كافي است يك صفحه جستوجو باز كنيد، علائم بيماريتان را بنويسيد و اينتر را بزنيد تا دنيايي از اطلاعات جلوي چشمتان بيايد. اين شايد در نگاه اول، يك راه ميانبر براي درمان كم‌هزينه و سريع به‌نظر برسد اما خوددرماني در اينترنت ممكن است به قيمت جانتان تمام شود. در ادامه برايتان خواهيم گفت كه خوددرماني با نسخه‌هاي اينترنتي چه ضررهايي دارد و در چه مواردي مجاز به راهنمايي گرفتن از سايت‌هاي اينترنتي هستيد.
- حذف مهم‌ترين بخش تشخيص
حتما پزشكاني را ديده‌ايد كه وقتي از آنها مشاوره غيرحضوري مي‌خواهيد، پاسخ رد مي‌دهند و ارائه اطلاعات بيشتر را مشروط به معاينه بيمار مي‌كنند. واقعيت اين است كه اين پزشكان نه در دادن اطلاعات خساست مي‌ورزند و نه به‌خاطر گرفتن ويزيت شما را تا مطب مي‌كشانند. آنها فقط پزشكان خبره و متعهدي هستند كه راضي نمي‌شوند شما را با تشخيص اشتباه، به دردسر بيندازند. در علم پزشكي، مشاهده، بخش مهمي از تشخيص است و پزشك با ديدن علائم بيمار و پرسيدن سؤالات اساسي درباره بيماري مي‌تواند به تشخيص درست برسد. وقتي براي تشخيص و درمان بيماريتان دست به دامان اينترنت مي‌شويد، در واقع مهم‌ترين بخش يك فرايند تشخيصي، يعني مشاهده را حذف كرده‌ايد.
- يك علامت و هزار بيماري
جستوجو در فضاي گسترده اينترنت كه انواع و اقسام اطلاعات در آن وجود دارد، ممكن است شما را به نتايج اشتباهي برساند. در صفحات اينترنتي معمولا چيزي فراتر از علائم و نشانه‌ها، علت‌ها و راه‌هاي درمان ارائه نمي‌شود؛ در واقع دانشي كه از صفحات اينترنتي درباره يك بيماري به‌دست مي‌آوريد، دانش كاملي نيست و شما كمترين حد اطلاعات را درباره يك بيماري ياد مي‌گيريد. درحالي‌كه دانسته‌هاي پزشكان برايشان حكم معلومات يك معادله را دارد كه با بالا و پايين شدن هر داده، نتيجه معادله تغيير مي‌كند. از سوي ديگر، بيماري‌هاي زيادي هستند كه علائم مشترك دارند؛ مثلا احساس خستگي مفرط، چاقي، پرخوابي، بي‌انگيزگي و تنبلي مي‌تواند نشانه افسردگي باشد اما همزمان ممكن است كم‌كاري تيروئيد هم منجر به اين علامتها شود. يا خارش‌هاي پوستي كه ناشي از آلرژي به‌نظر مي‌رسند، ممكن است ريشه در بيماري‌هاي كبد يا كليه داشته باشند. بنابراين مي‌بينيد كه فرق‌گذاشتن بين علائم مشابه كار بسيار دشواري است كه اگر اشتباه كنيد، منجر به عواقب خطرناكي مي‌شود.
- وقت و سرمايه‌تان دود مي‌شود
كسب اطلاعات ناقص از اينترنت، يك ايراد ديگر هم دارد؛ وقت و هزينه شما را به‌شدت هدر مي‌دهد. وقتي با جستوجوي اينترنتي بيماري خود را به اشتباه تشخيص مي‌دهيد، در قدم بعدي درمان اشتباهي را هم در پيش مي‌گيريد و پول‌هاي اشتباهي هم مي‌پردازيد. حتي ممكن است به متخصصي مراجعه كنيد كه مربوط به بيماري شما نباشد؛ مثلا اگر با تشخيص خودتان، فكر كنيد كه دچار اختلال هورموني شده‌ايد و به متخصص غدد مراجعه كنيد. متخصص غدد چند آزمايش مفصل برايتان مي‌نويسد و براي نوبت بعد، به شما وقت مي‌دهد. بعد از 2 بار ويزيت پرداخت‌كردن و هزينه براي آزمايش‌هاي گرانقيمت، پزشك شما را به متخصص زنان ارجاع مي‌دهد چون مشكلتان چيز ديگري است و با يك سونوگرافي ساده مي‌شد آن را تشخيص داد و درمان كرد.
- درددل‌هاي پردردسر
بدتر از اينكه شما پشت سيستم بنشينيد و علائم بيماريتان را جستوجو كنيد، اين است كه وارد گروه‌هاي تلگرامي و گفت‌وگو شويد و شروع كنيد از اين و آن اطلاعات گرفتن. افرادي كه در اين گروه‌ها عضو هستند، ممكن است براساس تجربه فردي‌شان يا حتي تشخيصي كه يك‌بار پزشك براي علائم مشابه آنها گذاشته و يا حتي اطلاعات غيردقيق اينترنتي خودشان شما را راهنمايي كنند اما هيچ 2 بيماري 2 نسخه مشابه ندارند. وقت گذراندن در اين اتاق‌هاي گفت‌وگو گاهي به معني از دست دادن زمان طلايي براي مهار و درمان يك بيماري است. از آن بدتر، ممكن است خود شما يكي از همين توصيه‌كنندگان باشيد كه با دانش كم و محدود خود، بي‌آنكه بخواهيد ديگري را به اشتباه انداخته و سير بيماري‌اش را پيچيده‌تر كنيد.
- من واقعا بيمارم؟!
مي‌گويند دانشجوهاي سال پايين پزشكي معمولا با يك سندروم مشابه دست و پنجه نرم مي‌كنند؛ خود بيمارپنداري! آنها كه اول راهند و به تازگي علائم بيماري‌هاي مختلف را ياد گرفته‌اند، ممكن است اين علامتها را در خود جستوجو كنند و به اين نتيجه برسند كه بله انگار واقعا بيمارند! البته در اغلب موارد اين خود بيمارپنداري به واقعيت نمي‌رسد و آنها خيلي زود مي‌فهمند كه فقط دچار توهم بيماري بوده‌اند. در واقع، اين دانش محدود آنها و تجربه بسيار كمشان است كه چنين خطايي را موجب مي‌شود. درحالي‌كه به‌تدريج وقتي علمشان بيشتر مي‌شود و از آن مهم‌تر، بيماران مختلفي را در بخش‌هاي بيمارستاني مي‌بينند، متوجه مي‌شوند كه براي آنكه مجموعه‌اي از علائم تشكيل يك بيماري را بدهد نياز به تجربه و ابزارهاي تشخيصي مختلف است.درباره عامه مردم هم جست‌و جوي علائم بيماري‌ها در اينترنت و متكي‌بودن به اطلاعات سايت‌ها همين خطر را دارد. آنها با اطلاعات جسته‌گريخته‌اي كه به‌دست مي‌آورند، به‌خودشان تلقين مي‌كنند كه بيمارند و دچار درگيري وسواس گونه‌اي با علائم كم اهميت خود مي‌شوند.
- يك عمر پشيمان مي‌شويد
مي‌دانيد كه در ايران، سرانه مصرف دارو بسيار بالاست و يكي از دلايل آن، خوددرماني مردم است. دسترسي راحت به دارو و بي‌نسخه دريافت‌كردن آنها در ايران هم به اين روند دامن مي‌زند. با اين حساب هيچ بعيد نيست كه وقتي با جستوجوي اينترنتي پي به بيماري احتمالي خود مي‌بريد، مستقيم به داروخانه رفته و دارويي را كه در اينترنت خوانده‌ايد بخريد. اما اين خوددرماني ممكن است عوارض جبران نشدني براي شما داشته باشد. مصرف اشتباه داروها نه‌تنها ممكن است زمينه‌ساز ابتلا به يك بيماري جديد شود بلكه گاهي با ايجاد مقاومت نسبت به دارو، باعث مي‌شود وقتي كه واقعا نياز به مصرف آن دارو داريد بدنتان به دارو جواب ندهد.بد نيست بدانيد ١٠ تا ٢٠درصد علت بستري شدن بيماران در مراكز درماني ناشي از عوارض دارويي است.
- كي مجازيم از اينترنت كمك بگيريم؟
گاهي كمك گرفتن از مطالب سلامتي در اينترنت مي‌تواند مفيد باشد؛ مثلا مطالبي كه درباره بهداشت فردي و اجتماعي است، مطالب مربوط به تغذيه و خواص مواد خوراكي و... مي‌توانند به شما كمك كنند تا سبك زندگي سالم‌تري داشته باشيد. استفاده از اينترنت براي يادگيري زندگي بهتر و بهداشت جسمي و رواني بالاتر، كار درستي است. از اين گذشته، مطالب اينترنتي مي‌توانند به شما بگويند چه علائمي غيرطبيعي هستند و بايد به آنها توجه كنيد و چه علائمي طبيعي‌اند. اما با مشاهده علائم غيرطبيعي بايد از جستوجوي اينترنتي بيشتر دست برداريد و به پزشك عمومي مراجعه كنيد تا او شما را درمان كرده يا به پزشك متخصص ارجاع دهد. يكي ديگر از مواردي كه در آن كمك گرفتن از اينترنت مي‌تواند مؤثر باشد، وقتي است كه يك مشكل اورژانسي پيش آمده و شما به پزشك دسترسي نداريد. در اين شرايط، با جستوجو در سايت‌هاي معتبر مي‌توانيد تسكين موقتي آن مشكل را ياد بگيريد و تا رسيدن اورژانس، كمك‌هاي اوليه را انجام دهيد و مانع از شدت گرفتن بيماري يا آسيب شويد. اما فراموش نكنيد كه اين فقط يك اقدام موقت براي چند دقيقه است تا پزشك برسد. در اين موارد، حتما آنچه را كه از اينترنت ياد گرفته‌ايد با پزشكان اورژانس (تلفن 115) يا متخصصان وزارت بهداشت كه با خط تلفني 2014به شما مشاوره مي‌دهند، در ميان بگذاريد و درصورت تأييد، انجام دهيد.