هشمهری آنلاین-حسن حسن زاده:اکنون اما مدت‌هاست که خبری از درختان پربرگ و بار و میوه‌های خرمالو، سیب و گیلاس‌های تکدانه‌اش نیست. اگرچه نفس‌های درختان باغ موقوفه حاج حسین در اثر بی‌توجهی اداره اوقاف به شماره افتاده بود ولی سال گذشته خبر تبدیل شدن این باغ قدیمی به بوستان باعث دلگرمی اهالی محله اراج شد. با وجود این مدتی است که روند اجرای پروژه ساخت بوستان متوقف شده. در این گزارش سری به باغ حاج حسین کنی زدیم و در گفت وگو با اهالی و شورایاران محله ابعاد مشکل را بررسی کردیم.
میراث ماندگار حاج حسین
با گذر از مقابل مسجد جامع اراج که مثل نگینی در میان انبوه ساختمان‌های اطراف خودنمایی می‌کند به دیوار خشت و گلی باغ قدیمی محله می‌رسیم. دیوار گلی ما را به کوچه باغ سبز هدایت می‌کند. خیابانی که چند سال پیش به همت شورایاران و شهرداری منطقه، تردد خودروها در آن ممنوع شده و اکنون به پیاده‌راهی برای رفت و آمد و خاطره‌بازی اهالی قدیمی اراج با باغ قدیمی محله تبدیل شده است. دیوار گلی باغ حاج حسین در چند نقطه فرو ریخته و درختان کهنسال داخل باغ را برای رهگذران به نمایش می‌گذارد. باغی به مساحت ۲۸ هزار مترمربع که اهالی اراج آن را با نام باغ موقوفه حاج حسین کنی یا باغ حاج حسین می‌شناسند. باغی که اگرچه مدت‌هاست صفای روزگار گذشته‌اش را از دست داده اما هنوز هم در ذهن ساکنان اراج، همان باغ سبرسبز چند دهه پیش با انبوهی از درختان گردو، خرمالو، سیب و گیلاس است. «هادی کاشانی» عضو سابق شورایاری و یکی از اهالی قدیمی محله درباره قدمت و جایگاه این باغ موقوفه در اراج می‌گوید:« حاج حسین کنی یکی از واقفان بزرگ و از ساکنان مورد وثوق محله بود. او وصیت کرده بود پس از فوتش از عایدی این باغ برای تأمین هزینه‌های عزاداری محرم در مسجد جامع و نیز برای اطعام اهالی محله در ماه مبارک رمضان استفاده شود. حاج حسین کنی فرزندی نداشت و پس از فوت او در دهه ۳۰ شخصی به نام مرادی که خواهرزاده حاج حسین بود مسئولیت اداره باغ و ادای موارد وقف این باغ را برعهده گرفت.» پس از فوت حاج حسین کنی تا پایان دهه ۶۰ از درآمد باغ موقوفه‌اش برای تأمین هزینه عزاداری ماه محرم و اطعام روزه‌داران استفاده می‌شد.
آتش به جان درختان باغ افتاد
به گفته اهالی محله روزگاری در باغ حاج حسین، حدود صد اصله درخت مثمر وجود داشت که دیدن حد انتهایی باغ را بسیار دشوار می‌کرد. اما امروز در انتهای ضلع شمالی باغ و از لابه‌لای تنه درختانی که در سرمای زمستان، خشک و بی‌برگ و بار شده‌اند خانه‌ای کوچک و قدیمی خودنمایی می‌کند. کاشانی خانه انتهای باغ را نشان می‌دهد و می‌گوید:« در دهه ۷۰ بود که اداره اوقاف شمیرانات به عنوان تولیت ملک، اداره آن را برعهده گرفت. پس از این اتفاق، درختان باغ به تدریج رو به زوال رفت و باغداری و برداشت میوه در باغ حاج حسین به خاطره‌ها پیوست.» «سعید سلیمانی» شورایار محله اراج در تکمیل گفته‌های اهالی محله می‌گوید:« بی‌توجهی به درختان باغ باعث شد بسیاری از درختان مثمر و چنارهای کهنسال باغ در اثر کم‌آبی خشک شوند. از طرفی در اواسط دهه ۸۰، چند مورد آتش‌سوزی نیز زمینه را برای از بین رفتن شمار زیادی از درختان باغ حاج حسین مهیا کرد. تا جایی که امروز دیگر خبری از آن درختان انبوه باغ نیست که جلوه خاصی به خیابان‌های اطراف محله می‌بخشید.»
بوستانی به‌جای آن باغ خاطره انگیز
اهالی محله اراج باغ خاطره انگیز محله و میراث ماندگار حاج حسین کنی را تنها نگذاشتند. این میان با پیگیری شورایاران و شهرداری منطقه برای حفظ فضای سبز محله، کاربری این باغ رو به زوال به پهنه G۱۱۱ یا بوستان عمومی تغییر کرد تا زمینه برای ساخت یک بوستان سرسبز و استفاده عمومی اهالی محله از این بوستان فراهم شود. اکنون در میانه باغ قدیمی محله، دیوار بلوکی که بخشی از باغ را جدا کرده است در میان درختان باقیمانده باغ حاج حسین خودنمایی می‌کند. سلیمانی می‌گوید:« در اوایل دهه ۹۰ پس از توافق شهرداری منطقه با اداره اوقاف قرار شد ۷۰ درصد زمین باغ برای ساخت بوستان به شهرداری واگذار شود و ۳۰ درصد باقیمانده نیز با صدور پروانه ساختمانی در اختیار اداره اوقاف شمیرانات قرار بگیرد. بالاخره سال گذشته عملیات اجرای ساخت بوستان شروع شد اما پس از پیشرفت جزئی در روند اجرایی، این عملیات مدت‌هاست که متوقف شده و هنوز باغ حاج حسین محصور است.» اگرچه آثار ساخت پیاده‌راه در لابه‌لای درختان باغ دلگرم کننده است اما توقف عملیات اجرایی ساخت بوستان، باعث نگرانی اهالی محله اراج برای درختان باقیمانده باغ موقوفه حاج حسین شده است. درحالی که یکی از مهمترین درخواست‌های اهالی محله اراج ساخت بوستان جدید برای این محله است. کاشانی می‌گوید:« تنها یک بوستان محلی در اراج داریم که پاسخگوی نیاز اهالی نیست. بوستان مشارکت در نزدیکی بیمارستان نیکان قرار گرفته و با توجه به اینکه تعدادی زیادی از مراجعه کنندگان بیمارستان از شهرها و استان‌های دیگر هستند این بوستان هم در بیشتر ایام سال شلوغ است.»
پاسخ شهرداری
عزم شهرداری برای صیانت از این باغ جدی است
سال گذشته بود که شهرداری از ساخت بوستان در باغ موقوفه حاج حسین کنی خبر دارد. اما اکنون با گذشت بیش از یک سال از اعلام این خبر، پیشرفت اجرایی پروژه تنها به ایجاد مسیر تردد در دل باغ موقوفه محدود شده و خبری از ادامه روند ساخت بوستان در بخشی از اراضی پلاک ثبتی ۲۸/۳۰ موسوم به باغ موقفه حاج حسین نیست. درخواست اهالی محله اراج را با «سید حمید موسوی» شهردار منطقه یک در میان می‌گذاریم. موسوی با بیان اینکه باغ موقوفه حاج حسین کنی به‌عنوان یکی از باغ‌های قدیمی محله اراج و با مالکیت اداره اوقاف، یکی از عرصه‌های سبز قابل توجه و ارزشمند منطقه محسوب می‌شود می‌گوید:«طی چند سال گذشته پس از اینکه اداره اوقاف حق بهره برداری از باغ را به شخص ثالث واگذار کرد شهرداری برای حفظ و صیانت از این باغ وارد عمل شد. پس توافق با بهره‌بردار و استفاده از ظرفیت قانونی وقت با شرط انتقال مالکیت ۷۰ درصد باغ به متراژ حدود ۲۰ هزار مترمربع به شهرداری و تبدیل آن به بوستان و ساخت و ساز در باقیمانده آن موافقت کرد. در نتیجه، سال گذشته با تخصیص اعتبار مناسب، عملیات اجرایی ساخت بوستان به سرعت آغاز شد اما در زمانی که پروژه ساخت بوستان ۷۰ درصد پیشرفت داشت به دلیل ابلاغ قانون جدید و تعارض آن با توافق نامه با بهره بردار، ادامه روند ساخت بوستان تاکنون متوقف شده‌است.» شهردار منطقه یک از پیگیری‌های شهرداری برای حل مشکل و آغاز دوباره روند اجرایی ساخت بوستان می‌گوید:« در این مدت تلاش کرده ایم در مذاکره با بهره بردار و مالک، نسبت به حفظ باغ و تبدیل آن به بوستان عمومی اقدامات لازم انجام شود. اما به دلیل برخی مشکلات حقوقی ناشی از انتقال حق بهره‌برداری، تعارضات با قانون جدید انجام هرگونه توافق به کندی پیش می‌رود. همچنین سابقه جرایم مقرر و صادره از سوی کمیسیون ماده ۷ در سال های قبل و پرداخت نشدن جریمه ۸۰ میلیارد تومانی توسط مالک که به دلیل آتش سوزی مشکوک و قطع درختان این باغ تعیین شده بود از دیگر موانع اصلی برای رسیدن به توافق جدید با مالک است. حتی مذاکرات متعددی برای انتقال حق بهره‌برداری این باغ و باغ‌های مشابه به شهرداری با پرداخت مابه ازای آن مشابه توافقی که اوقاف با شخص ثالث دارد ارائه و پیگیری شد. اکنون شهرداری منطقه در حال پیگیری موضوع برای حفظ و صیانت حداکثری از این باغ و تبدیل آن به بوستان است. امیدواریم با تعامل، همکاری و رفع برخی تعارضات موجود زمینه توافق جدید فراهم شود.»