پته‌دوزي دوختي است كه تمام زمينه پارچه يا بيشتر زمينه آن با نخ پشمي دوخته شده باشد. پته‌ها معمولا به‌دليل نوع دوخت و ظرافت كار در آنها، قيمت بالايي دارند و مي‌توانند منبع درآمد مناسب براي كسي باشند كه اين حرفه را به خوبي فراگرفته است. ما با سميه كريمي كه حرفه‌اش پته‌دوزي است هم‌صحبت شده‌ايم، او توانسته با سن كمي كه در ميان باقي پته‌دوزان دارد موفقيت‌هاي بسياري كسب كند و از اين راه درآمد خوبي به‌دست بياورد؛ علاوه بر اين او ازجمله كساني است كه تلاش كرده با آموزش صحيح دوخت پته، در زنده نگه داشتن اين هنر، قدمي بردارد. در ادامه او براي ما از نكته‌هاي اين كار و پستي و بلندي‌اش مي‌گويد.
- جرقه شروع كار
من ۲۷سال دارم و تحصيلاتم در مقطع ديپلم است. رشته من در دبيرستان ادبيات بوده و به كاري كه امروز انجام مي‌دهم هيچ‌گونه ارتباطي ندارد. بسياري فكر مي‌كنند كه من در دانشگاه رشته سوزن‌دوزي خوانده‌ام اما اين طور نيست. از همان نوجواني دغدغه هنر داشتم. سعي مي‌كردم از هر هنري چيزي ياد بگيرم اما اين برايم كافي نبود، دلم مي‌خواست كار بزرگ‌تري انجام دهم، تا اينكه كمي پس از ازدواجم، به اتفاق همسرم به كرمان رفتيم و تقريبا براي يك هفته آنجا مانديم. 2 روز آخر سفر وقتي به بازار رفتيم من روميزي‌ها و كارهاي پته‌دوزي را ديدم. خيلي خوشم آمد و خواستم بخرم اما بسيار گران بودند. يادم مي‌آيد روميزي‌اي كه مي‌خواستم بخرم حدود ۸۰۰هزار تومان تا يك‌ميليون تومان قيمت داشت. همانجا قيمت پارچه خام شال پته را پرسيدم كه آن زمان ۲۰هزار تومان بود. اين براي من انگيزه شد كه خودم شروع به پته‌دوزي كنم. با خودم گفتم من پارچه، نخ و سوزن آن را مي‌خرم و خودم سعي مي‌كنم ياد بگيرم.
- يادگيري به‌صورت خودآموز
در ابتداي تصميمم براي دوخت پته، همسرم كه اصالتا اهل كرمان است مي‌گفت: خب، تو كه بلد نيستي، اما من مي‌گفتم: نه ياد مي‌گيرم. چيزي كه در مورد من براي همه خيلي جالب است؛ يكي اينكه اصالتا آذري هستم و اهل كرمان نيستم و ديگر اينكه براي پته‌دوزي نه كلاسي رفته‌ام و نه استادي داشته‌ام اما در حالي‌كه باورتان نمي‌شود وقتي كه براي نخستين‌بار در همايشي شركت كردم، كساني كه در شبكه‌هاي مجازي با من آشنا شده بودند وقتي مرا در دنياي واقعي ديدند به‌خاطر سنم جا خوردند و همكارانم نيز كه سن من را به‌دليل تجربياتم باور نمي‌كردند پس از آن من را كنار گذاشتند كه اوايل خيلي به من سخت گذشت اما باعث شد در كارم محكم‌تر باشم. من براي يادگيري، هر روميزي يا تكه پته‌دوزي‌اي را كه مي‌خريدم نخ آن را مي‌شكافتم و طبق مسير دوخت آن پيش مي‌رفتم تا مدل آن را ياد بگيرم. ناگفته نماند كه در مدتي هم كه كرمان بودم دوخت‌هايي از مادر همسرم ياد گرفتم. تقريبا مي‌توانم بگويم شروع يادگيري‌ام از ايشان بود، هرچند با توجه به سني كه داشتند دوخت‌هاي زيادي يادشان نبود و فقط2مدل دوخت به من آموزش دادند اما همان 2مدل از دوخت‌هاي پايه و اصلي بود. مسلما من با آن 2 دوخت نمي‌توانستم مربي بشوم و در جايي كه حالا هستم بايستم. پس آستين بالا زدم و سعي كردم خودم به كمك كتاب و منابع اينترنتي آموزش ببينم و خلاصه خيلي تلاش كردم.
- گسترش كار
بعد از مدتي كه دستم كمي راه افتاده بود يك روز به خواهرم گفتم بيا يك صفحه رسمي در يكي از شبكه‌هاي اجتماعي براي فروش كارهايم درست كنيم. خواهرم اول مخالفت كرد اما من گفتم امتحانش ضرر ندارد. توجه كنيد اينكه بخواهيد در شبكه‌هاي اجتماعي آدم‌ها را به هنر خود علاقه‌مند كرده و مشتري جذب كنيد كار سختي است و بايد براي آن تلاش كنيد. من ابتدا با چند عكس شروع كردم. بعد كمكم ديدم كه در اين صفحه سؤال‌‌هاي زيادي درباره پته و نحوه دوخت‌ها مي‌شود؛ خيلي‌ها پته‌دوزي را اصلا نمي‌شناسند و حتي اسم آن هم به گوش‌شان نخورده است. بعد كمكم به درخواست مردم و به‌دليل اينكه خودم علاقه داشتم تمام آنچه با مشقت ياد گرفته بودم را به آنها آموزش بدهم، تصميم گرفتم آموزش انواع دوخت‌ها را به‌صورت فيلم‌هاي آموزشي كوتاه در صفحه شبكه اجتماعي‌ام به اشتراك بگذارم. 3سال است كه من پته‌دوزي را به‌صورت حرفه‌اي شروع كرده‌ام و۲سال است كه آموزش هم مي‌دهم.
- حفظ اين هنر با آموزش آن
در فيلم‌هاي آموزشي اي كه در صفحه‌ام منتشر مي‌كنم هميشه سعي كرده‌ام آموزش دقيق را در اختيار علاقه‌مندان بگذارم، حتي وقتي براي آموزش در تلويزيون از من دعوت شد، دلم مي‌خواست كه دوخت‌ها را به‌صورت كامل به مردم آموزش دهم و اين موضوع باعث شد همكارانم هميشه به من گوشزد كرده و من را مورد انتقاد قرار دهند كه چرا به راحتي به ديگران آموزش مي‌دهي. بايد بگويم كه بسياري از پته‌دوزان ما چنين عقيده‌اي دارند، خود من براي اينكه آموزش ببينم بدون اغراق تمام كرمان را زير پا گذاشتم، اما دوزنده‌هاي اصلي كرمان حتي وقتي به آنها پيشنهاد مي‌كردي كه هزينه كلاسها را هم مي‌پردازي هنرشان را آموزش نمي‌دادند. با توجه به اينكه پته‌دوزي هنري است كه از راه آموزش ماندگار خواهد ماند، من نيز آموزش رايگان را با هدف احياي اين هنر شروع كردم. به‌نظر من نبايد اينطور فكر كرد كه هنري را كه داريد براي هميشه نزد خودتان نگه داريد و به هيچ‌كس آموزش ندهيد زيرا در اين صورت اين نوع هنرها رو به نابودي خواهند رفت. من سعي كرده‌ام با ذكر نكات ريز در آموزش، چه به‌صورت مجازي و چه حضوري در حفظ اين هنر سهيم باشم. وقتي براي نخستين بار در همايش ميراث فرهنگي متوجه شدم كه در انواع سوزن‌دوزي بيشتر به سوزن‌دوزي بلوچ توجه مي‌شود و متأسفانه پته‌دوزي مهجور مانده است تصميم گرفتم بيش از قبل سهم‌ام را در زنده نگه داشتن اين هنر ادا كنم.
- بازاريابي و فروش
براي تبليغات مي‌توانيد مثل خود من هزينه‌اي را به كانال‌ها يا صفحات مختلف در انواع شبكه‌هاي اجتماعي بپردازيد و كار خود را تبليغ كنيد. علاوه بر آن ما گروه‌هايي در شبكه‌هاي اجتماعي داريم كه زيرنظر سازمان ميراث‌فرهنگي و صنايع‌دستي هستند و مجوز دارند، هدف آنها كمك به كساني است كه كارهاي صنايع‌دستي انجام مي‌دهند؛ مثلا در اين گروه‌ها هر هفته 2 هنرمند در مورد كارهايشان توضيح مي‌دهند و تبليغ مي‌كنند. در اين گروه‌ها اساتيد، مربي‌ها و بزرگان اين كار حضور دارند. با توضيح كارتان و به اشتراك گذاشتن نمونه عكس‌‌هاي آنها در اين گروه‌ها شناخته خواهيد شد. علاوه بر اين با شركت در نمايشگاه‌هاي مختلف، هم مي‌توانيد فروش خوبي داشته باشيد و هم تبليغات كنيد. فروش كارهاي من اكثرا به‌صورت اينترنتي بوده اما در نمايشگاه‌هايي، مثل نمايشگاه سازمان ميراث فرهنگي يا نمايشگاه بين‌المللي تهران هم شركت كرده‌ام تا مشتريان به‌صورت حضوري با كارهايم آشنا شده و خريد كنند. اما بايد بگويم من از شبكه‌هاي اجتماعي به‌عنوان ويترين فروش كارهايم بسيار راضي‌تر هستم، مشتريان از اين طريق به راحتي نمونه‌كارها را مي‌بينند و سفارش مي‌دهند. در واقع فروش از اين راه گسترده‌تر است زيرا مشتريان مي‌توانند از همه نقاط كشور كارها را بخرند.
- دوره‌هاي آموزشي ما
دوره‌هاي آموزشي حضوري اين كار معمولا ۸ جلسه ۲ساعته در 2ماه به‌صورت خصوصي است؛ يعني يك هنرجو در ۶ تا ۸ جلسه مي‌تواند اين هنر را آموزش ببيند. كلاس‌هاي من معمولا به‌صورت خصوصي است و سعي مي‌كنم آنها را به‌صورت گروهي تشكيل ندهم زيرا مي‌خواهم براي هر هنرجو زمان كافي صرف كنم. من هنرجوهايي داشته‌ام كه پس از اين دوره ۸ جلسه اي، خودشان دوخت را به‌صورت حرفه‌اي شروع كردند و كسب و كاري راه انداختند. هزينه كلاسها معمولا ۲۵۰هزار تومان است اما ممكن است براي برخي از كلاسها هزينه بيشتري تا حدود ۴۵۰هزار تومان هم دريافت شود.
- سرمايه اوليه كار من حدود
۳ تا ۴ميليون تومان بوده. اين رقم را مي‌گويم به اين دليل كه خريد شال و نخ من به‌صورت زياد و عمده بود، وگرنه مي‌توان با يك ميليون يا زير يك‌ميليون تومان هم اين كار را شروع كرد.
اين كار ابزارهاي زيادي نمي‌خواهد و تنها نخ، سوزن و پارچه لازم داريد و به راحتي مي‌توانيد آن را در خانه خود انجام دهيد. هزينه خريد مواداوليه هم آنچنان بالا نيست؛ براي شروع، وقتي بخواهيد چيزي به اندازه يك كف دست بدوزيد قيمت شال و نخش از حدود ۵ هزار تومان تا ۶۵هزار تومان است.
اگر به‌صورت حرفه‌اي عمل كنيد مي‌توانيد در كنار فروش كارها، از طريق آموزش درآمد كسب كنيد. راه ديگري كه در اين حرفه مي‌تواند براي شما سود داشته باشد فروش شال خام پته‌دوزي و نخ آن است.
در شهرهايي مثل كرج و تهران مواد اوليه اين كار موجود نيست، شما مي‌توانيد آنها را از كرمان يا يزد خريداري كنيد و در شهرها و شهرستان‌هاي مختلف پخش كرده و از اين كار سود به‌دست آوريد. فروش شال خام براي شما با سود ۱۰۰درصد همراه است.
شال دوخته‌شده زحمت بيشتري برايتان خواهد داشت اما پس از دوخت مي‌توانيد آن را به قيمت بسيار عالي به فروش برسانيد. شهرهايي كه در آنها مي‌توانيد فروش خوب با قيمت بالايي داشته باشيد قزوين، شيراز و اصفهان هستند. وقتي من شال خام را ۶۵هزار تومان مي‌فروشم اين شال در اصفهان و شيراز حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰هزار تومان است.
يك كار ۵۰ در ۵۰ سانتي‌متر كه كاربرد آن كوسن، سجاده و تابلو است، اگر واقعاً بخواهد كار پري باشد براي يك حرفه‌اي حدود ۲۰روز زمان برده و براي يك هنرجو حدود ۲ تا 3ماه زمان لازم دارد. در اين صورت در طول يك‌ماه اگر شما فقط 2 كار انجام دهيد ممكن است حدود ۶۰۰هزار تومان درآمد كسب كنيد.
براي اينكه كار شما گسترش يابد و ثبت شود، بهتر است مجوز بگيريد. با گرفتن جواز كار، اسم‌تان در سازمان ميراث‌فرهنگي استان خودتان ثبت مي‌شود. وقتي نامتان در اين سازمان ثبت شود هر موقع نمايشگاه يا فراخواني باشد شما را خبر مي‌كنند. به كمك مجوز مي‌توانيد بيمه شويد يا وام بگيريد. براي اخذ جواز كار نبايد هزينه‌چنداني بپردازيد فقط يك مقدار دوندگي دارد. پس از مراجعه به سازمان ميراث‌فرهنگي، كارشناسي را به منزل يا كارگاه شما مي‌فرستند تا از شما آزمون بگيرد، اگر در اين آزمون موفق بوده و مداركتان كامل باشد جواز دريافت خواهيد كرد.