در ميان همهمه صحبت‌ها و سروصداي بچه‌ها ناگهان صداي فرياد يكي از بچه‌ها به همراه ناسزا و فحاشي به كودكي ديگر شنيده مي‌شود و همه را ميخكوب مي‌كند. پدر و مادر بچه سرخ و سفيد مي‌شوند و مي‌مانند كه چه كنند با آبروي رفته و كودك فحاش. اين تجربه، هرچند تلخ اما تجربه‌اي است كه جمعي از پدر و مادرها با آن آَشنايند. اگر شما قبلا دچار چنين موقعيتي شده‌ايد و به‌دنبال راه‌حل هستيد يا اگر مي‌خواهيد از به‌وجود آمدن چنين موقعيتي پيشگيري كنيد پيشنهاد مي‌كنيم تا پايان اين مطلب با ما همراه باشيد.
- چرا كودكم فحاشي مي‌كند؟
فحاشي در كودكان چند علت مي‌تواند داشته باشد. يكي از علت‌ها اين است كه محيط اطراف كودك، از پدر و مادر و خانواده گرفته تا اقوام و دوستان و تلويزيون و مهدكودك و... آنطور كه بايد براي تربيت كودك مناسب نيست و روي رفتار كلامي او اثر مي‌گذارد. علت ديگر فحاشي كودكان مي‌تواند اين باشد كه آنها نمي‌توانند خشم خود را كنترل كنند و فحش دادن در حقيقت، يك نوع ابراز خشم و پرخاشگري كلامي براي آنهاست، مانند مواردي كه كودكان در حالت خشم كتك‌كاري مي‌كنند يا چيزي را پرتاب مي‌كنند و كارهايي از اين دست. در واقع اين حالت برخوردي ناشي از ناتواني در كنترل خشم در كودك است. بعضي بيماري‌هاي جسماني هم مي‌توانند سبب پرخاشگري و در نهايت نمودي از آن به‌صورت فحاشي و ناسزا گفتن شوند؛ مثلا بيماري پركاري تيروئيد باعث مي‌شود كودك زمينه بيمارگونه‌اي از اختلالات اضطرابي و افسردگي را پيدا كند كه خود اين عامل، زمينه‌اي براي فحاشي كودكان است. البته فحاشي مي‌تواند به مشكلات رفتاري كودكان مانند لجبازي نيز برگردد. بچه‌هاي لجباز مي‌دانند كه فحاشي كار بدي است و نسبت به اين كار بينش لازم را دارند اما براي اينكه نشان دهند روي محيط كنترل دارند و مي‌توانند محيط اطرافشان را كنترل كنند به فحاشي و پرخاشگري مي‌پردازند.
- مراقب اطراف باشيد
هرچند الگوي اصلي رفتار كودك، پدر و مادر هستند اما اين روزها عوامل ديگري هم روي رفتار بچه‌ها اثر مي‌گذارند. بسياري از برنامه‌هاي كودكان، به جهت اينكه مختص دوره سني خاصي تهيه نمي‌شوند و طيف گسترده‌اي از كودكان يكي‌دو ساله تا نوجوانان اين برنامه‌ها را مي‌بينند، ادبيات نامناسبي را به بچه‌ها منتقل مي‌كنند. بازي‌هاي رايانه‌اي و كارتون‌ها هم گهگاه كلمات نامناسبي را به بچه‌ها آموزش مي‌دهند. از سوي ديگر كودك شما ممكن است در مهدكودك يا حتي در جمع‌هاي فاميلي از دخترخاله و پسر دايي‌اش كلمات نامناسب را بياموزد. ديدن فيلم‌ها و سريال‌هاي بزرگ‌ترها كه مختص سنين كودكان نيست هم، قطعا باعث بدآموزي‌ها و انتقال ادبيات نامناسبي به بچه‌ها مي‌شود. بايد ابتدا سعي كنيد منبع رفتار و گفتار ناشايست كودك را پيدا كنيد و سپس با توجه به نوع منبع، عكس‌العمل مناسب نشان دهيد؛ ممكن است لازم باشد كودكتان را از ديدن يك برنامه خاص تلويزيوني محروم كنيد، يا ممكن است نياز باشد به اولياي مهدكودك فرزندتان درباره رعايت ادب توسط برخي بچه‌ها تذكر دهيد و يا به‌طور موقت رابطه‌تان را با يكي از اقوام يا دوستان كمتر كنيد.
- جايگزين‌ها را ياد بدهيد
يكي از دلايلي كه كودكان فحاشي مي‌كنند و ناسزا مي‌گويند اين است كه هنگام خشم و عصبانيت راه ديگري غيراز فحاشي براي ابراز خشمشان بلد نيستند. شما به‌عنوان پدر و مادر بايد سعي كنيد راه‌هاي صحيح ابراز خشم را به فرزندتان بياموزيد. به كودكتان بياموزيد كه چگونه به جاي فحش‌دادن به كسي، احساسش را نسبت به مخاطبش بيان كند. براي نمونه به او بگوييد: «به جاي اينكه به كسي بگويي بي‌شعور، براش توضيح بده كه از دستش عصباني هستي چون جلوي دوستانت تورا مسخره كرده». مي‌توانيد با كودكتان بازي و نمايشي ترتيب دهيد و ضمن اجراي آن، در قالب ايفاي نقش، به او بياموزيد كه در برابر رفتار نامناسب ديگران چگونه ابراز خشم و ناراحتي كند و بدون اينكه ناسزا بگويد احساس خود را بيان كند. سعي كنيد به كودك ياد بدهيد كه به فحش‌هاي ديگران بي‌اعتنايي كند. اگر نمي‌تواند بي‌اعتنا باشد، به او ياد دهيد چگونه به دوستانش نشان دهد كه از فحش خوش‌اش نمي‌آيد؛ براي مثال: «اگر فحش بدي ديگه باهات بازي نمي‌كنم يا اينكه من واقعا از دستت عصباني هستم، اسباب بازي منو بده و گرنه به مامانم مي‌گم».
- وقتي براي نخستين‌بار كودك فحاشي مي‌كند...
مهم‌ترين كاري كه بايد بكنيد اين است كه شوكه نشويد و عكس‌العمل سريع نشان ندهيد. يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي نيازهاي رواني كودك، نياز به جلب توجه اطرافيان و به‌خصوص پدر و مادر است. اين نياز به جلب توجه در مواردي مانند به دنيا آمدن فرزندي ديگر، اختلافات خانوادگي و... بيشتر هم مي‌شود. پس دقت كنيد كه اگر كودك متوجه شود كه از طريق فحاشي مي‌تواند توجه شما را جلب كند، آن را به‌عنوان ابزاري براي جلب توجه عليه شما به‌كار مي‌گيرد و كار براي شما سخت مي‌شود. سعي كنيد در مراحل ابتدايي، فحاشي فرزندتان را ناديده بگيريد و فرصت بدهيد كودك اين كلمه ناسزا را فراموش كند. اما اگر راهكار بي‌توجهي جواب نداد و در دفعات بعدي هم شاهد تكرار كلمه ناسزا از سوي فرزندتان بوديد، چاره‌اي جز عكس‌العمل مستقيم وجود ندارد. خيلي جدي با فرزندتان صحبت كنيد و به او بگوييد: «هيچ دوست ندارم ديگر اين كلمه را تكرار كني، اين كلمه، كلمه قشنگ و مناسبي براي تو نيست و مامان/ بابا از شنيدن آن خيلي ناراحت مي‌شوند».
- اگر فحاشي در جمع بود
اگر بي‌توجهي و تذكر به كودك جواب نداد و به هر صورت در جمعي خانوادگي يا دوستانه، كودك از كلمه نامناسبي استفاده كرد، پيش از هر چيز سعي كنيد كنترل خود را حفظ كنيد. به ياد داشته باشيد كه همه كساني كه در آن جمع هستند هم به هر حال به‌گونه‌اي با چنين مسئله‌اي مواجه شده يا خواهند شد. دستپاچه نشويد و به هيچ وجه سعي نكنيد موضوع را لاپوشاني كرده يا عوض كنيد. لبخند بزنيد و پيش از اينكه ديگران چيزي بگويند بگوييد: «امان از بچه‌هاي اين دوره و زمانه، از هر جايي يك چيزي ياد مي‌گيرند و بدون اينكه بفهمند استفاده مي‌كنند». پس از اين مرحله دقت كنيد كه به هيچ‌وجه در حضور جمع با كودكتان تندي نكرده و او را تحقير نكنيد. كودك را به گوشه‌اي خلوت ببريد و به او تذكر دهيد كه «اين كلمه‌اي كه استفاده كردي خيلي نامناسب بود و به هيچ وجه در شأن بچه محترمي مثل تو نبود. اگر تنها يك‌بار ديگر تكرار شود، جمع را ترك مي‌كنيم و ديگر در چنين جمع‌هايي تو را همراه خودم نمي‌آوريم». ضمنا مي‌توانيد از او بخواهيد از كسي كه به او ناسزا گفته عذرخواهي كند.
- وقتي كودك به فحاشي ادامه مي‌دهد
ممكن است شما همه توصيه‌هاي ما تا اينجا را هم به‌كار ببنديد اما باز هم كودك شما به فحاشي ادامه دهد. در اين صورت بايد از راهكارهاي تشويقي و تنبيهي مناسب براي اصلاح رفتار نامناسب او استفاده كنيد. با كودك صحبت كنيد و به او بگوييد كه درصورت فحاشي و استفاده از كلمات نامناسب، او را تنبيه مي‌كنيد. اين تنبيه بايد با توجه به سن كودك و ميزان اصرار او بر رفتار نامناسبش تعيين شود. مي‌توانيد پس از هر بار فحاشي از او بخواهيد دقايقي به اتاقش برود و در آنجا تنها بماند تا مثلا زمان 5يا 10دقيقه‌اي سپري شود. يا مي‌توانيد درصورتي كه به رفتارش ادامه داد براي او محدوديت‌هايي درنظر بگيريد؛ مثلا از ديدن برنامه مورد علاقه‌اش محرومش كنيد يا برنامه تفريح و پاركي را كه داشته لغو كنيد. ممكن است كودك پس از اعلام اين تنبيه‌ها از شما عذرخواهي كند، در اينصورت عذرخواهي او را بپذيريد ولي بگوييد به جهت اينكه رفتار نامناسب از او سر زده اين‌بار بايد تنبيه بشود و محروميت مورد نظرتان را اعمال كنيد. در كنار اين تنبيه‌ها از تشويق هم غافل نشويد؛ مثلا وقتي كودك عصباني است و به جاي فحاشي به ابراز احساس خود و اعلام خشمش مي‌پردازد، او را تشويق كنيد. تشويق نبايد زياد بزرگ و خاص باشد. مي‌توانيد او را به‌صورت كلامي تشويق كنيد يا با هربار رفتار مناسب به او امتيازي بدهيد و در پايان هفته با رسيدن به سقف خاصي او را به تفريح ببريد يا جايزه كوچكي براي او تهيه كنيد.