همشهری آنلاین_ زینب زینال‌زاده: از وقتی پای معتادان و خرده‌فروشان به این محله باز شده است، اصالت محله غبار گرفته و دیگر کسی سراغ شهید «صفار هرندی» و عارفی چون «رجبعلی خیاط» را نمی‌گیرد. این روزها هرندی حال و هوای متفاوتی دارد و همه آن را با عنوان کلونی و پاتوق معتادان پایتخت می‌شناسند. اجرای طرح‌های جمع‌آوری معتادان و پاکسازی بوستان‌های محله‌های شوش و هرندی و دروازه غار، چند سال پیش در دستور کار پلیس مبارزه با موادمخدر و نیروی انتظامی پایتخت قرار گرفت که تا حدود زیادی اعتیاد را در محله‌ها کمرنگ کرد و با رضایت اهالی مواجه شد. ویروس کووید ۱۹ که همه‌گیر شد، درهای مراکز بازپروری ماده ۱۶ که محل نگهداری معتادان متجاهر بود باز شد و آنها پس از رهایی خود را به هرندی رساندند.
آنها کوچه‌ها، خیابان‌ها، بوستان‌ها و حتی پسکوچه‌ها و بن‌بست‌ها و خلاصه هرجایی را که توانستند اشغال کردند و بساط دود و دم به راه انداختند. حضورشان آرامش نسبی محله را به هم زد و صدای گلایه ساکنان بلند شد. مأموران نیروی انتظامی ضمن عذرخواهی گفتند که اجازه دستگیری و جمع‌آوری ندارند. تا اینکه اواسط اردیبهشت ستاد مقابله با کرونا مصوبه جمع‌آوری معتادان متجاهر را به نیروی انتظامی ابلاغ کرد و عملیات پلیس مبارزه با موادمخدر تهران شروع شد.
- همه پای کار بیایند
کافی است نشانی محله هرندی را بگیرید تا متوجه نگاه‌های عجیب مردم شوید؛ نگاهی که بدون کلام از شما می‌پرسد چرا به آنجا می‌روید؟ آیا معتاد هستید؟ برای تهیه مواد می‌روید؟ و هزاران سؤال دیگر. وقتی به مقصد می‌رسید تازه متوجه دلیل نگاه‌ها و سؤالات می‌شوید. خمارها در یک صف کنار خیابان چرت می‌زنند و عده‌ای هم داخل فضای سبز بساط دود و دم به پا کرده‌اند و گروهی هم مشغول جست‌وجو در میان زباله‌ها هستند. این روایت حال و روززار محله هرندی است. حتی اگر ساکن اینجا باشید مورد قضاوت قرار می‌گیرید و ناخواسته انگ اعتیاد به شما می‌زنند. به گفته حجت‌الاسلام «بیات» که عضو فعال جبهه مشارکت مردمی محله هرندی است، با اجرای طرح پاکسازی هرندی، نور امید در دل ساکنان روشن شد. او می‌گوید: «باید بپذیریم هرندی، نقطه تجمع و پاتوق معتادان تهران و حتی کشور است. بنابراین پلیس نگاه ویژه‌ای به این محله دارد و قطعاً پاکسازی آن، چهره تهران را زیباتر می‌کند. »
او که ۲ سال از فعالیتش در محله هرندی می‌گذرد، در توصیف این محله می‌گوید: «وضعیت هرندی در مقایسه با سالهای قبل خیلی بهتر و مطلوب‌تر شده است. روز اول که پا به این محله گذاشتم در دروازه غار و چهارراه صام‌پزخونه (صابون‌پزخانه) با پسر ده، دوازده سالهای مواجه شدم که ادوات و ابزار استعمال موادمخدر می‌فروخت. این صحنه برای مردم عادی بود و کسی اعتراضی نمی‌کرد. حتی چند قدم آن طرف‌تر خرده‌فروشان مشغول معامله بودند. این صحنه‌ها برای من دلخراش بود و از بی‌تفاوتی مردم متعجب بودم. امروز با کارهای خوبی که توسط نیروهای پلیس انجام شده دیگر خبری از این صحنه‌ها نیست یا لااقل می‌توانم بگویم بسیار کمتر شده است. »
حجت‌الاسلام بیات به قدمت و اصالت محله هرندی هم اشاره و عنوان می‌کند: «مردان بزرگی چون شهید هرندی و رجبعلی خیاط در این محله زندگی کرده‌اند. هرندی از محله‌های قدیمی و اصیل تهران است و زیبنده نیست چنین محله با اصالتی در قرق معتادان و کارتن‌خواب‌ها و اشرار و خرده‌فروشان باشد. »
عضو جبهه مشارکت مردمی محله هرندی به دیدار امام(ره) با مردم هرندی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «۱۵ فروردین سال ۱۳۶۰ امام(ره) در دیداری که با مردم هرندی، دروازه غار، میدان خراسان و شوش داشتند به آنها فرمودند: «یک تار موی شما گودنشینان را با کاخ‌نشینان عوض نمی‌کنم. » این فرمایش اصالت ساکنان هرندی را می‌رساند و بنابراین باید در پاکسازی چهره زشت آن همه دستگاه‌ها و نهادها پای کار بیایند. »
- اشغال محله در شرایط خاص
با اجرایی شدن طرح پاکسازی، وضعیت محله هرندی تغییر کرد و از یک پاتوق امن به محلی ناامن برای حضور معتادان تبدیل شد. حجت‌الاسلام بیات می‌گوید: «مطلوبیت محله اکنون به حدی رسیده است که می‌توان از ۱۰۰ به آن نمره ۸۰ داد. این وضعیت رضایت ساکنان را همراه داشته و خواستار تداوم این وضعیت هستند. »
بیماری کرونا پیش‌بینی‌ها را به هم ریخت و وضعیت هرندی را هم دچار تغییر کرد. رهاسازی ناگهانی معتادان متجاهر از مراکز ماده ۱۶ و هجوم آنها به هرندی، امیدها را ناامید کرد و آرامش ساکنان را از بین برد. حجت‌الاسلام بیات می‌گوید: «این وضعیت ناخواسته بود و نمی‌توان ارگان و نهادی را مقصر دانست، اما باور داریم اگر قدری حساب شده کار می‌شد و تصمیم درست‌تری گرفته می‌شد، معتادان جرئت نمی‌کردند به هرندی بازگردند. » حضور ۲ ماه و چند روزه معتادان در هرندی، با گلایه ساکنان و مردم تهران همراه شد. عضو جبهه مشارکت مردمی محله هرندی می‌گوید: «در این باره با نیروی انتظامی جلسه گذاشتیم و صحبت کردیم، اما به دلیل نبود مصوبه ستاد مقابله با کرونا برای جمع‌آوری آنها، قطعاً نمی‌شدکاری انجام داد. » به گفته او پیگیری‌ها بالاخره نتیجه داد و ستاد مقابله با کرونا مصوبه جمع‌آوری معتادان متجاهر و انتقالشان به مراکز بازپروری را صادر و پلیس مبارزه با موادمخدر مأموریتش را شروع کرد.
- ایجاد تغییر در «هرندی» توسط خود مردم
وجود بیش از ۳۰ ان. جی. او در منطقه ۱۲ که به گفته حجت‌الاسلام بیات حدود نیمی از آنها در محله هرندی فعالیت می‌کنند، جای سؤال دارد. او می‌گوید: «برای ایجاد تغییر در هر محله‌ای باید مردم پای کار بیایند. برای جلب مشارکت مردم نیاز به نهاد و مؤسسه نیست، بلکه می‌توان با فعال کردن مساجد محله‌ها زمینه را برای حضور شهروندان در امور اجتماعی و فرهنگی فراهم کرد. »
همسو نبودن، برخورد سلیقه‌ای و آشنا نبودن به فضا و ارائه ندادن راهکارهای مناسب از سوی ان. جی. اوها سبب شده نتایج خوبی در محله هرندی حاصل نشود. حجت‌الاسلام بیات این موضوع را بیان می‌کند و می‌گوید: «وجود ان. جی. اوهای متفاوت در یک محله قدری شک برانگیز است. با وجود این تعداد ان. جی. او قطعاً نباید شاهد وضعیت کنونی هرندی می‌بودیم. پس این موضوع نشان می‌دهد تا مردم پای کار نباشند و مشارکت نکنند، تغییر ایجاد نمی‌شود. به جای هزینه کردن و تشکیل ان. جی. او بهتر است از ظرفیت‌های محله‌ها و فعال کردن مساجد برای رفع مشکلات محله هرندی و هر محله دیگری استفاده شود. »
او به همراهی حاکمیت با مردم هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «مردم خواستار تغییر در محله هرندی هستند و حاکمیت هم با ابزارهایی که در اختیار دارد، باید برای ایجاد تغییر که مطالبه ساکنان است، کنار مردم بایستد و برای بهتر شدن وضعیت تلاش کند. »
به گفته حجت‌الاسلام بیات، در سالهای اخیر ائمه جماعات جوانی در مساجد محله هرندی منصوب شده‌اند. او می‌گوید: «این یک فرصت است که می‌توان از توانایی ائمه جماعات برای جلب مشارکت شهروندان، افزایش ظرفیت‌های مساجد و رفع کمبودهای محله استفاده و هرندی را به محله‌ای مملو از آرامش و امنیت تبدیل کرد. »
- هرندی، محله‌ای با ۳۰ مسجد
جوان است و در مدت ۶ سال حضورش در محله هرندی خودش را یکی از اهالی می‌داند و برای رفع مشکلات و زیباتر شدن چهره این محله تلاش می‌کند. پیر و جوان، زن و مرد همه و همه دوستش دارند و به اسم کوچک صدایش می‌کنند. «مصطفی اینانلو» روحانی جوان و مبلغ فرهنگی ساعت‌های زیادی را به نوجوانان و جوانان محله هرندی اختصاص می‌دهد و به گفته خودش در میان مردم هرندی حال خوبی دارد.
او وجود ۳۰ مسجد در محله هرندی را نشان اصالت و قدمت و اهمیت این محله می‌داند و می‌گوید: «در هیچ محله‌ای بیش از ۳ تا ۵ مسجد وجود ندارد. وجود ۳۰ مسجد در محله هرندی نشانه اصالت این محله است و باید از این ظرفیت برای رفع مشکلات و رسیدگی به امور اجتماعی، فرهنگی و ورزشی مردم و ساکنان استفاده کنیم. »
اینانلو با بیان اینکه وضعیت کنونی هرندی مطلوب و رضایتبخش است، می‌گوید: «با مشارکت مردم و همراهی نهادهای مختلف به‌ویژه نیروی انتظامی، چهره مخدوش هرندی، ترمیم شده و مردم به زندگی امیدوار شده‌اند. هرچند شیوع کرونا و رهاسازی معتادان و هجوم ناگهانی آنها به هرندی، موجب دلسردی و نارضایتی ساکنان شد، اما با تصمیم ستاد مقابله با کرونا و از سرگیری دستگیری معتادان متجاهر باز هم نور امید در دل مردم تابید و امیدواریم اجرای چنین طرح‌هایی مستمر و همیشگی باشد. »
او هرندی را هویت تهران می‌داند و می‌گوید: «برای حفاظت و حراست از این هویت همه باید دست به دست هم دهیم و اجازه ندهیم معتادان و فرصت‌طلبان و توزیع‌کنندگان خرده‌پا، هویت پایتخت را نابود کنند. »
- وضعیت عادی در محله هرندی
با حضور مأموران نیروی انتظامی در محله هرندی، همه چیز به یکباره تغییر می‌کند و معتادان پا به فرار می‌گذارند و مثل هر محله دیگری، آرامش در کوچه‌های هرندی موج می‌زند. اقدامات پلیس در سالهای اخیر و به‌ویژه پس از مصوبه ستاد مقابله با کرونا و شروع مجدد جمع‌آوری معتادان متجاهر با استقبال شهروندان مواجه شده است و با هرکسی که صحبت می‌کنیم، از تلاش مأموران نیروی انتظامی و روحانیون مساجد قدردانی می‌کند. یکی از اهالی و معتمدان محله هرندی که تمایلی به ذکر نامش ندارد و خودش را با نام مستعار «اکبر» معرفی می‌کند، می‌گوید: «وضعیت محله هرندی به گونه‌ای بود که خانواده‌ها جرئت رفت‌وآمد در کوچه‌ها را نداشتند. بوستان‌ها خالی از مردم بود و همه جا معتادان حضور داشتند. وحشت در جای‌جای محله موج می‌زد. وقتی برای نخستین بار طرح جمع‌آوری معتادان در محله هرندی اجرا شد، ساکنان به ادامه زندگی در هرندی امیدوار شدند. » جلب مشارکت مردم برای پایداری وضعیت مطلوب، موضوعی است که رحمانی به آن اشاره و عنوان می‌کند: «هیچ‌کس نمی‌تواند به اهالی که با پوست و گوشتشان مشکلات محله هرندی را حس کرده‌اند، کمک کند. کارهای افرادی که خارج از محله تصمیم می‌گیرند به داد اهالی برسند، قطعاً مقطعی است و نتیجه پایدار ندارد. به همین دلیل با فعال شدن مساجد و ائمه جماعات مردم به‌صورت خودجوش خواستار مشارکت شدند و همراه با مأموران نیروی انتظامی برای پاکسازی محله تلاش کردند. »
- تلاش برای ساماندهی هزار زن معتاد متجاهر
وقتی از اعتیاد صحبت می‌شود، اذهان عمومی به سمت مردانی کشیده می‌شود با چهره‌هایی سیاه، قدی خمیده و لباس‌هایی ژنده و کثیف که از فرط خماری کنار خیابان یا وسط کوچه از حال رفته‌اند. در این میان، زنان آسیب‌دیده کمتر دیده شده‌اند. همگان گمان می‌کنند بلای خانمانسوز فقط گریبان مردان را می‌گیرد، اما در همین تهران براساس گفته‌های سرهنگ «عبدالوهاب حسنوند» رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر تهران بزرگ، حدود ۸۰۰ تا هزار زن معتاد متجاهر وجود دارد که بارها و بارها در پاتوق‌های محله هرندی دیده شده‌اند، اما به دلیل محدود بودن ظرفیت پذیرش مراکز نگهداری ماده ۱۶ ویژه زنان، برخورد جدی با آنها نمی‌شود. سرهنگ حسنوند در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار ما می‌گوید: «مرکز نگهداری ماده ۱۶ ویژه زنان که پاسخگوی وضعیت کنونی باشد، وجود ندارد و خواستار اختصاص چنین فضایی از سوی متولیان هستیم. »
او به خدمت‌رسانی در مددسراها هم اشاره و عنوان می‌کند: «خدمت‌رسانی در مددسرا موقتی است. از نظر ما حضور شبانه زنان معتاد متجاهر که برای جامعه خطر محسوب می‌شوند، در مددسرا و رهاسازی آنها در روز، مورد پسند و قبول نیست و این زنان باید در مراکز بازپروری نگهداری و توانمندسازی شوند. »
به گفته او اشتهار به فروش و استعمال موادمخدر جرم است و باید برابر قانون با مجرمان برخورد شود. حسنوند به پاتوق‌های فروش و استعمال موادمخدر در محله هرندی هم اشاره و عنوان می‌کند: «چندین بار این پاتوق‌ها شناسایی و پلمب و پس از چند روز با حکم قضایی بازگشایی شدند که این اصلاً خواسته نیروی انتظامی نیست. اگر دستگاه‌های مختلف در این مورد با یکدیگر همسو باشند، قطعاً اجرای طرح‌های پلیس نتایج مثبتی خواهد داشت. »
او ادامه می‌دهد: «اگر پس از پلمب پاتوق‌ها در کلونی‌های اعتیاد، املاک توسط شهرداری تملک و به مراکز فرهنگی و ورزشی تغییر کاربری داده شوند، حتماً آمار آسیب‌های اجتماعی کم می‌شود. »
او در ادامه به مرکز بازپروری مهر سروش هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «ظرفیت این مرکز ۶۰۰ نفر است و برای افزایش پذیرش معتادان در آن کارهایی انجام شده است تا ظرفیت آن را به هزار نفر برسانیم. »