تا آخر وقت برطرف مي‌شود نمي‌تواند در اول وقت با تيمم نماز بخواند بلكه بايد صبر كند و پس از بر طرف‌شدن عذر، با وضو يا غسل، نماز به‌جا آورد.
اگر به واسطه نداشتن آب يا عذر ديگري تيمم كند، بعد از بر طرف شدن عذر، تيمم باطل مي‌شود.
چيزهايي كه وضو را باطل مي‌كند تيمم بدل از وضو را هم باطل مي‌كند و چيزهايي كه غسل را باطل مي‌كند تيمم بدل از غسل را هم باطل مي‌سازد.
همه آثار شرعي غسل، بر تيمم بدل از غسل نيز صدق مي‌كند، بنابراين با تيمم بدل از غسل جنابت، داخل مسجد شدن و خواندن نماز و مس نوشته قرآن كريم و بقيه اعمالي كه انجام آنها مشروط به طهارت از جنابت است اشكال ندارد. البته اگر تيمم به علت تنگي وقت باشد، غير از همان عمل فوري، براي ساير كارها كافي نيست. مثلا اگر جنب باشد و به دليل تنگي وقت براي نماز، تيمم بدل از غسل جنابت كرده، بعد آن با همان تيمم نمي‌تواند داخل مسجد شود و بايد غسل كند.
سؤال شما، پاسخ كارشناس
- سؤال - بنده مبلغي را ماهيانه براي وام خانگي پرداخت مي‌کنم كه هنوز هم به من تعلق نگرفته است. آيا به اين پولي كه پرداخت كرده‌ام، خمس تعلق مي‌گيرد؟
اگر پول پرداختي از درآمد باشد، سر سال خمسي، بايد خمس پولي را كه پرداخت كرده‌ايد بدهيد.
- سؤال- همسرم پولي در بانک گذاشته بود که کمک هزينه زندگيش باشد. حالا فوت کرده، خمس به اين پول تعلق مي‌گيرد يا نه؟
اگر قبل از فوت، سال خمسي همسر شما رسيده بوده است بايد به عنوان بدهي ايشان، خمس را پرداخت كنيد.
- سؤال- الان حدود 5 ماه است دختر 28ساله‌ام به رحمت خدا رفته است. پدرش هم 8سال پيش فوت كرد. چون هر دو به مرگ ناگهاني فوت كرده‌اند وصيت‌نامه‌اي نداشتند. آيا من وظيفه‌اي در خصوص نماز و روزه قضاي دختر و همسرم دارم؟
برعهده شما چيزي نيست.
- سؤال- متصدي خشکشويي هستم، لباس‌هايي که نجس هستند آيا با شست‌وشو در لباسشويى پاک مي‌شوند؟
اگر در حين شست‌وشو و گردش آب، شير آب به كر وصل باشد پاك مي‌شود.
- سؤال- اگر خانه‌اي را رهن كامل كنيم و اجاره نپردازيم حلال است؟
اشكال دارد. چون اين پول، قرض محسوب مي‌شود اشكال دارد.
- سؤال- فروختن كليه از روي فقر و نيازمندي چه حكمي دارد؟
اگر براي صاحب كليه، ضرر و زيان قابل توجه داشته باشد اشكال دارد.
- سؤال- آيا تقلب درسي حرام است؟
بله.
- سؤال- بنده كارمند هستم. خمس حقوق ماهانه را هر ماه حساب كنم يا سر سال خمسي؟
هر دو صورت صحيح است.