همشهری آنلاین- بهاره خسروی: اگر اهل گشت و گذار در دل وقایع تاریخی باشید قطعا می دانید که شیوع بیماری تیفوس که اسفند سال ۱۳۲۱ به جان تهران افتاد، به دلیل ورود اسیران لهستانی به ایران بود.
مردم در تکاپوی خانه تکانی شب عید و استقبال از بهاری نو بودند که ناغافل موج بیماری تیفوس ایران و پایتخت را فرا و در کمتر از یک ماه جان هزاران نفر را گرفت، اما تیفوس بیماری مهلک ویروسی و شپش هایش شب عیدی چطور به ایران آمد؟
همه چیز از جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط روس ها شروع شد. روس ها تعدادی از اسیران لهستانی را که اغلب بیمار بودند راهی ایران کردند. زمانی که اسیرها به ایران رسیدند به آنها لباس های جدید دادند و لباس آلوده آنها بدون ضدعفونی و پاکسازی با قیمت ارزان به ایرانیان فقیر و بی بضاعت فروخته شد و همین موضوع پای تیفوس را به خانه ها باز کرد.
همچنین سربازان لهستانی با وجود همه محدودیت‌ها از اردوگاه خارج می شدند و در اماکن عمومی و قهوه خانه‌ها با مردم مراوده داشتند و مردم ساده‌دل کوچه و بازار به گرمی آنها را می پذیرفتند. در واقع علاوه بر اشغال ایران به دست متفقین جان شان به واسطه روی خوش و مهمان‌نوازی به خطر افتاد.
۱۱ اسفند ۱۳۲۱ دولت شیوع بیماری تیفوس را میان مردم رسما اعلام کرد. دلایل دولت برای شیوع این بیماری تبعات اشغال نظامی ایران، کمبود خواروبار که حاصل آن سوء تغذیه بود، استقرار نظامیان خارجی که اغلب ناقل و آلوده به بیماری های ویروسی و واگیردار بودند، اعلام شد.
البته کمبود دارو و فقر مردم آمار تلفات را بالا می برد. تیفوس که ناقل عمده آن شپش است تلفات سنگینی را برای پایتخت نشینان دربرداشت. بر اساس آمار پس از اعلام رسمی شیوع بیماری تیفوس، در تهران مرگ ۱۰۹ نفر ازتیفوس و ۵۷ نفر از تیفوئید گزارش شد. با تصمیم وزارت بهداری، ماموران بهداشت به محض شناسایی افراد تیفوسی همسایه ها را از رفت وآمد به خانه آنها و هر گونه ارتباط نزدیک مانند دیده بوسی و در آغوش گرفتن منع می کردند. مدارس تعطیل شدند و بعضی کارخانه هم۲۰ روزی چرخه کار و تولید را تعطیل کردند.
در روزهای پایانی اسفند همان سال بود که وزیر بهداری وقت «امان‌الله اردلان» در مجلس شورای ملی درباره موج تیفوس در کشور گفت:« یک میلیون واکسن تیفوس قبلاً دستور داده شده بود و این واکسن‌ها به قاهره رسیده است. اخیراً اقداماتی شده امیدواریم زودتر وارد تهران بشود ولی تصدیق خواهید فرمود که این اقدامات کافی برای آن منظور اساسی نیست. ما الان در بیمارستان شفا، نجات و رازی تقریباً ۳۰۰ تختخواب داریم که بیمارهای تیفوس را می‌پذیریم. ولی آنچه که مشهود است بیماری زیادتر از این است و متاسفانه محلی برای نگاهداری اینها نیست. باید حقایق را گفت، علاوه بر اینکه بیمار زیاد است و برای آنها جا نداریم. متاسفانه بعد از معالجه هم چون خوب مواظبت نمی‌شوند، برای اینکه خوشبختانه تلفات کم است مطابق احصائیه‌ای که داده‌اند از صد نفر ۹۵ نفر خوب می‌شوند ولی توجه بفرمایید بعد از معالجه برای اینکه بیمار زیاد داریم. مجبوریم آنها را مرخص کنیم ولی نتیجه نداشتن جای خوب و غذای خوب باعث می‌شود که همان بیمار خوب شده که باید در حالت نقاهت راحتی داشته باشد، ندارد مریض می‌شود. »
تیفوس تا سال ۱۳۲۴ و پایان جنگ جهانی دوم خروج متفقین از ایران همچنان بر دل و جان ایرانی های جا خوش کرده بود، اما در این میان روزنامه ها به عنوان تنها وسیله ارتباط جمعی روزهای نخست برای مقابله با بیماری تیفوس و اطلاع رسانی میان مردم تلاش های زیادی کردند.
تشویق مردم به صرفه جویی در خرید اقلام شب عید یا عادی روزمره و در عوض کمک به مبتلایان تیفوسی که بیشتر از خانواده های فقیر بودند ازجمله فعالیت های خیر خواهانه مطبوعات بود.
به واسطه تلاش ها و اطلاع رسانی های مطبوعات مهر سال ۱۳۲۲ خورشیدی انجمن «جلوگیری ازبیماری تیفوس» در تهران تشکیل شد. از محل کمک های مردمی و خیران به فاصله کوتاه یک‌ساله مبلغ ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار ریال کمک مالی جمع شد. انجمن «جلوگیری از بیماری تیفوس» با مبالغ جمع شده یک حمام با ۴۸ دوش در میدان سنگلج ساخت و چیزی درحدود ۳۴ هزار مرد و زن مبتلا به تیفوس به آن مراجعه کردند. ضد عفونی کردن ۱۰۲۸ خانه مبتلایان به تیفوس، ضدعفونی کردن ۲۷۶۹ دست لباس و اثاثیه ۲۵۰ خانوار، انتشار و توزیع ۱۰ هزار برگ اوراق تبلیغاتی برای آگاه کردن مردم درباره راه‌های مبارزه با تیفوس از مهم‌ترین اقدامات مبارزه با تیفوس از سوی این انجمن بود.