همچنين در فضيلت ۲ تن از انبياي الهي چنين آمده است كه آنان مأمور شدند تا كعبه و حريم آن را از وجود بت و بت‌پرستي تطهير كنند تا عبادت‌كنندگان در كنار قبله و حرم امن الهي به طواف، اعتكاف، ركوع و سجود بپردازند. اما انجام اين سنت حسنه و زيبا و البته پرفايده اسلامي، احكام و شرايطي دارد كه بايد حواستان به آنها باشد. اينجا مي‌توانيد قبل از شال و كلاه كردن و معتكف شدن با اين احكام بيشتر آشنا شويد.
- مكان اعتكاف
شايد مهم‌ترين مسئله اعتكاف، مكان اعتكاف باشد. اسلام اعتكاف را فقط در مساجد مشخصي صحيح مي‌داند كه اين مساجد عبارتند از: ۱- مسجدالحرام ۲- مسجد النبي ۳- مسجد جامع كوفه ۴- مسجد بصره و ۵- به قصد رجاء (يعني به نيت مطلوب بودن و به اميد پاداش و ثواب) مي‌توان در مسجد جامع هر شهر معتكف شد.
نكته ۱- چهار مسجد اصلي را كه در آنها مي‌توان معتكف شد «مساجد اربعه» مي‌گويند. اعتكاف در مساجد ديگر بايد به قصد رجاء باشد.
نكته ۲- مسجد جامع، مسجدي است كه براي اجتماع عامه مردم شهر بنا شده، بدون اينكه اختصاص به گروه و محله خاصي پيدا كند.
سؤال: اعتكاف در مساجد دانشگاه‌هاي سراسر كشور چه حكمي دارد؟
به قصد رجاء اشكال ندارد.
سؤال: آيا مي‌توان در حياط مسجد يا در پشت‌بام آن معتكف شد؟
اگر حياط جزو مسجد نباشد، اعتكاف صحيح نيست. اما در مورد پشت‌بام بايد گفت كه پشت بام مسجد در حكم مسجد است، مگر اينكه احراز شود كه هنگام وقف مسجد، پشت‌بام آن از وقف خارج شده است.
- مدت و زمان اعتكاف
مدت اعتكاف حداقل ۳ روز است و در كمتر از آن صحيح نيست ولي براي بيشتر از ۳ روز حدي ندارد. اين ۳ روز هم از طلوع فجر روز اول تا مغرب روز سوم است. بنابراين اگر بعد از طلوع فجر حتي با چند دقيقه تاخير به مسجد برسد آن روز جزو اعتكاف به‌حساب نمي‌آيد و چنانچه قبل از مغرب روز سوم اعتكاف را قطع كند، افزون بر آنكه كار حرامي كرده اعتكاف نيز باطل است.
سؤال: منظور از شب و روز در اعتكاف چيست؟
روز از طلوع فجر تا مغرب شرعي است و شب از مغرب تا طلوع فجر.
سؤال: آيا اعتكاف زمان خاصي دارد؟
در طول سال در هر زماني كه انسان بتواند حداقل ۳ روز در مسجد بماند و روزه بگيرد صحيح است ولي بهترين زمان براي اعتكاف‌ماه مبارك رمضان و دهه آخر آن است.
- اعتكاف واجب و مستحب
به‌طور كلي اعتكاف عملي مستحبي در دين ماست، اما مثل همه مستحبات ديگر مي‌تواند به وسيله نذر، قسم يا عهد كه قبلا احكامش را در اين صفحه بيان كرده‌ايم واجب شود. درضمن اعتكاف همانند ساير عبادات بايد با نيت و قصد قربت باشد و هرگونه ريا و خودنمايي و قصد غيرالهي آن را باطل مي‌كند. در نيت اعتكاف هم لازم نيست قصد كند كه اعتكاف واجب است يا مستحب.
نكته ۱- وقت نيت اعتكاف، اول طلوع فجر روز اول معتكف شدن است و نيت اول شب درصورتي صحيح است كه اول شب، شروع به اعتكاف كرده باشد.
نكته ۲- اگر به قصد اينكه فردا معتكف شود به مسجد برود و از اول وقت (طلوع فجر) در آنجا باشد نيتش صحيح است.
نكته 3- انسان مي‌تواند در حال اعتكاف، بنشيند، بايستد، بخوابد يا راه برود.
نكته 4- به‌طور كلي معتكف‌شونده و اعتكاف شرايطي دارند كه در جدول زير آمده است:
- شرايط
اعتكاف كننده: عقل (از ديوانه صحيح نيست)
ايمان (از غيرمؤمن صحيح نيست)
قصد قربت (هرگونه ريا و خودنمايي، اعتكاف را باطل مي‌كند)
روزه‌داري در ايام اعتكاف
اجازه گرفتن از كسي كه اجازه او لازم است (مثلا فرزند از والدين)
اعتكاف : زمان آن از 3روز كمتر نباشد
مكان آن در مسجد باشد
حضور در مسجد و خارج نشدن از آن
سؤال: آيا مي‌توان به‌علتي يا بدون علت در روز اول يا دوم، اعتكاف را قطع كرد؟ و آيا لازم است كه نيت مستمر باشد؟
در اعتكاف مستحبي جايز است كه در روز اول و دوم اعتكاف قطع شود و نيت اعتكاف بايد تا پايان روز سوم ادامه پيدا كند.
- خروج از مسجد و محرمات اعتكاف
معتكف بايد 3روز به‌طور مستمر در مسجد بماند، ولي در مواردي واجب است و در مواردي مي‌تواند از مسجد خارج شود.
خروج از مسجد ---- چه اتفاقي؟
معتكف مي‌تواند خارج شود
براي گواهي دادن در دادگاه
براي تشييع جنازه، درصورتي كه ميت طوري وابستگي داشته باشد كه شركت در تشييع جنازه او از ضرورت‌هاي عرفي او به‌حساب آيد.
براي انجام ساير كارهاي ضروري عرفي يا شرعي، خواه واجب باشد يا مستحب، ولي مصلحتي در آن نهفته باشد.
معتكف واجب است خارج شود
براي انجام غسل جنابت
براي پرداخت طلب ديگران درصورتي كه نتواند در مسجد آن را بپردازد.
براي انجام كار واجب ديگري كه لازم باشد از مسجد خارج شود.
- روزه گرفتن در اعتكاف
انسان در ايام اعتكاف بايد روزه بگيرد، بنابراين كسي كه نمي‌تواند روزه بگيرد مانند مسافر، مريض و... و كسي كه عمدا روزه نگيرد، اعتكافش صحيح نيست.
نكته ۱- لازم نيست كه روزه، مخصوص به اعتكاف باشد بلكه هر روزه‌اي باشد صحيح است مثلا در ايام اعتكاف روزه قضا به‌جا آورد.
نكته ۲- انسان مي‌تواند نذر كند در سفر روزه بگيرد و به‌نظر برخي مراجع معظم تقليد حتي هنگام سفر هم مي‌تواند نذر كند كه روزه بگيرد و در اين صورت اعتكافش صحيح است.
سؤال: آيا مي‌توان براي شركت در مراسم اعتكاف به شهر ديگري رفت؟
اگر قصد اقامت 10روز يا نذر روزه در سفر نباشد، روزه در سفر صحيح نيست و با صحيح نبودن روزه، اعتكاف هم صحيح نخواهد بود.
نكته 1- انجام يكسري كارها بر معتكف حرام است كه عبارتند از:
استفاده از عطريات و گياهان خوشبو - خريد و فروش - مجادله در امور دنيوي و ديني درصورتي كه به قصد غلبه بر طرف مقابل و اظهار فضيلت باشد - آميزش با همسر.