این هفته هم، روزهای پر هیجانی برای جامعه علمی ایران به ویژه علاقه مندان به فضا و فضا نوردی است؛ چراکه یکی از بزرگترین فضانوردان روسیه برای افتتاح اولین نمایشگاه فضانوردی که در مرکز علوم و ستاره شناسی تهران برپا شد به ایران آمده. «گئوگی گرچکو» از سال 1966 میلادی به‌عنوان یکی از فضانوردان مطرح روسیه (شوروی سابق) خدمات بسیاری را برای پیشبرد اهداف بشر و تحقق آرزوی سفر به فضا انجام داده است.
گئوگی گرچکو در 25 می‌سال 1931 در لنینگراد به دنیا آمد. در 1949 تحصیلات دبیرستانی را به پایان رساند و در 1955 از دانشکده مکانیک نظامی لنینگراد با درجه مهندس مکانیک
فارغ التحصیل شد. در 1967 از دکترای علوم فنی با رساله ای در مورد محاسبه سامانه فرود «لونا ـ 9» و «لونا 16» در ماه دفاع کرد.
در سال 1975 عضو فعال آکادمی بین‌المللی آستروناتیک (فضانوردی) و در سال 1975 عضو افتخاری آکادمی علوم چکسلواکی شد و 17 فوریه 1984 با اخذ مدرک دکترای علوم فیزیک ـ ریاضی وعضویت آکادمی علم و تجارت بین‌المللی، زندگی علمی او وارد مرحله تازه‌ای شد.از او تاکنون بیش از 28 مقاله علمی منتشر شده؛ ضمن اینکه در سال 1984 کتاب «در کادر سیاره» را منتشر کرد.
گرچکو در سال 1959 به عنوان مهندس ارشد،در سال 1961 رئیس گروه بخش 17 دفتر شماره یک طراحی و ساخت سامانه‌های فضایی و بالاخره در سال 1966 به‌عنوان رئیس گروه آزمایشگر دستگاه‌های کیهانی انتخاب شد. او از 21 فوریه 1975 مربی درجه 3 فضانوردان آزمایشی، از 18 می 1978 مربی درجه 2 فضانوردان آزمایشی، از یک ژوئن 1983 مربی درجه یک و معاون بخش شد.
گرچکو از 1986 در دانشکده فیزیک جو فعالیت داشته است. 6 سال سرپرست آزمایشگاه «تحقیقات جو زمین از طریق وسایل فضایی» بود و نخستین پرواز فضایی او در 11 ژانویه تا 9 فوریه 1975 به‌عنوان مهندس سفینه سایوز 17 در ایستگاه مداری سالوت4 صورت گرفت و 29 شبانه روز و 13 ساعت و 19 دقیقه طول کشید. دومین پرواز فضایی را از 10 دسامبر 1977 به همراه یوری راماننکو با سایوز 26 در ایستگاه مداری سالوت6 انجام داد که پروازی رکورد شکن بود و تا 16 مارس 1978 به مدت 96 شبانه روز و10 ساعت و 7 ثانیه ادامه داشت.
از جمله فعالیت‌های «گئوگی گرچکو» که از 18 می1978 به‌عنوان مربی فضانورد آزمایشگر انتخاب شده می‌توان به فعالیت در گروه‌های مختلف فضانوردان، 3 پرواز به‌عنوان مهندس سفینه سایوز و سالیوت و راهپیمایی به فضا برای کنترل کارگروه اتصالی سالیوت اشاره کرد. پرواز سوم و آخرین سفرش به فضا را در 17تا 26 سپتامبر 85 به‌عنوان مهندس سفینه سویوز تی 14 در ایستگاه سالوت ـ 7 انجام داد و 8 شبانه‌روز و 21 ساعت و 13 دقیقه در فضا به سر برد. از یک مارس 92 و پس از خارج شدن از گروه فضانوردان، به‌عنوان پژوهشگر ارشد دانشکده فیزیک جو آکادمی علوم روسیه فعالیت دارد.
گرچکو با وجود اینکه 77 سال دارد همچنان نیرومند و با نشاط به سؤالات ما پاسخ داد. او سفر به ایران را یکی از آرزوهای خود معرفی کرد و گفت: بازدید آثار باستانی ایران برای من بسیار هیجان‌انگیز بود؛ به‌خصوص دیدن تخت جمشید.
گئوگی گرچکو آینده فضایی ایران را بسیار روشن می‌داند و می‌گوید: جامعه ایران بسیار جوان است و مسلماً برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی کمک شایان توجهی به پیشبرد اهداف فضایی ایران می‌کند، زیرا خود من زمانی که خیلی کوچک بودم در شهرمان (لنینگراد) نمایشگاه فضایی برگزار شد و من از همان زمان تصمیم گرفتم که فضانورد بشوم و دیگر سراغ مهندسی‌های دیگر نروم. فضانوردانی چون من از همین نمایشگاه‌ها برمی خیزند.
گئورگی گرچکو بسیار نکته بین است و ظریف اندیشی روسی خاص خود را دارد که می‌توانید این مسئله را در سؤال و جواب‌ها به وضوح ببینید. می‌پرسیم: اگر به فرض محال نبرد فضایی میان آمریکا و روسیه شروع شود بسیاری از کارشناسان معتقدند که آمریکا بازنده خواهد بود. به‌نظر شما هم چنین است؟
او می‌گوید: چنین جنگی که رخ نخواهد داد و اگر هم چنین شود برنده اصلی این نبرد چین خواهد بود.گفت‌وگوی کوتاه اختصاصی ما با او، پیش از سخنرانی‌اش در‌مرکز علوم و ستاره شناسی تهران و با لطف مسئولان این مرکز صورت گرفت.
- آقای گرچکو، تاکنون چند سفر فضایی داشتید و آیا در بین مأموریت‌های فضایی، مأموریت نظامی فضایی هم داشته اید؟
من تاکنون 3 سفر فضایی داشته‌ام و در این سفرها به‌عنوان مهندس سفینه سایوز انجام وظیفه می‌کردم، ولی تاکنون هیچ مأموریت نظامی- فضایی نداشته‌ام.
- در این دهه بحث ضعف شاتل‌های فضایی ناسا برای مسافرت‌های فضایی بوده، ولی می‌بینیم که تمامی مأموریت‌های فضایی روسیه با سفینه سایوز به خوبی و بدون نگرانی انجام می‌شود. دلیل این برتری روسیه نسبت به آمریکا چیست؟
زمانی که آمریکایی‌ها شروع کردند به ساخت شاتل‌ها، یکی از مسائلی که برایشان بسیار مهم بود چند بار مصرف بودن آن‌ها بود تا با تکیه بر این موضوع، هزینه‌های سفرهای فضایی را کاهش دهند. بعد از اینکه شاتل‌ها را ساختند متوجه شدند که نسبت به اینکه سفینه یک بار مصرف باشد و دیگر منتظر بازگشت مجدد آن نباشند خدمات و هزینه پروازهای شاتل بسیار سنگین و گران تمام می‌شود. حالا هم گرفتار همان‌اند.
- می‌گویند قرن 21، قرن فضاست و کشوری که بتواند مرزهای فضا را در اختیار بگیرد، مقتدر خواهد بود. با توجه به این گفته‌ها و با در نظر گرفتن رقابت همیشگی فضایی آمریکا و روسیه شما فکر می‌کنید که کدامیک از این دو قهرمان فضایی قرن 21 خواهند بود؟
(با لبخند) من فکر می‌کنم ایران قهرمان خواهد شد، البته با کمک روسیه! من در ایران نیروی جوان خوبی می‌بینم که می‌تواند آینده فضا را در دست بگیرد. البته به این زودی این امر محقق نمی‌شود ولی انتظار تحقق چنین مسئله‌ای را می‌شود از ایران داشت.
- نگفتید بالاخره فکر می‌کنید در فناوری‌های فضایی کدام کشور برتر است؟ آمریکا یا روسیه؟
در گذشته هم روسیه در فناوری‌های فضایی از آمریکا جلوتر بوده و در قرن حاضر نیز همان‌گونه که شاهد هستید روسیه برتر است.
- اگر به فرض محال نبرد فضایی میان آمریکا و روسیه شروع شود بسیاری از کارشناسان معتقدند که آمریکا بازنده خواهد بود. به‌نظر شما هم چنین است؟
(باز هم با لبخند) چنین جنگی که رخ نخواهد داد و اگر هم چنین شود برنده اصلی این نبرد چین خواهد بود.
- از شوخی که بگذریم، پتانسیل فضانوردی ایران را چگونه می‌بینید؟
من اولین بار است که به ایران می‌آیم و نمی‌توانم این موضوع را تحلیل کنم و در ایران هم تاکنون فقط در همین نمایشگاه حضور داشتم. به همین خاطر با این ادله و مستندات نمی‌توانم توضیح خوبی از وضعیت فضایی کنونی ایران ارائه دهم. ولی در مورد این نمایشگاه می‌توانم بگویم که این نمایشگاه بسیار فوق العاده است و چیزهایی در این نمایشگاه موجود است که من نمی‌دانم چگونه این‌ها گرد آوری شده. مثلاً روزنامه‌های سال 1961 در این جا موجود است که در نوع خود بی‌نظیر است و این نشان دهنده تلاش محقق ارجمند ایرانی آقای برزو است. ولی در کل معتقدم که ایران با وجود درآمد نفتی که دارد می‌تواند سرمایه‌گذاری خوبی در زمینه فضا و فضانوردی داشته باشد.
- فاجعه‌هایی که برای شاتل‌های آمریکایی مانند سقوط کلمبیا به وجود آمد، یک نگرانی جهانی را برای مسافرت‌های فضایی برانگیخت. شده است که برای انجام یک مأموریت فضایی شما هم نگران باشید؟
مسلماً در تمامی مأموریت‌های فضایی نگرانی‌هایی وجود دارد. به ویژه برای سرنشینان سفینه و از این بابت فشار روانی بسیار سنگینی روی سرنشینان و مسافران فضایی است. فضانوردان روسی و آمریکایی بسیار به یکدیگر احترام می‌گذارند.
بعد از اتفاقی که برای شاتل چلنجر و سرنشینانش افتاد من به آمریکا رفتم و برای ادای احترام به مزار فضانوردان رفتم و با خانواده آن‌ها همدردی کردم. البته روسیه هم فاجعه‌های فضایی داشته است مانند کشته شدن کمولوف که چتر سفینه اش باز نشد یا 3 فضانورد دیگر روسی که حین انجام مأموریت جان باختند.
در کل حرفه ما بسیار حرفه خطرناکی است ولی باید تصمیم قاطع بگیریم و دیگر در فضا نباید مشکلاتی از قبیل ترس و نگرانی را داشته باشیم و هنگامی که تصمیم به سفر گرفتیم باید این مسائل را کنار بگذاریم. اصلاً این جرأت داشتن یکی از مسائلی است که از لوازم موکد فضانوردی است.
- و سؤال آخر،چرا روسیه دیگر از شاتل بوران استفاده نکرد؟
به دلیل همان ضعفی که هم اکنون در شاتل‌های فضایی آمریکایی می‌بینید. با اینکه چندین بار و برای انجام مأموریت‌های مختلف می‌توان از آن‌ها استفاده کرد ولی هزینه آن‌ها بسیار بالاست. با کنار گذاشتن شاتل بوران ما می‌خواستیم به آمریکایی‌ها نشان دهیم که بهتر از آن‌ها می‌توانیم بسازیم و همین طور هم شد.