در این کنگره همچنین، شاید برای نخستین بار در تاریخ ایران، بزرگ‌ترین مولاناشناس و چهره‌های فرهنگی ایران و جهان در کنار هم خواهند بود و تا دوازدهم آبان درباره وجوه گوناگون یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های فرهنگی جهان سخن گویند.
آمریکا، فرانسه، سوئد، یوگسلاوی، ژاپن، پاکستان بلغارستان، لتونی، هندوستان، انگلستان، کانادا، آلمان، استرالیا، سوریه، آذربایجان، آلمان، ارمنستان، ازبکستان، افغانستان، بنگلادش، تاجیکستان، بوسنی، تونس، چین، روسیه، قزاقستان، یونان، مصر و ترکیه، کشورهایی هستند که هرکدام با چند میهمان، در کنگره بینالمللی ایران حضور خواهند داشت و مجموعاً 81 مولوی پژوه از این کشورها سخنرانی خواهند کرد.
از این میان، همان طور که می‌توان انتظار داشت، ترکیه با 9 میهمان در صدر جدول اسامی خارجی است و پس از آن، پاکستان با 8 میهمان در جایگاه دوم است.
همزمان با آغاز این کنگره، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به وزیر آموزش و پرورش درخواست کرده است در مراسمی نمادین و زیبا امروز صبح زنگ مولوی نیز در مدرسه‌های سراسر کشور نواخته شود و دبیران ادبیات در این آیین با تشریح جایگاه جلال‌الدین محمد بلخی در ادبیات کلاسیک و کهن کشورمان، مقام مولانا و شمس تبریزی را به دانش‌آموزان کشور معرفی کنند و نیز در کنگره حضور یابند.
اما باقی قضایا
آن طور که به‌نظر می‌رسد، بیشتر فعالیت‌های ایران برای گرامیداشت سال مولانا در همین ماه متمرکز شده است و همزمان با کنگره اصلی، اقدامات ویژه و جذاب دیگری نیز انجام می‌شود.
فرهنگستان هنر و فرهنگسرای هنر (ارسباران) 8 تا 10 آبان در مجموعه فرهنگی_هنری آسمان مراسم بزرگداشت خود را برگزار خواهند کرد. این 3 روز، همان روزهایی است که کنگره، به خوی و تبریز منتقل شده و برنامه‌هایش در تهران به پایان رسیده است.
این برنامه‌ها، شامل 3 بخش علمی (سخنرانی و ارائه مقالات)، مثنوی‌خوانی و اجرای موسیقی خواهد بود.
سیدسعید فیروزآبادی و محمود حدیدی، انجام سخنرانی‌ها را برعهده دارند و برنامه‌های موسیقی نیز با فروش بلیت انجام می‌گیرد که البته کمی عجیب است.
اما فرهنگستان هنر در کنگره بینالمللی مولانا نیز مشارکت ویژه‌ای خواهد داشت. این فرهنگستان برنامه مشخصی را با نام بخش هنر و زیبایی در سالن اصلی اجلاس سران اسلامی برگزار خواهد کرد که در قالب 4 نشست تخصصی، نمایشی (به ریاست دکتر محمود عزیزی)، تجسمی (به ریاست مسعود ناصری)، حکمی - هنری (به ریاست حبیب‌الله درخشانی) و ادبیات و موسیقی (به ریاست دکتر حسن بلخاری) برگزار می‌شود.
قطب‌الدین صادقی، تاجبخش فنائیان، شعله احتشامی و... از جمله کارشناسانی هستند که در این بخش مقاله خواهند داشت.
از سوی دیگر، سازمان فرهنگی-هنری شهرداری تهران نیز برنامه‌های ویژه و مفصلی را که از ابتدای هفته آغاز کرده است، تا یازدهم ادامه می‌دهد.
این برنامه‌ها که با نام «800 سال با مولوی» اجرا می‌شوند، شامل موسیقی، نمایش، مینیاتور، عکس، نقاشی، مجسمه‌سازی، سینما، همایش، سخنرانی و برپایی نمایشگاه محصولات فرهنگی خواهند بود.
بر این اساس، نمایش‌های «رستاخیز عشق» حسین مسافر آستانه «طوطی‌پر» زهرا صبری، «دیدار در دمشق» محمد ابراهیمیان، «اپرت طبیب عشق» بابک محمدی و رضا معماریان در فرهنگسرا‌های هنر، ابن‌سینا، خانواده، دانشجو، بهمن، موزه سینما، مجموعه فرهنگی هنری آسمان و موزه هنرهای دینی امام علی(ع) به اجرا در می‌آید.
علاوه بر این، 5 گروه موسیقی «فیه مافیه» (ایران و سوریه)، دولتمند خال‌اف(تاجیکستان)، روحتاف(ایران)، سایه‌بان آبی (افغانستان) و دف‌نوازان درویش‌خان(ایران) در 7 فرهنگسرای تهران، به اجرای برنامه می‌پردازند.
اما شاید یکی از جالب‌ترین برنامه‌های سازمان فرهنگی_هنری، در موزه امام علی اجرا شود.
قرار است در این موزه، میر جلال‌الدین کزازی بخش‌هایی از مثنوی مولانا را برای حاضران بخوانند و منصور ابراهیمی نیز سخنرانی کند.
ضمن آن که در گالری‌های گوناگون شهر، نمایشگاه‌های عکس، نقاشی و گرافیک با موضوع مولانا برپا خواهد بود و موزه سینما نیز تا 11 آبان هر روز ساعت 15 تا 17 فیلم‌هایی را با موضوع مولوی نمایش می‌دهد.
شجریان و لطفی
روز یکشنبه محمدرضا لطفی و محمد قوی‌حلم نیز که چندی پیش به انگلستان رفته‌اند در تالار کویین الیزابت لندن به شکل بداهه، بخش‌هایی از مثنوی معنوی را اجرا خواهند کرد.
لطفی که نخستین کنسرتش را پس از بازگشت به ایران در کاخ سعدآباد اجرا کرده بود، در این اجرا به مثنوی تفال می‌زند و قوی‌حلم با نوازندگی تنبک و دف، همراهی‌اش خواهد کرد.
این اجرا به همت بنیاد میراث ایران در لندن و گروه هنری نوا و برای گرامیداشت هشتصدمین سال مولانا برگزار می‌شود.
ضمن آن که مطابق اعلام‌های قبلی، محمدرضا شجریان نیز در کنگره بینالمللی شمس تبریزی در خوی برنامه‌ای را اجرا خواهد کرد.[در همین ارتباط]
این کنگره، 2 روز زودتر از آغاز کنگره مولانا در خوی آغاز شده است و قرار است نهایتاً به کنگره تهران متصل شود.
استاندار آذربایجان غربی در این باره به مهر گفته است: «با توجه به تقارن برگزاری کنگره بینالمللی شمس تبریزی در خوی با همایش کشوری مولانا و برای جلوگیری از تداخل برنامه‌ها، افتتاحیه کنگره شمس و مولوی در تهران و اختتامیه آن در شهرستان خوی برگزار می‌شود.»
به گفته رحیم قربانی، بین آیین افتتاحیه و اختتامیه کنگره شمس و مولانا، مراسم بزرگداشتی نیز در تبریز اجرا می‌شود.
مراسم اختتامیه هر 2 کنگره بینالمللی نیز دوازدهم آبان در خوی برگزار خواهد شد. پایانی که امید است، پایان این راه نباشد.