عده‌ای از دانش‌آموزان دور میز جمع شده‌اند و مشغول انجام آزمایش هستند. در طبقه دیگر مرکز هم یک گروه در سمینار علمی شیمی نشسته و به صحبت‌های استاد گوش می‌دهند. آنها با حضور در پژوهش‌سرای «ابن‌سینا» به‌عنوان قطب علمی منطقه که نامش در میان ۳ پژوهش‌سرای دانش‌آموزی برتر پایتخت می‌درخشد، مشتاق انجام آزمایش‌های علمی، تحقیق و پژوهش هستند. مرکزی که لقب قطب نانو شهر تهران را هم از آن خود کرده و دانش‌آموزانش به تازگی در کنگره بین‌المللی نانو تکنولوژی افتخار آفریده‌اند.
- حضور پرشور ۱۸ هزار دانش‌آموز
پژوهش‌سرای ابن‌سینا در خیابان خاوران، پشت ساختمان آموزش و پرورش منطقه ۱۵ قرار دارد. مرکزی که سال ۱۳۸۰ ابتدا به شکل آزمایشگاه مرکزی فعالیت می‌کرد و بعد از توسعه پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی در کشور، این آزمایشگاه مرکزی تبدیل به پژوهش‌سرای دانش‌آموزی شده‌است. «زهرا نیازی» مدیر پژوهش‌سرا می‌گوید: «اکنون برگزاری سمینارهای علمی دانش‌آموزی، کارگاه‌ها، کلاس‌های علمی در رشته‌های مختلف، انجام پژوهش‌های دانش‌آموزی و بهره‌مندی دانش‌آموزان علاقه‌مند از این خدمات از اصلی‌ترین اهداف فعالیت این مجموعه است.»
روی دیوارهای ساختمان پژوهش‌سرا، تعداد لوح‌ها و افتخارات علمی دانش‌آموزان به قدری زیاد است که قادر به شمارش آن نیستیم. هرچند وقت یکبار برگ زرینی به افتخارات علمی این مرکز اضافه می‌شود. تنها مرکز علمی منطقه ۱۵که براساس علاقه‌مندی دانش‌آموزان برنامه‌های علمی را تدارک می‌بیند در میان دانش‌آموزان طرفداران زیادی دارد. به‌طوری‌که سال گذشته ۱۸ هزار دانش‌آموز از خدمات مختلف این مرکز علمی بهره‌مند شده‌اند. دانش‌آموزان از همه مناطق تهران به‌ویژه مناطق همجوار برای انجام آزمایش‌های علمی و حضور در کلاس‌ها به این مرکز مراجعه می‌کنند.
- هدایت دانش‌آموزان
پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی خودگردان هستند و منابع مالی قابل توجهی ندارند. نیازی با تأکید بر این موضوع می‌گوید: «اکنون با کمبود نیروی متخصص در این مرکز مواجه هستیم و به امکانات بیشتری نیاز داریم تا بتوانیم خدمات با کیفیت‌تری به دانش‌آموزان ارائه دهیم. اگر سرمایه‌گذاری بر مراکز علمی مانند پژوهش‌سرای ابن‌سینا صورت بگیرد، این مکان محیط علمی و جذابی برای دانش‌آموزان خواهد بود، چون وقتی یک دانش‌آموز با مراجعه به این مرکز علاقه‌مند شود دیگر دغدغه‌ای جز حضور در یک مکان علمی و انجام آزمایش و پژوهش نخواهد داشت و همین امر موجب کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
خیّران، مسئولان شهرداری و... می‌توانند نقش مهمی در این زمینه ایفا کنند. ما می‌توانیم با سرمایه‌گذاری در مراکز علمی، آینده علمی و شغلی دانش‌آموزان را تضمین کنیم و به مسیر آنها جهت‌دهیم.» در هر بخش از مرکز دانش‌آموزان با علاقه بسیاری مشغول فعالیت هستند. «هستی فروزان» یکی از دانش‌آموزان پایه پنجم است. او درباره حضور در این مرکز می‌گوید:
«در این مرکز امکان انجام آزمایش‌های مختلف زیست و فیزیک برای دانش‌آموزان مهیا شده است. توصیه می‌کنم دانش‌آموزان به پژوهش‌سراهای دانش‌آموزی سر بزنند و از نزدیک در فضای آزمایشگاهی قرار گیرند و دانش خودشان را بالا ببرند.» علاقه‌مندان برای حضور در این مرکز می‌توانند به خیابان خاوران، ایستگاه امیر سلیمانی، جنب آموزش و پرورش منطقه ۱۵ مراجعه کنند یا با شماره ۳۳۰۰۶۷۵۷ تماس بگیرند.
- افتخارآفرینی بین‌المللی
نام پژوهش‌سرای ابن‌سینا همواره در میان ۳ پژوهش‌سرای برتر دانش‌آموزی تهران می‌درخشد و ثبت اختراعات و مقالات علمی متعدد گواه این ادعا است. دانش‌آموزان در این مرکز تاکنون موفق به ثبت ۵۵ اختراع و ۸۰ مقاله علمی در زمینه‌های مختلف شده‌اند. به تازگی هم در کنگره بین‌المللی دانش نانو و نانو تکنولوژی افتخار آفریده‌اند و این مرکز موفق به کسب رتبه دوم در این کنگره و دریافت جایزه ترویج علم ایران شده است. پژوهش‌سرای ابن‌سینا مجهز به ۴ آزمایشگاه تخصصی زیست، شیمی، فیزیک و نانو است. نیازی می‌گوید: «بیش از ۸۰۰ دانش‌آموز در سال ابتدا در کلاس‌های مختلف علمی شرکت می‌کنند افتخار اخیر دانش‌آموزان در نانو حاصل ۲ سال پژوهش در اینجاست.»
- رونق پژوهش‌های دانش‌آموزی
حدود ۱۵ سال پیش مراکزی برای تحقیق و پژوهش، کشف و هدایت استعدادها و پرورش خلاقیت دانش‌آموزان به همت آموزش و پرورش شکل گرفت تا دانش‌آموزان مطالب علمی را فراتر از درس‌های خشک کتاب و در محیط جذاب آزمایشگاهی و کارگاه‌ها تجربه کنند. اکنون ۵ پژوهش‌سرا در مناطق ۵گانه پهنه شرق پایتخت فعال هستند.
- پژوهش به وقت فراغت
پژوهش‌سرای «آفرینش» از سال ۱۳۸۲ در زمینه‌های رباتیک، هوافضا، ریاضیات و علوم خلاق و... فعال است. وجود آزمایشگاه و کارگاه‌های مجهز زیست، فیزیک و شیمی، نانو و حضور هر روز دانش‌آموزان مقاطع دبستان تا دبیرستان جزو امتیازات این پژوهش‌سراست. پنجشنبه‌ها نیز در روز فراغت از درس و مدرسه، حضور دانش‌آموزان در کلاس‌های مختلف ادبیات، هنر و خلاقیت و... این مرکز چشمگیر است.
همچنین در این روز همایش‌های علمی و پژوهشی مختلف برای دانش‌آموزان، معلمان و والدین برگزار می‌شود. به گفته «دیبا سعیدی‌نیا» مدیر پژوهش‌سرای آفرینش با توجه به درخواست و استقبال دانش‌آموزان کارگاه و آزمایشگاه نجوم به‌زودی در این مرکز راه‌اندازی می‌شود. ثبت ۴ اختراع در بخش محیط‌زیست و نانو و حضور ۶ طرح از دانش‌آموزان این مرکز در بخش کشوری جشنواره خوارزمی از جدیدترین افتخارات این مرکز است. پژوهش‌سرای آفرینش در خیابان هنگام، خیابان‌الزهرا(س)، ساختمان باقرالعلوم قرار دارد و ۷۷۴۴۶۶۶۷ شماره تماس آنجاست.
- دستاوردهای علمی متعدد
فعالیت پژوهش‌سرای «صدرا» سال ۱۳۸۲ در منطقه ۸ آغاز شده و برپایی کارگاه‌های زیست فن‌آوری، هوافضا، بیوشیمی، نانوفن‌آوری، رباتیک، الکترونیک، ریاضیات و برگزاری دوره‌های پرورش هوش و خلاقیت، استعدادیابی و... بخشی از فعالیت‌های این مرکز است. همچنین کسب موفقیت‌های متعدد در المپیادهای جهانی و ثبت اختراعات دانش‌آموزان منطقه در جشنواره خوارزمی هم از دیگر دستاوردهای پژوهش‌سرا در سال‌های اخیر است.
جدیدترین افتخار دانش‌آموزان این مرکز هم تولید بتن سبک با استفاده از نانوذرات آلومینیم است. «بتول درودی» مدیر پژوهش‌سرای صدرا می‌گوید: «قرار است در حیاط مرکز، گلخانه پرورش و شناخت گیاهان دارویی برای آشنایی دانش‌آموزان با گیاهان دارویی و خواص آن دایر کنیم.» او معتقد است دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و متوسطه اول بیشتر از کارگاه‌های هوش و خلاقیت لذت می‌برند و دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه از کارگاه‌های آموزش نانو فن‌آوری استقبال می‌کنند. پژوهش‌سرای صدرا در خیابان آیت، چهارراه تلفنخانه، خیابان شهید ثانی شرقی قرار دارد و ۷۷۹۱۰۷۹۸ شماره تماس آنجاست.
- کارگاه‌های پرمخاطب تشریح
- منطقه۱۳
پژوهش‌سرای «دکتر حسابی» برای دانش‌آموزان منطقه۱۳ نام آشنا است، مرکزی که با وجود آزمایشگاه‌های تخصصی شیمی، فیزیک، نجوم و زیست‌شناسی بخشی از فعالیت‌های علمی و پژوهشی و سرگرمی دانش‌آموزان را فراهم می‌کند. این میان استقبال آنها از کارگاه‌های تشریح جانوران مهره‌دار و آبزیان موجب شده این برنامه ثابت برگزار شود. قرار است از ماه آینده نیز دوره برنامه‌نویسی کامپیوتری به کلاس‌های آموزشی اینجا افزوده شود. حدود ۲ سال پیش این مرکز به ساختمانی در کوی زینبیه منتقل شد اما به دلیل دوری راه دوباره به محل قبلی برگشت. پژوهش‌سرای دکتر حسابی در خیابان دماوند، ایستگاه سبلان قرار دارد و ۷۷۲۶۷۵۶۶ شماره تماس آنجاست.
- برپایی اردوهای علمی
- منطقه۱۴
پژوهش‌سـرای «خــوارزمی» منطقه۱۴ با داشتن ۹ آزمایشگاه و کارگاه مجهز فیزیک، شیمی و زیست و سنگ‌شناسی و شناخت گیاهان دارویی بار کمبود امکانات آزمایشگاه‌های مدارس این منطقه را به دوش می‌کشد. بیشتر برنامه‌های این مرکز به‌صورت اردوهای علمی یکروزه برای دانش‌آموزان مدارس برگزار می‌شود و کلاس و کارگاه ثابت و آزاد ندارد. به گفته «محمدرضا غروی» مدیر پژوهش‌سرای خوارزمی هر ماه حدود ۳ هزار دانش‌آموز در اردوهای این مرکز شرکت می‌کنند. کسب رتبه سوم در جشنواره کشوری گیاهان دارویی جزو جدیدترین افتخارات دانش‌آموزان این مرکز است. پژوهش‌سرای خوارزمی در خیابان پیروزی، روبه‌روی ایستگاه شیخ‌الرئیس قرار دارد و شماره تماس آن ۳۳۳۰۸۲۹۵ است.