چند روز قبل در همايش روزملي آتروسكلروز (تصلب شرايين) سخنرانان از افزايش سكته‌هاي مغزي در ايران خبر دادند و اعلام كردند كه سكته مغزي، دومين عامل مرگ و مير در كشور است. در اين همايش همچنين گفته شد كه 100 تا 150 نفر در هر 100 هزار نفر جمعیت کشور دچارسكته مغزي مي‌شوند. ازسوي ديگر، چندي قبل هم اعلام شده بود كه افراد در ايران، 10 سال زودتر از مردم بقيه كشورها دچار سكته‌مغزي مي‌شوند، به همين دليل و با توجه به اينكه سكته‌هاي مغزي، خطرات جبران ناپذيري از فلج اندام‌ها ي بدن تا مرگ را بدنبال دارد.
با دكتر فرزاد اشرافي، رئيس دپارتمان مغز و اعصاب مركز تحقيقات جراحي اعصاب عملكردي بيمارستان شهداي تجريش و دانشيار دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي گفت و گوي كوتاهي درباره دلايل، علائم و راه‌هاي پيشگيري از سكته مغزي انجام داده‌ايم.
- سكته مغزي چگونه رخ مي‌دهد؟
سکته مغزی (stroke) زماني اتفاق مي‌افتد که یک لخته خونی باعث انسداد شریان خون‌رسان به مغز می‌شود كه البته به اين نوع از سكته مغزي (سکته مغزی ایسکمیک) مي‌گويند اما نوع ديگري از سكته مغزي هم وجود دارد وآن هنگامي است كه یک رگ‌خونی مغز پاره و خونرسانی به بخشی از مغز متوقف می‌شود كه در اصطلاح به اين نوع از سكته مغزي (سکته مغزی هموراژیک) گفته مي‌شود درعين حال بايد دانست كه سکته مغزی یک فوریت پزشکی است که در صورت عدم تشخیص و درمان فوری میتواند باعث آسیب دائمی عصبی، ایجاد عوارض و مرگ شود.
- چه عواملي سبب شده كه سكته‌هاي مغزي به عنوان دومين عامل مرگ و مير در ايران شناخته شود؟
ماشيني شدن و بدنبال آن تغييرسبك زندگي، كاهش فعاليت بدني و كم تحركي، گرايش مردم به غذاهاي فست فود و مصرف بيش ازاندازه غذاهاي آماده، كاهش مصرف غذاهاي سنتي ايراني، گرايش به مواد دخاني و مواد مخدر، توجه نكردن مردم نسبت به سلامت‌شان، همه و همه سبب شده تا ميزان سكته مغزي افزايش يابد.
- آماري وجود دارد كه نشان دهد، روزانه چند مورد سكته مغزي به طور نمونه در تهران اتفاق مي‌افتد؟
به نظر مي‌رسد كه روزانه بين 400 تا 500 سكته مغزي در تهران رخ دهد.
- آيا پژوهشي انجام شده است كه نشان دهد، بين سكته مغزي و جنس و علاوه برآن، نژاد افراد ارتباط وجود دارد؟
بله. پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه سكته مغزي در مردان بيش از زنان و در نژاد سياه، بيش از نژاد سفيد است.
- آيا بيماري‌هاي زمينه اي هم مي‌توانند سبب بروز و يا افزايش بروز سكته مغزي، شوند؟
بله. دسته‌اي از عوامل قابل تغيير وجود دارند كه سبب بروز سكته مغزي مي‌شود كه از جمله آن‌ها مي‌توان به فشارخون بالا يا همان پرفشاري خون، چربي خون بالا و ديابت نام برد البته بيماري‌هاي قلبي، عفوني و علاوه برآن چاقي، هم مي‌توانند خطر بروز سكته‌هاي مغزي را افزايش دهند.
- لطفا كاربردي‌تر توضيح دهيد، مردم اگر فشارخون شان به عدد چند برسد، خطر بروز سكته مغزي وجود دارد و بايد به پزشك مراجعه كنند ؟
فشارخون 14 به روي 9، احتمال سكته مغزي را افزايش مي‌دهد. چرا كه اين ميزان فشار خون احتمال تصلب شرايين و تشكيل پلاك‌هاي خوني را افزايش خواهد داد و اين خود مي‌تواند فرد را مستعد بروز سكته مغزي كند.
- در اين مواقع بايد فشار خون بيمار را بلافاصله پايين آورد؟
نكته قابل تامل آن است كه مردم بدانند كه پايين آوردن ناگهاني فشارخون به ويژه در افراد‌مسن، خود احتمال سكته مغزي را در فردي كه فشار خون او بالا رفته است را افزايش مي‌دهد. براي همين توصيه مي‌‌كنيم كه در چنين شرايطي، فقط فرد تحت نظر پزشك قرار گيرد و همراهان او به هيچ عنوان دراين زمينه خود درماني نكنند.
- علائم سكته مغزي چيست و همراهان فردي كه دچار سكته مغزي شده است، بايد با چه علائمي او را نزد پزشك ببرند؟
همانطور كه گفتم، سکته مغزی بسته یا پاره شدن یک شریان مغزی است که به دنبال آن اختلال در گردش خون آن ناحیه از مغز ايجاد مي‌شود كه اين همه مي‌تواند سبب اختلال در تكلم فرد، فلج يك طرف بدن، اختلال در راه رفتن، تاری ناگهانی دید به خصوص در یک چشم، دو بيني، بي حسي، عدم تعادل، سردرد شديد و ناگهاني، بيهوش شدن فرد و گزگز و مورمور از علائم سكته مغزي است. البته تاكيد مي‌كنم كه وجود هريك از اين نشانه‌ها به صورت حاد و ناگهاني، نشان دهنده سكته مغزي است.
- گفته مي‌شود كه عصبانيت و پرخاشگري ممكن است از عوامل خطر ساز سكته‌هاي مغزي در افراد باشد، اين ارتباط را تاييد مي‌كنيد؟
نمي‌توان گفت كه اين عوامل، سبب سكته مغزي مي‌شود اما مي‌توان گفت كه گاهي اين عوامل سبب خونريزي مغزي در فرد مي‌شود.
- مختصري درباره پيشگيري و راه‌هاي جلوگيري از سكته مغزي براي مردم بگوييد.
همانطور كه عرض كردم، چربي خون بالا خطر سكته هاي مغزي را افزايش مي‌دهد. بنابراين مردم غذاهاي پرچرب و همچنين فست فود، مصرف نكنند چرا كه مصرف اين قبيل غذاها در درازمدت خطر سكته‌هاي مغزي را افزايش مي‌دهد. علاوه بر اين، سيگار، قليان و به طور كلي مواد دخاني و مواد مخدر هم خطر سكته مغزي را افزايش مي‌دهد.اين نكته را هم تاكيد مي‌كنم ، همانطوركه فشار خون بالا، احتمال سكته مغزي را افزايش مي‌دهد، پايين آوردن ناگهاني فشار خون هم خطر سكته قلبي را به ويژه در افراد مسن افزايش مي‌دهد. كم آبي بدن به ويژه در كساني كه دچار اسهال و استفراغ مي‌شوند هم مي‌تواند در احتمال بروز سكته مغزي نقش داشته باشد چرا كه كم آبي سبب غليظ شدن خون مي‌شود و همين عامل مي‌تواند سبب سكته مغزي شود. تاكيد مي‌كنم ، مردم حتما مراقب وزن، قند خون و فشار خون خود باشند و با معاينه‌هاي دوره اي همواره از سلامت كامل خود اطمينان حاصل و از مصرف نمك زياد هم جدا خودداري كنند و هرآنچه براي سلامتي و حفظ سلامتي لازم است مانند انواع ميوه ها و سبزيجات،شير، مواد لبني و پروتئيني را مصرف پيدا كنند . براي پيشگيري از سكته مغزي، مردم هر روز و يا حتي يك روز درميان 30 دقيقه تا يك ساعت فعاليت ورزشي داشته باشند.
--------------------------------
- از آنجا كه جمعيت كشور به سمت سالمندي حركت مي‌كند و بين سن بالا و ميزان سكته‌هاي مغزي ارتباط دارد به نظر مي‌رسد كه براي كاهش ميزان مرگ و مير و همچنين عوارض ناشي از سكته‌هاي مغزي، ايجاد و راه اندازي مراكز جامع سكته‌هاي مغزي با تجهيزات كامل و پيشرفته به ويژه امكانات توانبخشي، در كشور بسيار ضروري است.