حتما حالا خيلي‌ها درباره اين بيماري سوال‌هايي دارند؟ اگر قرار باشد يك عضو از بدن را به‌عنوان عضوي كارا و بي‌هياهو معرفي كنيم، بدون شك كبد است. كبد بيش از 500عملكرد حياتي بدن، ازجمله مبارزه با انواع ويروس و عفونت، پاكسازي بدن از سموم و ذخيره انرژي مورد نياز بدن را به‌عهده دارد؛ عضوي پركار و حياتي كه مسئول تنظيم متابوليسم است و با توليد پروتئين و هورمون، نقش مهمي در تنظيم قند خون دارد. كبد تا وقتي كاملا از كار نيفتاده، كوچك‌ترين علامتي از بيماري نشان نمي‌دهد.
به همين دليل بايد هميشه حواستان جمع كبدتان باشد. با دكتر رضا رشيدي، پزشك عمومي درباره شايع‌ترين بيماري‌هاي كبد گفت‌وگو كرده‌ايم.
- چرب‌شدن كارخانه انرژي
كبد طبيعي حاوي حدود 5 گرم چربي در 100گرم وزن خود است. اگر مقدار چربي به بيش از اين مقدار افزايش يابد گفته مي‌شود كه فرد به كبد چرب مبتلا شده. بيماري كبد چرب رايج‌ترين بيماري كبدي است. چاقي، كم‌تحركي، بالا‌بودن چربي‌خون و مصرف زياد چربي‌ها و فست‌فودها در ابتلا به كبدچرب مؤثر است. ديابت، كاهش ناگهاني وزن، مصرف مشروبات الكلي، بدغذايي و مصرف بي‌رويه هورمون‌ها هم باعث چرب‌شدن كبد مي‌شود.
- پيشگيري و درمان
كبدچرب درمان دارويي ندارد و تنها توصيه مي‌شود كه بيمار با كاهش وزن و كاهش چربي‌خون يا قطع‌كردن داروهايي كه عامل چربي كبد بوده‌اند، آن را كنترل كرده و از پيشرفت بيماري پيشگيري كند. ورزش‌كردن و بالا‌بردن فعاليت بدني سريع‌ترين و مؤثرترين كاري است كه براي نجات از كبد چرب مي‌توانيد انجام دهيد.
- سيروز؛ رايج و كشنده
بيماري خطرناك و مزمني است كه ساختمان طبيعي كبد را نابود مي‌كند و باعث نارسايي كبد و ازكارافتادن بخش‌هايي از آن يا همه كبد مي‌شود. سيروز معمولا به‌خاطر هپاتيت B و C و D، كبدچرب، كبد الكلي (بيماري ناشي از مصرف زياد الكل) و بيماري‌هاي خودايمني ايجاد مي‌شود. فرد مبتلا با نشانه‌هايي مثل زردي، بزرگي شكم (به خاطر تجمع آب در شكم)، تغييرات قندخون، تب و دل‌درد و بي‌اشتهايي متوجه بيماري‌اش شده و به پزشك مراجعه مي‌كند؛ يعني درست وقتي كه درمان بسيار دشوار و پرخطر است و ممكن است با شكست مواجه شود.
- پيشگيري و درمان
براي پيشگيري از سيروز بايد از خيلي قبل‌تر اقدام كرد؛ يعني قبل از آنكه به بيماري كبد چرب، هپاتيت و... مبتلا شويد. اما وقتي كسي دچار سيروز شود، كنترل آن نياز به اقدام زودهنگام و درمان سريع دارد. اگر عامل ابتلا به سيروز را حذف كنيم، بيماري كنترل مي‌شود و امكان بازگشت و ساخت مجدد كبد فراهم مي‌شود. خوشبختانه كبد عضوي است كه مي‌تواند خود را ترميم كرده و بازسازي كند. در سيروز و نارسايي كبد، جراحي تنها راه درمان است. اين جراحي ممكن است به‌صورت برداشتن بخشي از كبد يا پيوند كبد در موارد پيشرفته باشد.
- از سرطان تا مرگ كبد
سرطان كبد كه در مردان شايع‌تر است معمولا به‌خاطر ابتلا به هپاتيت C، سيروز، چاقي، بيماري ذخيره‌اي آهن و مصرف بيش از حد الكل ايجاد مي‌شود و خود را با درد شكمي، تهوع، كم‌خوني، زردي، خارش، كاهش وزن، تب و بزرگي كبد نشان مي‌دهد. براي تشخيص سرطان كبد، سي‌تي‌اسكن يا ام‌آر‌آي انجام مي‌دهند تا محل دقيق و گستره سرطان مشخص شود. سپس از كبد نمونه‌برداري و با آزمايش خون، عملكرد كبد را ارزيابي مي‌كنند. هر چه زودتر اين بيماري را تشخيص دهيم درمان آن ساده‌تر است اما هم‌اكنون از هر 10بيمار مبتلا به سرطان كبد، تنها بيماري يك نفر در مراحل اوليه تشخيص داده مي‌شود.
- پيشگيري و درمان
سيروز با ايجاد زخم در كبد احتمال ابتلا به سرطان را افزايش مي‌دهد. بنابراين براي پيشگيري از اين بيماري بايد از سيروز و نارسايي كبد پيشگيري كرد كه آن هم با اصلاح سبك زندگي و تغذيه، يعني سالم خوري، كاهش وزن و ورزش امكان‌پذير است. سرطان كبد اگرچه در موارد پيشرفته لاعلاج است اما در مراحل مقدماتي و مياني با شيمي‌درماني و راديوتراپي قابل مهار است. گاهي هم ممكن است نياز به پيوند كبد يا برداشتن بخش‌هايي از آن باشد؛ البته به شرطي كه بيماري در مراحل اوليه باشد.
- هپاتيت و بيماري‌هاي ثانويه كبد
هپاتيت يك التهاب شايع كبدي است كه به وسيله ويروس‌هاي هپاتيت A، B، C، D و E ايجاد مي‌شود.
هپاتيت A از طريق خوردن مواد آلوده مثل آب و غذاي آلوده به فاضلاب، انتقال مي‌يابد. بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ، درد در ناحيه بالايي شكم و ادرار تيره و زرد از علائم آن است.
هپاتيت C و B مي‌توانند به‌صورت مزمن درآيند و باعث آسيب جدي كبد شوند. از طرف ديگر، افراد مبتلا مي‌توانند ناقل بيماري باشند و آن را از طريق خون، رابطه جنسي و بزاق انتقال دهند.
ويروس هپاتيت Dدر پي ابتلا به هپاتيت B ايجاد مي‌شود.
هپاتيت E معمولا به‌صورت حاد ديده مي‌شود و بعد از 6هفته، كاركرد كبد به حالت عادي برمي‌گردد.
- تغذيه سالم براي سلامت كبد
براي در امان ماندن از بيماري‌هاي كبدي:
مصرف قند، نوشابه‌هاي گازدار و غذاهاي چرب را محدود كنيد.
براي پخت‌وپز از چربي‌هاي غيراشباع مانند روغن‌هاي مايع و گياهي استفاده كنيد.
لبنيات و گوشت كم‌چرب مصرف كنيد و مصرف گوشت قرمز را كم كنيد.
حداكثر ماهي يك‌بار فست‌فود يا غذاي كنسروي بخوريد نه بيشتر.
انواع سبزيجات، گريپ‌فروت، گردو، ليمو، آووكادو، سير، چغندر و سبزيجات با برگ‌هاي سبز براي كبد مفيد است.
دور الكل و سيگار را خط بكشيد و هر هفته حداقل 3ساعت ورزش كنيد.
- طب سنتي و كبد چرب
در طب سنتي توصيه مي‌شود كه با استفاده از خواص بعضي گياهان، كبدچرب را كنترل كنيم؛ مثلا خوردن دمنوش سماق، آب زرشك يا شاتوت، مصرف هرروزه ليموترش، كدو، اسفناج و زنجبيل و زردچوبه در كاهش چربي كبد مؤثر است. آشاميدن عرق كاسني، عرق خارشتر، عرق بيد و عرق شاه‌تره و چاي سبز هم براي كنترل چربي كبد توصيه مي‌شود.