همشهری آنلاین_ فاطمه عسکرنیا :آموزش از راه دور و از قاب جادویی تلویزیون خوب پیش می‌رفت تا اینکه آموزش مجازی از طریق برنامه شاد مطرح شد؛ برنامه‌ای که نه تنها برای دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان شادی در پی نداشت، بلکه سبب ایجاد دردسرهایی به‌ویژه دانش‌آموزان منطقه ۱۲ و کودکان کار شد که در این گزارش آنها را بررسی می‌کنیم.
برنامه‌های کلاس‌های مختلف در قالب جدول زمان‌بندی با تعیین شبکه و ساعت پخش از طریق زیرنویس تلویزیون و یا برنامه‌های واتس‌آپ، تلگرام و ایتا به والدین اطلاع‌رسانی می‌شد و دانش‌آموز رأس ساعت، پای تلویزیون می‌نشست. از آن جا که در دوره‌های گذشته خانواده‌ها تجربه چنین آموزشی را داشتند چندان با آن غریبه و ناآشنا نبودند و خیلی راحت دانش‌آموزان را توجیه کردند. این روش محبوب دانش‌آموزان و خانواده‌ها بود. چون از یک سو هزینه‌ای نداشت و از سوی دیگر زمان برگزاری کلاس از قبل اعلام می‌شد و خانواده‌ها می‌توانستند برنامه‌ریزی درستی داشته باشند.
همه چیز خوب پیش می‌رفت تا اینکه مسئولان آموزش‌وپرورش تصمیم گرفتند برای نظام‌مند کردن آموزش در فضای مجازی، نرم‌افزار شاد را معرفی کنند. برنامه‌ای که روی گوشی‌های هوشمند نصب می‌شود. این موضوع در وهله اول به کودکان‌کار آسیب زد، چراکه با توجه به شرایط اقتصادی قطعاً تعداد زیادی از کودکان‌کار شرایط تهیه گوشی هوشمند را نداشتند.
«فرشید یزدانی» رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان با ابراز نارضایتی از تدریس از طریق نرم‌افزار شاد می‌گوید: «معرفی این برنامه در حقیقت رواج شیوه ناعادلانه آموزشی از راه دور بود که زمینه برای محرومیت کودکان‌کار از تحصیل را فراهم کرد. »
علاوه بر کودکان کار، کودکان نقاط محروم هم همین وضعیت را دارند. یزدانی در این مورد می‌گوید: «با توجه به تدریس از طریق نرم‌افزار شاد حدود ۲۰درصد از دانش‌آموزان به دلیل نداشتن گوشی هوشمند از آموزش محروم شدند و این اصلاً آمار خوبی نیست. »
او خطــاب بــه مســــئولان آموزش‌وپرورش می‌گوید: «برای نظام‌مند کردن سیستم آموزشی یا آموزش در فضای مجازی نیاز به زیرساخت‌های مناسب وجود دارد و در این روش باید به وضعیت تمام دانش‌آموزان توجه شود. صرف اینکه تعداد از دانش‌آموزان از آموزش بهره‌مند شوند، نمی‌توان سیستم آموزشی را نظام‌مند و اصولی تلقی کرد. بنابراین با توجه به مشکلات پیش‌آمده بهتر است مسئولان و متولیان آموزش و پرورش، راهکار مناسبی ارائه دهند تا تمام دانش‌آموزان از آموزش یکسان بهره‌مند شوند. »
یزدانی در پایان تأکید می‌کند: «کودکان کار بنا به دلایلی مدتی از تدریس دور بوده‌اند و به سختی شرایط تحصیل برای آنها فراهم شده است. محرومیت دوباره آنها با سیستم جدید از تحصیل می‌تواند آسیب جبران‌ناپذیری به آنها وارد کند. »
- محرومیت دانش‌آموزان صبح رویش
کودکان کار اعم از ایرانی و اتباع کشورهای دیگر در مدارس صبح رویش آموزش می‌بینند و توانمند می‌شوند. این دانش‌آموزان در کنار کار و تأمین مخارج زندگی، درس هم می‌خوانند، اما نرم‌افزار شاد برای آنها مشکلاتی ایجاد کرده است. «محمدحسن داودی» مدیر مدارس صبح رویش می‌گوید: «با استناد به گفته‌های «محسن هاشمی» رئیس شورای اسلامی تا دو سال پیش در شهر تهران حدود ۱۸ هزار کودک‌کار در این شهر وجود داشت که قطعاً این تعداد در سایه شرایط اقتصادی حاکم خیلی بیشتر شده است، ۱۰۵۰ نفر از این بچه‌ها در مدارس صبح رویش تحت آموزش هستند و دوران کرونایی و آموزش از راه دور همه این دانش‌آموزان امروز از آموزش محروم شده‌اند. »
این محرومیت صرفاً به دلیل تعطیلی مدارس نیست، بلکه به گفته داودی این دانش‌آموزان به دلیل نداشتن امکاناتی چون گوشی هوشمند و دسترسی نداشتن به نرم‌افزار شاد از درس و مدرس و کلاس محروم شده‌اند. او می‌گوید: «کودکان کار که ما سر چهارراه‌ها می‌بینیم تنها ۲۰ درصد از این جمعیت را تشکیل می‌دهند این در حالی است که حدود ۸۰ درصد کودکان‌کار ما در کارگاه‌های زیرزمینی و تولیدی‌ها مشغول فعالیت هستند. آنها بخشی از ساعت روز را به دلیل مشکلات معیشتی خانواده مجبورند کار کنند و ساعاتی را هم به درس خواندن اختصاص می‌دهند. آموزش حضوری با نظم همراه بود و می‌دانستند چه ساعتی باید در مدرسه حاضر شوند و چه ساعتی باید کار کنند اما در آموزش مجازی به موضوع کار این کودکان توجه نشده و تدریس در ساعات مختلف انجام می‌شود. »
داودی به موضوع گوشی هوشمند نصب برنامه شاد هم اشاره و عنوان می‌کند: «کمترین قیمت گوشی هوشمند که برنامه شاد روی آن نصب شود ۲ میلیون تومان است. مبلغی که شاید برای دیگران زیاد نباشد، اما برای کودکی که صبح تا عصر در خیابان‌ها و تولیدی‌ها به دنبال لقمه‌ای نان تلاش می‌کند، هزینه زیادی است. »به گفته مدیر مدارس صبح رویش، اکثر این کودکان گوشی بسیار ساده‌ای دارند که فقط می‌توانند با آن تماس بگیرند و پیام ارسال کنند.
دوری کودکان از مدرسه و تحصیل می‌تواند خطرناک باشد. داودی این موضوع را مطرح می‌کند و می‌گوید: «کودکان کار شرایط خاص و ویژه‌ای دارند و نباید آنها را با سایر دانش‌آموزان مقایسه کرد. این کودکان به سختی درس می‌خوانند و دورشدن از فضای درس و مدرسه زمینه را برای ترک تحصیل فراهم می‌کند که چه بسا همین امر موجب گرایش آنها به بزه و ناهنجاری‌های اجتماعی شود. »
- تدریس گروهی
در شیوه تدریس با برنامه شاد برخی از دانش‌آموزان که اکثر آنها کودکان‌کار هستند، به‌صورت گروهی تحصیل می‌کنند. «طاهره پژوهش» عضو شورای هماهنگی خانه کودک ناصرخسرو می‌گوید: «با شیوع بیماری کرونا کودکان ۸ تا ۱۲ سال غیرایرانی که تحت پوشش ما قرار داشتند به کشورشان منتقل شدند و اکنون فقط کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال از خدمات ما بهره‌مند می‌شوند. البته مدارس تعطیل است و دانش‌آموزان به‌صورت مجازی آموزش
می‌بینند. »
به گفته او برنامه شاد خط بطلانی است روی طرح فاصله‌گذاری اجتماعی: «در میان کودکان‌کاری که تحت پوشش ما هستند برخی گوشی هوشمند دارند که برنامه شاد را نصب کرده‌اند و سایر کودکان هم از همان گوشی به‌صورت گروهی استفاده می‌کنند. در حقیقت همگی جمع می‌شوند و حلقه‌ای ایجاد می‌کنند و درس می‌خوانند. آیا این روش در راستای اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی است؟ قطعاً با صحنه‌هایی که ما از کودکان می‌بینیم، این‌طور نیست. »
طاهره پژوهش ادامه می‌دهد: «کودکان کار بیش از سایرین نیازمند حمایت هستند. آنها روزگارشان را در دنیای خشن بزرگسالان سپری می‌کنند و محرومیت از تحصیل برایشان خوشایند نیست و می‌تواند آنها را در دنیای کار ماندگار کند و برای همیشه فرصت تحصیل را از دست بدهند. »
- اینترنت در دسترس نیست
ورود به دنیای مجازی نیاز به اینترنت دارد. این در واقع حداقل نیازی است که باید برآورده شود. برنامه شاد هم نیازمند اینترنت است و خانواده‌ها اگر مشکلات مربوط به گوشی هوشمند را برطرف کنند، با این چالش مواجه می‌شوند که برای ورود فرزنداشان به این برنامه و بهره‌مندی از تدریس نیاز به اینترنت پرسرعت دارند؛ اینترنتی که بابت آن باید هزینه‌های زیادی پرداخت کنند.
به گفته «زهرا رحیمی» رئیس انجمن امام علی(ع) حدود ۳۰درصد خانواده‌ها از اینترنت بی‌بهره هستند. یعنی تعداد زیادی از دانش‌آموزان اگر هم بخواهند و امکانات سخت‌افزاری مانند موبایل هوشمند داشته باشند، باز هم نمی‌توانند در آموزش مجازی شرکت کنند. رحیمی می‌گوید: «برقراری عدالت آموزشی جزء وظایف آموزش و پرورش است. بنابراین چرا متولیان این نهاد بدون توجه به این رسالت اقدام به معرفی و رونمایی از برنامه‌ای کرده‌اند که نشان‌دهنده اوج بی‌عدالتی است؟ » او معتقد است نرم‌افزار شاد شکاف طبقاتی در جامعه را نشان داد و ثابت کرد برخی از مسئولان با بی‌تدبیری و تصمیم‌های عجولانه به ایجاد این شکاف دامن می‌زنند: «با بررسی سطحی می‌توان ثابت کرد که برنامه شاد هیچ تأثیری در یادگیری دانش‌آموزان نداشته و تبعات منفی آن بیش از نتایج مثبت بوده است. »