خب، تكليف اهداي خون كه مشخص است و خيلي‌ها با آن آشنايي دارند، يا حداقل يك‌بار تجربه اهداي خون را داشته‌اند اما اهداي پلاسما و پلاكت، كارهاي خيرخواهانه جديد‌تري در اين حوزه هستند كه شايد خيلي‌ها با آنها آشنايي نداشته باشند. نكته ديگر اينكه در روزهاي ماه مبارك رمضان 25درصد از ميزان اهداي خون در كشور كاهش مي‌يابد و شايد خيلي‌ها اين سؤال را داشته باشند كه آيا مي‌توان در زمان روزه‌داري خون اهدا كرد يا نه؟ امروز روز جهاني اهداي خون است و ما هم به همين بهانه، به اين سؤالات در اين صفحه پاسخ داده‌ايم.
- اهداي پلاسما
اهداي پلاسما به چه دردي مي‌خورد؟
هر فرد بالغ حدود 5ليتر خون دارد كه بيش از نيمي از آن را پلاسما تشكيل مي‌دهد. اين بخش خون ما به‌طور مستقيم به درد بيماران نيازمند نمي‌خورد بلكه ماده‌اي بسيار مهم در تهيه داروهاي مورد نياز بيماران خاص است. فاكتورهاي انعقادي، آلبومين و ايموگلوبولين‌ها از مهم‌ترين داروهاي تهيه‌شده از پلاسما به‌حساب مي‌آيند. ادامه حيات بيماران هموفيلي وابسته به تزريق فاكتورهاي انعقادي است و بعضي از بيماران هموفيلي، سرطاني، افراد داراي نقص سيستم ايمني و افراد داراي سوختگي‌هاي شديد مجبور به مصرف روزانه يا هفتگي اين داروها هستند.
چطور پلاسما اهدا مي‌شود؟
تنها روش موجود همان پلاسما فرزيس است. در اين روش كه در مراكز اهداي پلاسما انجام مي‌شود، پلاسما از خون جدا شده و بقيه عناصر خوني در همان زمان به اهداكننده بازگردانده مي‌شود. درضمن بدن شما با هر بار اهداي پلاسما توسط پزشكان حاضر در مراكز اهداي پلاسما، مورد معاينه كامل قرار مي‌گيرد. در حقيقت شما با اهداي پلاسما، علاوه بر يك كار خير، يك آزمايش دوره‌اي كامل هم انجام داده‌ايد.
كجا پلاسما اهدا كنيم؟
فعلا مراكز اهداي پلاسما در كشور بسيار محدود است. 6مركز اهداي پلاسما در تهران وجود دارد كه بيشتر در مناطق جنوبي شهر هستند. نشاني مراكز اهداي پلاسما را مي‌توانيد با يك جست‌وجوي ساده اينترنتي پيدا كنيد.
چه شرايطي براي اهداي پلاسما وجود دارد؟
سن بالاي 17و كمتر از 60 سال براي اهداي پلاسما لازم است. وزن‌تان هم بايد بالاي 50كيلوگرم باشد. ميل كردن غذا 2ساعت قبل از مراجعه به مركز اهداي پلاسما ضروري است. پزشكان مي‌گويند كه قبل از اين اهدا، حتما خواب كافي داشته باشيد.
هر چند وقت يك‌بار مي‌توانيم پلاسما بدهيم؟
پلاسماي اهدايي شما طي 24تا 72ساعت در خون شما جبران مي‌شود. بنابراين هر فرد سالم به‌طور متوسط مي‌تواند هفته‌اي يك‌بار پلاسما اهدا كند. يادتان باشد كه 57درصد خون ما را پلاسما تشكيل مي‌دهد.
- اهداي خون
اهداي خون به چه دردي مي‌خورد؟
اهداي خون در حقيقت معروف‌ترين و معمول‌ترين نوع اهداي محصولات خوني است كه شايد كمتر كسي با آن آشنايي نداشته باشد. همه بيماراني كه به نوعي خونشان را بر اثر مجروحيت يا بيماري از دست مي‌دهند نياز به خون جايگزين دارند و همين خون اهدايي شما به كمك آنها مي‌آيد. پزشكان مي‌گويند هر كس با اهداي يك واحد خون مي‌تواند جان ۳ بيمار را نجات دهد.
چطور خون اهدا مي‌شود؟
همان روش مرسوم كه كيسه خوني را به‌دست شما وصل كرده و با استفاده از يك دستگاه مكنده، خون را از بدن شما به اين كيسه انتقال مي‌دهد. البته نكته مهم در اين ماجرا اهداي خون سالم است. پس اگر تحت معالجه و درمان هستيد و دارو مصرف مي‌كنيد يا اينكه رفتار پرخطري داشته‌ايد بايد با پزشك مستقر در مراكز انتقال خون مشورت كرده و بعد اقدام به انتقال خون كنيد.
كجا خون اهدا كنيم؟
يكراست به مراكز انتقال خون برويد. البته در شب‌هاي قدر و مناسبت‌هاي ديگر، پايگاه‌هاي سيار هم در نقاط مختلف شهر و مخصوصا نزديك مراكز برگزاري مراسم احيا برپا مي‌شود. اهداي خون در اين مراكز حدود يك ساعت وقت شما را مي‌گيرد. البته در شب‌هاي قدر، بايد كمي در صف بايستيد تا بتوانيد خون اهدا كنيد.
چه شرايطي براي اهداي خون وجود دارد؟
سن‌تان بايد بين 17تا 65سال باشد و وزن‌تان هم بيشتر از 50كيلوگرم. همچنين فردي كه قصد اهداي خون دارد، بايد از سلامت و شرايط مناسب جسمي و روحي برخوردار باشد. فشار خون بالا يا پايين باعث خواهد شد كه اهداي خون مقدور نباشد. عدم‌ابتلا به كم خوني و نداشتن پيشينه هپاتيت و برخي از بيماري‌هاي قلبي، ريوي، عدم‌اعتياد به الكل و مواد تزريقي مخدر نيز ازجمله شرايط مهم به شمار مي‌روند.
هر چند وقت يك‌بار مي‌توانيم خون بدهيم؟
آقايان حداكثر 4بار در سال و خانم‌ها حداكثر 3بار در سال مي‌توانند خونشان را اهدا كنند. اينطور هم نيست كه بتوانيد پشت سر هم اين كار را انجام دهيد. حداقل بين هر اهداي خون بايد 8هفته فاصله بيفتد.
- اهداي پلاكت
اهداي پلاكت به چه دردي مي‌خورد؟
پزشكان مي‌گويند كه پلاكت‌ها در كنترل خونريزي و انعقاد طبيعي خون نقش حياتي و اساسي دارند. خب، حالا پلاكت اهدا شده به درد چه بيماراني مي‌خورد؟ در بيماران تحت شيمي‌درماني و لوسمي و بيماراني كه تحت پيوند مغز استخوان قرار مي‌گيرند و يا خونريزي دارند بيشترين استفاده از پلاكت‌هاي اهدا شده صورت مي‌گيرد. يادتان باشد كه پلاكت جزء حيات‌بخش خون است كه براي بسياري از بيماري‌ها ازجمله سرطان ضروري است.
چطور پلاكت اهدا مي‌شود؟
2روش وجود دارد؛ تهيه پلاكت از خون‌هاي اهدايي شما و همچنين دريافت پلاكت از طريق دستگاهي به نام «پلاكت فرزيس». اما تفاوت اين 2روش در چيست؟ بد نيست بدانيد از هر واحد خون اهدايي شما، فقط مي‌توان يك واحد پلاكت تهيه كرد ولي در روش پلاكت فرزيس، با يك‌بار اهداي پلاكت، 6برابر روش اهداي خون عادي پلاكت تهيه مي‌شود.
كجا پلاكت اهدا كنيم؟
كافي است خودتان را به يكي از مراكز انتقال خون شهرتان برسانيد. اين روزها اكثر مراكز انتقال خون استان‌ها در كشور مجهز به دستگاه پلاكت فرزيس هستند و قادرند پلاكت مورد نياز بيماران را با بهترين كيفيت و با بهره‌گيري از مناسب‌ترين روش‌هاي ممكن تهيه كنند و در اختيار نيازمندان به اين ماده حياتي قرار دهند. درضمن تعداد دفعاتي هم كه مي‌توانيد اهداي پلاكت داشته باشيد با روش دوم، حداقل 6برابر مي‌شود.
چه شرايطي براي اهداي پلاكت وجود دارد؟
شرايط اهداي پلاكت همچون اهداي خون است؛ يعني سلامت جسمي، داشتن حداقل 17سال تمام، وزن حداقل 50كيلوگرم، مصرف نكردن دارو 48ساعت پيش از اهدا؛ به‌ويژه مصرف آسپرين و داروهايي كه اثر آسپرين دارند مانند بروفن، ديكلوفناك، ژلوفن، كلوپيدگرل(اسويكس، پلاويكس) و تيكلوپدين.
هر چند وقت يك‌بار مي‌توانيم پلاكت بدهيم؟
2بار در ماه شما مجاز به اهداي پلاكت هستيد و اين كار هيچ مشكلي براي شما ايجاد نمي‌كند. در حقيقت در مجموع حداكثر 24بار در سال مي‌توان پلاكت اهدا كرد. البته يادتان باشد بين هر بار اهداي پلاكت حداقل 48ساعت فاصله بيندازيد.
- محصولات خوني در‌ماه مبارك رمضان
خيلي‌ها فكر مي‌كنند كه اهداي خون در زمان روزه‌داري باعث باطل‌شدن روزه مي‌شود، درحالي‌كه خون‌دادن طبق نظر هيچ‌يك از مراجع، جزو مبطلات روزه نيست. حتي اغلب آزمايش‌هايي كه نياز به خون‌گرفتن دارد هم روزه را باطل نمي‌كند. فقط اگر خون‌دادن باعث ايجاد ضعف هنگام روزه‌داري شود، طبق نظر حضرت امام(ره) عملي مكروه است. همچنين انجام هركاري كه موجب شود فرد دچار يكي از مبطلات روزه شود، حرام است؛ مثلا اگر فردي بر اثر خون دادن در زمان روزه‌داري، به‌دليل ضعف بيهوش مي‌شود، جايز نيست كه اين كار را انجام دهد. اما به‌طور كلي حواستان باشد كه اهداي خون در ماه رمضان كاهش چشمگيري پيدا مي‌كند و به همين دليل اهداي آن بيشتر از ماه‌هاي ديگر ضرورت دارد. شما مي‌توانيد در فاصله افطار و سحر نوشيدني‌هاي شيرين مصرف كنيد تا در زمان اهداي خون دچار ضعف نشويد. البته چون در بعدازظهر مايعات بدن كمتر مي‌شود، بهتر است اهدا‌كنندگان روزه‌دار در ساعات اوليه صبح يا بعد از افطار براي اهداي خون مراجعه كنند.
- همه‌گير اما غيرواگير!
فشار خون يكي از شايع‌ترين بيماري‌ها ميان ايراني‌هاست
اگر به اطرافيانمان نگاهي بيندازيم متوجه مي‌شويم كه برخي از آنها مبتلا به بيماري فشار خون هستند. براي اينكه ما كمتر به اين عارضه دچار شويم لازم است اطلاعات خود را در اين زمينه افزايش دهيم. اين مطلب را بخوانيد تا با اين بيماري همه‌گير غيرواگير بيشتر آشنا شويد.
هايپر و هيپو، دوقلوهاي خطرناك
سرخرگ‌ها وظيفه دارند خون را از قلب به ديگر اندام‌هاي بدن برسانند. براي آنكه خون بتواند در رگ‌ها جريان داشته باشد نياز به فشار مناسبي دارد كه در هر انقباض عضله قلب به‌وجود مي‌آيد. اين فشار كه به ديواره سرخرگ‌ها وارد مي‌شود فشار خون ناميده مي‌شود. فشار خون معمولي در حالت استراحت انسان ۱۲ روي ۸ است. حداكثر فشارخون به‌صورت پايدار بايد ۱2۰ سيستول و حداقل فشارخون بايد 80سيستول باشد. به عارضه افزايش فشار خون بيش از حد طبيعي، هايپرتانسيون يا فشار خون بالا و به كاهش فشار خون هيپوتانسيون يا فشار خون پايين گفته مي‌شود كه هردو براي سلامتي انسان مضر هستند.
سومين عامل كشنده
فشار خون بالا يا پايين را هرگز نبايد دست‌كم بگيريد، چراكه فشار خون بالا دليل اصلي بروز بيماري قلبي و عروقي است. از سوي ديگر بيش از نيمي از سكته‌هاي مغزي و بيماري‌هاي قلبي و عروقي به‌دليل فشار خون به‌وجود مي‌آيد. همين مسئله باعث شده فشار خون بالا سومين عامل كشنده انسان‌ها در دنيا شناخته شود. در كشور ما هم اين مسئله بسيار شايع است و از هر ۵ ايراني بالاي ۳۰ سال، يك نفر به اين بيماري مبتلاست. البته فشار خون پديده‌اي نيست كه يك‌شبه به‌وجود بيايد. در ايران از هر ۱۰ نفر، ۴ نفر كم تحركند. 2 نفر سيگاري و ۳ نفر هم اضافه‌وزن دارند. ديگر اينكه تقريباً نيمي از جمعيت كشورمان بيش از ميزان نياز خود غذا مي‌خورند و همه اين عوامل دست به‌دست هم مي‌دهند تا فشار خون به سراغ آنها بيايد. البته عواملي همچون وراثت، سن و سال، مصرف الكل و استفاده زياد از نمك در غذا و استرس مزمن هم در ايجاد فشار خون تأثيرگذارند.
بيماري خاموش
بيشتر افراد مبتلا به فشار خون بالا حتي زماني كه تحت معاينه با فشارسنج قرار مي‌گيرند و با عدد بالاي آن مواجه مي‌شوند هيچ نوع علامت و يا نشانه‌اي از بيماري ندارند و حال عمومي آنها خوب است. در واقع اين علائم زماني بروز مي‌كند كه بسياري از بافت‌هاي بدن آسيب ديده‌اند. به همين دليل از فشار خون به‌عنوان بيماري خاموش نيز ياد مي‌شود. با اين حال برخي از عوامل همچون سردرد در ناحيه پس سر، سرگيجه، تاري ديد، تپش قلب، خستگي زودرس، تنگي نفس شبانه و يا هنگام فعاليت، درد قفسه سينه، سرفه‌خوني، خونريزي بيني و ادرار كردن بيش از يك‌بار در طول شب مي‌تواند نشانه‌اي از بروز فشار خون باشد. براي اينكه از وضعيت بدني خود مطلع شويم لازم است هر ۶ماه يك‌بار توسط پزشك، مورد معاينه قرار بگيريم. اين ميزان مراقبت هنگام افزايش سن بايد افزايش يابد.
به فشار خون، فشار بياوريد
براي اينكه ميزان ابتلا به فشار خون بالا و يا پايين را كاهش بدهيم لازم است برخي دستورالعمل‌ها را در زندگي روزمره رعايت كنيم تا از مضرات اين بيماري خطرناك دور باشيم. بيشتر اين اقدامات به انتخاب رژيم غذايي سالم و مناسب برمي‌گردد؛ تا آنجا كه ممكن است در غذا‌هايمان از چربي و نمك كمتر استفاده كنيم. كمتر غذاي فست‌فودي بخوريم. از آجيل و خشكبار بو نداده استفاده كنيم. هر روز ۵ نوبت ميوه و سبزي و هفته‌اي 2 بار ماهي بخوريم. از سوي ديگر انجام ورزش و افزايش تحرك را بايد در دستور كار روزانه قرار دهيم. براي افراد بالاي ۱۸سال، داشتن حداقل فعاليت بدني با شدت متوسط به‌مدت ۳۰دقيقه در روز يا ۱۵۰ دقيقه در هفته توصيه مي‌شود. بهترين نوع فعاليت بدني هم پياده‌روي، دويدن با سرعت كم، دوچرخه‌سواري و شناست.
آموزش ويژه ديابتي‌ها داخل اتوبوس
تا به حال اتوبوس‌هايي به نام ديابت را در خيابان‌ها ديده‌ايد؟ اين اتوبوس‌ها در حقيقت به ديابتي‌هاي پايتخت‌نشين به‌طور رايگان خدمات مي‌دهند. مسئولان اداره سلامت، طرح‌ريزي و اجراي آن در شهرتهران را كاري بي‌نظير در دنيا مي‌دانند. اين اتوبوس‌ها از ماه رمضان چند سال قبل پا به خيابان‌هاي شهر گذاشتند؛ يعني هنوز خيلي از عمرشان نگذشته، ولي بسيار مورد توجه مردم قرار گرفته اند. كانون‌هاي ديابت براي ارائه خدمات به مبتلايان به اين بيماري و يا افرادي كه در معرض آن هستند تشكيل شده است. با اين حال، گسترش ديابت در دنيا و البته در كشور ايده راه‌اندازي اين اتوبوس را در ذهن اداره سلامتي‌ها كاشت؛ با اين هدف كه افراد دسترسي بهتري به اين خدمات داشته باشند. اجراي اين طرح با همكاري شركت واحد اتوبوسراني تهران و بخش خصوصي انجام شد. اتوبوس ديابت هر هفته در يكي از مناطق ۲۲ گانه و در يكي از اماكن عمومي و پرتردد مستقر مي‌شود. مشاوره تخصصي پزشكي، تست قندخون، قد و وزن، ارائه آموزش‌هاي گروهي و انفرادي و توزيع اقلام آموزشي در اين اتوبوس انجام مي‌شود. اگر جزو افراد ديابتي هستيد، حتما با يك جست‌وجوي اينترنتي محل حضور اين اتوبوس‌ها را شناسايي كنيد و از خدمات آنها بهره‌مند شويد.
باشگاه‌هاي چاقي؛ جايي براي سلامتي
حتما شنيده‌ايد كه چاقي، مادر امراض مختلف است و شايد دردسرهاي مختلفي برايتان به‌وجود بياورد. چاقي در پي شهرنشيني و سبك‌هاي تغييريافته زندگي، در جامعه شيوع پيدا كرده است. مشكل تنها به همين جا ختم نمي‌شود و چاقي، خود زيربناي بروز بيماري‌هاي قلبي و عروقي و ديابت و فشار خون بالا و مشكلات ديگر است. اداره كل سلامت شهرداري تهران براي جلوگيري از رشد چاقي بين جامعه و كاهش و كنترل وزن مردم، باشگاه‌هاي چاقي را به‌عنوان يك تدبير انتخاب كرده است. در هر باشگاه چاقي اعضاي هيأت علمي دانشگاه‌ها، پزشك متخصص، متخصص و كار‌شناس ورزش، متخصص قلب و عروق، روانشناس تغذيه، مشاور تغذيه و متخصصان ديگر حضور دارند و افراد مراجعه كننده، از آنها در زمينه‌هاي تخصصشان مشاوره مي‌گيرند. مراجعه‌كنندگان به اين باشگاه‌ها با داشتن يك برنامه منسجم و مشخص، به سمت داشتن وزن ايده‌آل خود گام برمي‌دارند. داشتن اصول و روش مناسب و علمي براي كاهش و حتي افزايش وزن، در فضايي آكادميك، از ويژگي‌هاي اين باشگاه‌هاست. در حال حاضر ۱۷ باشگاه چاقي در مناطق مختلف تهران داير است. يادتان باشد ورزش‌‌كردن هيچ منافاتي با روزه‌داري ندارد و شما همين روزها هم مي‌توانيد به باشگاه‌هاي چاقي برويد.