ساخته دست آلمانیها
همشهری آنلاین/ فاطمه عسکری نیا: در ضلع شمالی میدان راه آهن، ساختمانی بزرگ و سفیدی است که تهرانی های قدیم از آن به عنوان ساختمان چای یا قند و شکر یاد می کنند. ساختمان عریض، طویل و قدیمی که 30 سالی می شود بلا استفاده مانده و صدای ریختن بخشهایی از آن گاه دل مردم محله راه اهن را می لرزاند. ساختمان سفید و بزرگی در ضلع شمال میدان راه آهن که روزی روزگاری ذخیره قند و چای ایران را در دل خود جای می‌داده است. این ساختمان در میان اهالی محله راه آهن به ساختمان «چای» مشهور است. ساختمان بالا بلندی که ساخته دست آلمانیها است. از 30 سال گذشته تا کنون بلاتکلیفی و خالی ماندن این ساختمان، موضوع بحث داغ اهالی محله راه آهن است.
ردپای همیشگی شکر در محله
قدیمی‌های محله راه آهن قصه این ساختمان و روزگار شیرینش را برایمان روایت می‌کنند، از صف‌های طولانی مردم برای گرفتن سهمیه قند و چای و شکر می‌گویند. «مصطفی حسینی» پیرمرد 85 ساله، همسایه میدان راه آهن می‌گوید: «در روزگاری که قند و شکر کوپنی بین مردم توزیع میشد از صبح علی‌الطلوع تا شب، مردم این جا به صف می‌ایستادند تا سهمیه‌شان را بگیرند.»
او می‌گوید: «از همه جای تهران، مردم برای گرفتن سهمیه قند و شکر، خود را به این ساختمان می‌رساندند. گاهی پلاستیک‌های شکر پاره میشد و رد سفیدش روی خیابان نقش می‌بست.»
«رحیم رجبی» یکی از کسبه‌های همسایه این ساختمان هم می‌گوید: «مدتی این جا، پیش از آنکه به ساختمان قند و شکر تبدیل شود، ساختمان چای ایران بود. در آن دوران، مردم ایران چای خارجی نمی‌خوردند. همه چای تولید شده در مزارع شمال، از سوی دولت خریداری و در این ساختمان دپو میشد.» او ادامه می‌دهد: «30 سالی می‌شود که ساختمان قند و شکر ایران تعطیل شده و این ساختمان در گوشه‌ای از میدان راه آهن خاک می‌خورد.»
همین طور که قصه این ساختمان را با مردم محله مرور می‌کنیم، «یاور ابراهیمی» یکی دیگر از اهالی محله راه آهن برایمان از دوران واگذاری این ساختمان به راه آهن می‌گوید: «سالی که راه آهن این ساختمان را خرید همه بخشهای اداری و فروش بلیط خود را به این مجموعه منتقل کرد.» او از دورانی می‌گوید که شرکتهای خدمات مسافرتی مانند امروز پر رونق نبودند. «آن زمان خبری از شرکتهای مسافربری نبود. وقتی راه آهن ساختمان را تحویل گرفت و خواست پنجره‌های آن را عوض کند، به سختی موفق به انجام این کار شد و این حکایت از محکمی بنای ساختمان میداد. هر چند، چند سال پس از واگذاری ساختمان به راه آهن و اجرای طرح خصوصی سازی در آن، این ساختمان کم‌کم خالی شد تا درهایش برای همیشه بسته شود.»
«نصراله حدادی»، تهران شناس، درباره این ساختمان می‌گوید: « «رضا شاه»، از محل عوارض دریافتی از کارخانجات قند و شکر به کشور، هم جاده «چالوس» را می سازد هم این ساختمان معروف را در میدان راه آهن بنا می کند. این بنا در آن روزگار به عنوان انبار و ذخیره‌گاه قند و شکر کشور استفاده میشد، برای همین به ساختمان قند و شکر نام گرفت. ساختمانی که به دست آلمانیها ساخته شد و تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران هم به عنوان مرکز توزیع قند و شکر دولتی در تهران و سایر شهرهای ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت.»
او ادامه می‌دهد: «در گذشته، قند و شکر و چای، جزء محصولات اساسی و مورد نیاز خانواده‌ها بود که توزیع آن انحصاری از سوی دولت انجام میشد. همین مسئله به این ساختمان عریض و طویل هویت می‌بخشید.»
ساختمان قند و شکر در حال ریزش
«علی‌اصغر فراهانی»، دبیر شورایاری محله راه آهن، در حالیکه اشاره‌ای به تاریخچه و هویت این ساختمان می‌کند، زنگ خطر ریزش آن را هم به صدا درآورده و می‌گوید: «متاسفانه بخشهایی از این ساختمان در خیابان کارگر، در سایه بی‌توجهی و بلاتکلیفی در حال ریزش است.»
فراهانی بر این باور است این ساختمان می‌تواند خیلی از مشکلات و کمبودهای محلی را در راه آهن حل و فصل کند. این ساختمان، ظرفیت خوب مغفول مانده‌ای در محله است و امکان تبدیل این ساختمان به یک بیمارستان، دانشگاه و یا حتی موزهای بزرگ هست و این در حالی است که امروز با وجود همه این کمبودها در محله راه آهن ما شاهد خاک خوردن این بنای قدیمی و ارزشمند هستیم. او با اشاره به ماهیت گردشگری میدان راه آهن می‌افزاید: «حضور روزانه گردشگران و مسافران بسیار زیادی که در میدان راه آهن تردد دارند، ایجاب می‌کند که ما با ساخت موزهای جذاب و دیدنی، زمان ماندگاری این گردشگران را در این نقطه از شهر تهران افزایش دهیم.» او با بیان این که طرح تبدیل به احسن این ساختمان بارها از سوی شورایاری محله به فرمانداری تهران اعلام شده است، می‌گوید: «مسئولان فرمانداری باید با نگاه ویژه به این ظرفیت موجود در محله راه آهن، بستر رونق اقتصادی و گردشگری را در این محله فراهم کنند.»
مالکیت در اختیار راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران است
شهردار منطقه 11 در گفتگو با خبرنگار ما در این باره می گوید: « مالکیت این ساختمان در اختیار راه اهن جمهوری اسلامی ایران است. و شهرداری منطقه علیرغم تمایل بسیار برای بهره مندی از این امکان مطلوب در راستای رفع نیازهای منطقه و محله راه اهن نمی تواند این کار را انجام دهد.»
«نصراله آبادیان» با اشاره به رایزنی های صورت گرفته با مسئولان راه اهن جمهوری اسلامی در خصوص تعیین تکلیف این ساختمان و ضرورت استفاده بهینه از آن اظهار داشت: «رایزنی های بسیاری با مجموعه راه اهن جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته تا از این ساختمان به عنوان موزه راه اهن یا محل استقرار واحد های اداری راه اهن استفاده شود که پیشنهاد های ارائه شده در دست بررسی از سوی راه اهن است هر چند قول داده اند نسبت به استقرار بخش اداری خود در این ساختمان اقدام کنند.»