همشهری آنلاین/سارا جعفرزاده: ایجاد پاتوق‌های محله با اهداف مختلفی مانند ایجاد مکان تفریحی، افزایش سرانه‌های خدماتی و... ساخته می‌شود. البته ناگفته نماند که ایجاد پاتوق‌های محلی یکی از سیاست‌های مدیریت شهری برای ساماندهی نقاط بی‌دفاع شهری است که از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی هم می‌توان تأثیر آن را بررسی کرد. از سال گذشته تاکنون شهرداری منطقه ۱۳ با ایجاد ۶پاتوق محله توانسته نقاط بی‌دفاع محدوده شهرداری ناحیه یک را تا حدود زیادی ساماندهی کند. در ادامه ضمن معرفی این پاتوق‌ها، سراغ محله صفا در ناحیه یک یعنی یکی از نقاطی که بافت فرسوده دارد، رفته‌ایم.
اگر گذرتان به بافت فرسوده افتاده باشد، محله‌های قدیمی را دیده‌اید که با داشتن هویت، خبری از مدرنیته و حال‌وهوای محله‌های لوکس در آنها نیست. وجود کوچه‌های کم و عرض باریک که به سختی می‌شود در آنها تردد کرد و فضاهای خالی میان منازل مسکونی که به پاتوق کارتن‌خواب‌ها یا معتادان تبدیل شده، همه نشان از فرسودگی محله دارد. حال تصور کنید در میان همین محله‌ها مکان‌هایی با هدف حفظ هویت محله ایجاد شود که حال‌وهوای محله را عوض کند. ایجاد پاتوق‌های محله یکی از اقدامات مثبتی است که اهداف چندگانه‌ای را دنبال می‌کند و مهم‌ترین آن ساماندهی نقاط بی‌دفاع و ناامن در محله و کاهش آسیب‌هاست.
- تهدید نقاط بی‌دفاع
محله صفا یکی از محله‌های قدیمی منطقه ۱۳ است که با ۳۸ هزار و ۱۹۹ نفر جمعیت برخی از نقاطش بافت فرسوده دارد. در این محله نقاط بی‌دفاعی وجود داشت که به همت دفاتر توسعه محله و شهرداری، ساماندهی و در آنها پاتوق محله ایجاد شده‌است. «مهدی حقی» مدیر دفتر توسعه محله صفا دراین‌باره می‌گوید: «با توجه به قرارداشتن محله صفا در بافت فرسوده، فضاهای بی‌دفاع زیادی داشت که هویت نداشتند و فقط به‌عنوان جای پارک خودرو از آن استفاده می‌شد و معتادان و کارتن‌خواب‌ها هم از این مکان‌ها به‌عنوان پناهگاه و جای خواب استفاده و در میان اتومبیل‌های پارک شده، پنهان شده و موادمخدر مصرف می‌کردند.» او می‌افزاید: «وجود فضاهای بی‌دفاع برای محله و شهروندان تهدید محسوب می‌شود به‌عنوان مثال در سال‌های گذشته در مجاور خودرو یکی از شهروندان، آتش‌سوزی اتفاق افتاد و به دلیل کم‌عرض بودن کوچه‌ها و گذرهای این محله، ورود خودرو برای امدادرسانی امکانپذیر نبود.»
- هویت‌بخشی به محله‌ها
خوشبختانه فضاهای بی‌دفاع همزمان با نوسازی پلاک‌های فرسوده در ناحیه یک، شناسایی و ساماندهی می‌شوند و در واقع هویت‌بخشی به محله‌ها صورت می‌گیرد. حقی دراین‌باره می‌گوید: «اکنون ۵ پاتوق محله در ناحیه یک ساخته شده که مراحل ساخت ۴پاتوق تکمیل و یک پاتوق هم در حال ساخت است. پاتوق‌های محله در واقع مکان‌هایی هستند که غالباً در مراکز محله ایجاد می‌شود و امکانات مختلفی از جمله فضای سبز، مبلمان شهری، دستگاه‌های ورزشی و زمین بازی کودکان دارد که در هر محله با در نظر گرفتن نیاز اهالی طراحی‌های متفاوتی برای آن انجام شده است. از نقاشی دیواری تا جانمایی گل و گلدان از طراحی‌های به کار رفته در این پاتوق‌ها است.» تعلق خاطر شهروندان به پاتوق‌های محلی حائز اهمیت است. «سجاد سبحانی» معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه ۱۳ دراین‌باره می‌گوید: «ایجاد فضاهایی مانند پاتوق محله در افزایش نشاط جمعی شهروندان تأثیرگذار است و به نوعی شهروندان به این فضاها تعلق خاطر دارند و هویت محله با ایجاد چنین فضاهایی حفظ می‌شود.»
- غنیمتی برای محله‌های کم‌برخوردار
معمولاً میزان درآمد ساکنان محله‌های فرسوده کم است و شرایط استفاده از امکانات تفریحی مانند شهربازی یا مجموعه‌های ورزشی برای آنها به راحتی میسر نیست. «ثریا مفیدی» یکی از ساکنان این محدوده دراین‌باره می‌گوید: «وجود پاتوق محله برای افراد کم‌برخوردار غنیمت است، چون این افراد توانایی استفاده از امکانات پولی را ندارند و از طرفی هر خانواده حداقل ۲ یا ۳ فرزند دارد که مجبورند اوقات فراغت فرزندان خود را با حضور در چنین مکان‌هایی بدون پرداخت هزینه پر کنند.» او می‌افزاید: «امیدوارم افزایش چنین مکان‌هایی در برنامه‌های مسئولان قرار بگیرد تا ساکنان محله‌های بافت فرسوده دسترسی بیشتری به این امکانات داشته باشند. البته شهروندان هم باید در نگهداری امکانات ایجاد شده بیشتر تلاش کنند.» معاون اجتماعی و فرهنگی شهردار منطقه۱۳ نیز دراین‌باره معتقد است: «مسئولان اجتماعی و فرهنگی شهرداری علاوه بر ایجاد امکانات برای گذران اوقات فراغت شهروندان، در افزایش سرانه‌های خدماتی و تفریحی تلاش می‌کنند. از طرفی ایجاد پاتوق‌های محله فرصتی برای دورهمی‌ها به‌ویژه برای سالمندان، تبادل‌نظر و تعامل اجتماعی و ایجاد نشاط جمعی در میان کودکان است.» - پاتوق‌های محله ناحیه یک را بشناسید
پاتوق خدایی
مشخصات: ۶۰ مترمربع مساحت، فضای سبز و مبلمان شهری
نشانی: محله زاهد گیلانی، خیابان صفا، کوچه خدایی
پاتوق عابدینی
مشخصات: ۴۰ مترمربع مساحت، فضای سبز، مبلمان شهری و دستگاه‌های ورزشی
نشانی: محله صفا، خیابان صفا، کوچه خسرو منصوری، کوچه عابدینی
پاتوق قنات
مشخصات: ۱۲۰ مترمربع مساحت، فضای سبز، مبلمان شهری و دستگاه‌های ورزشی
نشانی: خیابان صفا، خیابان خسرو منصوری، کوچه قنات
پاتوق حلیمی
مشخصات: ۸۰ مترمربع مساحت، فضای سبز، مبلمان شهری و زمین بازی کودک
نشانی: محله صفا، خیابان صفا، خیابان خسرو منصوری، کوچه حلیمی
پاتوق علیخانی
مشخصات: ۹۰ مترمربع مساحت، فضای سبز و مبلمان شهری
نشانی: محله شهید اسدی، خیابان شهید منتظری، کوچه علیخانی
پاتوق زاهدگیلانی
مشخصات: ۴۰۰ مترمربع مساحت، فضای سبز و مبلمان شهری در حال ساخت و دستگاه‌های ورزشی
نشانی: محله زاهدگیلانی، جنب پادگان نیروی هوایی