کتابخانه‌ای براساس اسناد موجود در اوایل دهه ۵۰ پس از تغییر کاربری گورستان ارامنه به بوستان، در دل باغ‌های اناری خیابان شاهرخ، کمیل امروزی، با عنوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ساخته شد. این کتابخانه زیبا از همان روزهای نخست محل تردد و پاتوق کودکان و نوجوانان مستعدی شد که امروز بسیاری از آنها را در قامت بازیگر سینما و تلویزیون، نویسنده و افراد فرهیخته می‌بینیم. به همین بهانه سری به این کتابخانه قدیمی یا همان گورستان قدیمی ارامنه زدیم و با مسئول این مرکز درباره دستاوردهای مرکز شماره ۱۵ با عمر بیش از ۴۰ ساله‌اش و ۴۰۰۰ عضو و نیز تفاوت اجرای برنامه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با سایر مراکز آموزشی تخصصی کودکان و نوجوانان گفت‌وگو کردیم.
- تنها کتابخانه تخصصی کودک و نوجوان
زمستان سال ۱۳۴۴ بود که نخستین کتابخانه تخصصی ویژه کودکان و نوجوانان در قامت کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در باغ «جلالیه» راه‌اندازی شد. مهم‌ترین هدف از راه‌اندازی آن، ارائه تازه‌ترین تولیدات و محصولات در حوزه کودکان و نوجوانان بود. البته پرورش استعدادهای کودکان و تربیت آنها در مسیری درست و برای رسیدن به شکوفایی، از دیگر اهدافش بود. این کتابخانه‌ها در پی استقبال خانواده‌ها و نیز کودکان و نوجوانان به‌عنوان تنها مرکز تخصصی حوزه کودک و نوجوان، خیلی زود در بیشتر محله‌های پایتخت ساخته شدند. کتابخانه شماره ۱۵ هم بین سال‌های ۱۳۵۲ یا ۱۳۵۳ در گورستان ارامنه یا به قول قدیمی‌ها «قلعه ارمنی» راه‌اندازی شد. لیلی‌روشنی، مدیر مرکز شماره ۱۵ که از سال ۱۳۹۴ با عنوان مدیر، سکان این مجموعه فرهنگی و آموزشی را برعهده گرفته است با گریز کوتاهی به تاریخچه راه‌اندازی این مرکز، سر صحبت را باز می‌کند: «مکان سابق بوستان رضوان به گفته قدیمی‌ها گورستان ارامنه بوده است. براساس همین نقل قول‌ها عده‌ای بر این باور بودند مکان قدیم کتابخانه، رختشورخانه و آب‌انبار همین گورستان بوده است. اما براساس اسناد موجود، بنای این ساختمان از همان ابتدای کار، برای ساخت کتابخانه طراحی شده بود.»
- نخستین استعدادهای کانون شماره ۱۵
پرورش و کشف استعدادهای کودکان و نوجوانان و هدایت آنها در مسیر شکوفایی و پیشرفت یکی از اصول مهم شکل‌گیری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و راه‌اندازی کتابخانه‌های آن بود آموزش‌هایی که نخستین هدف آن ترویج فرهنگ کتابخوانی میان کودکان و نوجوانان بود و از دل همین آموزش‌ها چهره‌های سرشناس زیادی به عالم هنر و فرهنگ معرفی شدند. لیلی روشنی در این بخش از صحبت‌هایش از نخستین کودکان و نوجوانان مستعدی یاد می‌کند که استعدادهایشان در کانون شماره ۱۵شناسایی شد، می‌گوید: «کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همواره یکی از مراکز معتبر استعدادیابی بوده‌اند. فاطمه معتمد آریا، فرشته صدرعرفایی، امیرحسین مدرس، رضا آحادی، یوسف صیادی، امیرحسین حداد، طراح و مدیر صحنه سینما، از نخستین اعضای این کانون بودند که با توجه به نوع استعداد و علایقشان، استعدادهایشان کشف و شکوفا شد.»
پروژه ایران و هلند
یکی از مهم‌ترین برنامه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از گذشته تا به حال همچنان در حال اجرا بوده، آشنایی کودکان با فرهنگ و تاریخچه سایر ملل است. این موضوع نقش مهمی در فرهنگسازی و آشنایی کودکان با واژه‌هایی همچون مردم‌دوستی، صلح و مهربانی دارد. برای ترویج فرهنگ صلح و دوستی میان کودکان و نوجوانان، تقریباً در سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۵ برنامه فرهنگ‌شناسی با عنوان پروژه «ایران و هلند» در کتابخانه مرکز شماره ۱۵ از سوی موزه «تروپن» هلند که موزه تخصصی کودکان است، برگزار شد. روشنی با اشاره به این مطلب می‌گوید: «موزه پروتن هلند در زمینه شناخت کشورها و ملل مختلف و معرفی آن به کودکان فعالیت می‌کند. در آن سال‌ها هم کشور ایران را انتخاب کردند و یک گروه از کودکان هلندی مهمان مرکز شماره ۱۵ شدند و با بچه‌های ایرانی در زمینه تبادل فکری فرهنگی با عنوان پروژه ایران و هلند، برنامه‌های مفرحی مانند تماشای فیلم و انیمیشن، بازی، آشپزی و... تجربه کردند.»
- تفاوت آموزش‌های کانون با سایر مراکز آموزشی
روشنی مهم‌ترین دستاورد آموزش‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را مشارکت اعضا و تقسیم مسئولیت‌کاری میان آنها می‌داند و در ادامه توضیح می‌دهد: «بچه‌های امروز در معرض انفجار اطلاعاتی هستند که بیشتر از طریق تلفن‌های همراه و فضای مجازی آن را تجربه می‌کنند. همین دسترسی آسان، کار آموزش و اطلاع‌رسانی را کمی دشوار می‌کند. بیشتر برنامه‌های آموزشی کانون با محور کتابخوانی، تجربه محور و پژوهشی است. بچه‌ها با شرکت در کلاس‌های کانون به شکل تجربی هر آنچه در کتاب‌ها می‌خوانند در زندگی عادی خود تجربه می‌کنند.» تقویت حس مشارکت‌طلبی، قرار گرفتن در فعالیت‌های گروهی و تیمی از دیگر نقاط قوت برنامه‌های آموزشی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که مدیر مرکز شماره ۱۵ به آن اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «وقتی در کانون قرار به برپایی جشنواره، جشن‌های مناسبتی یا دعوت از مهمان ویژه داریم این بچه‌ها هستند که شروع به تحقیق، پژوهش و ایده‌پردازی برای اجرای برنامه می‌کنند و زیر نظر مربیان کار را به دست می‌گیرند و مجری صفر تا صد برنامه می‌شوند. تجربه‌ای که شاید در دیگر مراکز آموزشی کمتر فرصت آن را پیدا کنند.»
- بازتاب موفقیت‌ها و توانایی‌ها
بازتاب موفقیت‌ها و عملکرد فعالیت‌های کودکان و نوجوانان در یک فضای سالم است. نکته‌ای که روشنی در مورد آن تأکید زیادی داشت: «کلاس‌های کانون اغلب برای وقت‌گذرانی یا پرکردن برنامه‌های آموزشی نیست. پس از پایان هر دوره عملکرد اعضا ارزیابی می‌شود. در حوزه‌های مختلف فرهنگی، هنری، پژوهشی افراد مستعد شناسایی می‌شوند و به مراکز مربوط معرفی می‌شوند. همچنین حاصل کار بچه‌ها در هر رشته از شاخه‌های هنری از سوی مرکز اصلی در کتابچه‌ای تهیه و به نام خود اعضا ثبت می‌شود. همین بازتاب موفقیت و توانایی می‌تواند زمینه‌ساز بروز خلاقیت‌های ذهنی از دوران کودکی تا نوجوانی باشد.»
لیلی روشنی: «کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همواره یکی از مراکز معتبر استعدادیابی بوده‌اند. فاطمه‌معتمدآریا، فرشته صدرعرفایی، امیرحسین مدرس، رضا آحادی، یوسف صیادی، امیرحسین حداد، طراح و مدیر صحنه سینما، از نخستین اعضای این کانون بودند»
- دستاوردهای درخشان
مرکز شماره ۱۵ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از زمان آغاز به کارش تاکنون در زمینه کشف استعدادهای هنری و فرهنگی رده سنی کودک و نوجوان موفق عمل کرده است. عنوان‌های به دست آمده در این مرکز عبارتند از: دیپلم افتخار چهاردهمین مسابقه بین‌المللی «نقاشی محیط‌زیست بوسان» در سال ۲۰۱۶ توسط «رکسانا حاجی اکبری» کسب عنوان برگزیده خوشنویسی در جشنواره «قامت دوست» از سوی «امید خانی»، عنوان برگزیده جشنواره «نمایش عروسکی استان تهران» توسط فاطمه و یگانه شفیعی، عنوان برگزیده بیست‌ویکمین جشنواره «قصه‌گویی» کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان توسط «راحمه باقی‌پور و ستایش مبرهن» از اعضای موفق این مرکز بودند.
- از کودکی با کانون
«راحمه باقی‌پور» ۲۴ ساله از سن ۴ سالگی با حضور در کلاس‌های نقاشی مرکز شماره ۱۵ فعالیت و همکاری‌اش را با این مرکز آغاز کرده و امروز در کسوت مربی همین مرکز، موفق به کسب عنوان برگزیده بیست‌ویکمین جشنواره قصه‌گویی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شده است. او درباره نقش کانون برای شکوفایی استعدادها در مسیر صحیح می‌گوید: «علاقه فراوانم به نقاشی، موجب شد والدینم مرا در کلاس‌های مرکز شماره ۱۵ نام‌نویسی کنند. در ۷سالگی عضو کانون شدم با شرکت در برنامه‌های آموزشی مرکز مانند کلاس‌های شعر، قصه‌گویی تئاتر زندگی‌ام به کلی تغییر کرد و در خودم مهارت‌هایی را کشف کردم که شاید اگر زندگی‌ام روال عادی‌اش را طی می‌کرد، کمتر به آنها توجه می‌کردم.»
- افزایش اعتماد به نفس و کسب مهارت
«رکسانا حاجی‌اکبری» ۱۵ ساله از دیگر اعضای موفق مرکز شماره ۱۵ است. رکسانا در چهاردهمین مسابقه بین‌المللی نقاشی محیط‌زیست «بوسان» در سال ۲۰۱۶، موفق به کسب دیپلم افتخار شده است. این همسایه نوجوان ما حضور در کلاس‌های کانون را بهترین عامل برای افزایش اعتماد به نفس و کسب مهارت در زندگی می‌داند و می‌گوید: «حضور در کلاس‌های کانون و شرکت در برنامه‌های متنوع آن، مسیر صحیح شکوفایی استعدادها را روشن می‌کند. علاوه بر آموزش دیدن در کانون، فرصت دیده‌شدن در یک محیط سالم و برابر را داریم. همین موضوع به کسب مهارت در میان دوستان و همسالان و همچنین به پرورش خلاقیت با ذهن باز کمک می‌کند.»