همشهری آنلاین_ ثریا روزبهانی: نگاه کالبدی به شهرها و بی‌توجهی به ابعاد انسانی و اجتماعی موجب شده است که امروز بسیاری از این فضاها تنها به محلی برای عبور و مرور تبدیل شوند و شهروندان تمایلی برای مکث و انجام تعاملات اجتماعی نداشته باشند. همچنین میدان‌ها اهمیت اجتماعی خود را از دست داده و در عمل به‌عنوان یک فلکه یا میدان ترافیکی به ایفای نقش می‌پردازند. به همین دلیل شهرداری منطقه ۲۲ با هدف هویت‌بخشی، حضورپذیری و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان، مسابقه «طراحی میدان اتریش» را برپا کرد تا شهروندان با ارائه ایده‌هایشان، این میدان را دوباره سرزنده و پویا کنند.
هدف اصلی مدیریت شهری منطقه کیفیت و جان‌بخشی فضای شهری است. «علی نوذرپور»، شهردار منطقه به ضرورت مشارکت‌های اجتماعی در طراحی فضاهای شهری اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از دغدغه‌ها و رویکردهای مدیریت شهری در منطقه ۲۲، طراحی فضاهای شهری است. بنابراین باید به فرهنگ و فضای شهری توجه ویژه‌ای داشته باشیم. برای همین باید از رویکرد «کالبد مبنا» به سوی رویکرد «فرهنگ مبنا» حرکت کنیم و به کالبدهای بی‌جان شهری که شکل گرفته‌اند، جان بدهیم.
خوشبختانه طرح تفصیلی ویژه منطقه۲۲ با رویکرد فرهنگ و فضای شهری تهیه شده و یکی از ویژگی‌های طرح تفصیلی، رویکرد زیست‌محیطی و کاهش بارگذاری جمعیتی خارج از توان منطقه و همچنین کیفیت بخشی به فضای عمومی شهری است. در این سند، درباره فضاهای عمومی شهری منطقه مطالعه شده و راهبردها و رویکردهای اساسی که باید در طراحی این فضاها مورد توجه قرار بگیرد نیز تعیین شده است. یکی از این راهبردها درباره میدان اتریش است که به‌عنوان یک مرکز ناحیه‌ای با کاربری سکونتی کم تراکم و خدماتی می‌تواند به یک میدانی با کارکرد منطقه‌ای و حتی فرا منطقه‌ای تبدیل شود. »
- از ایده تا عمل
اغلب شهروندان محله‌های خود را به‌عنوان نخستین مکان برای مشارکت و تعامل اجتماعی انتخاب می‌کنند. برای همین، این مسابقه با هدف تبدیل میدان اتریش به محلی برای تعامل اجتماعی با محوریت خانواده، اجرا شد. او درباره دلیل انتخاب این میدان می‌گوید: «کالبد این میدان از یک سو نیازمند ماهیتی جذاب و هم پیوند با نام خود و از سوی دیگر، نیازمند سرزندگی اجتماعی است.
همچنین قرارگیری میدان اتریش در محل تلاقی دو محور شمالی‌ـ جنوبی و شرقی‌ـ غربی، نقطه تمرکز مناسبی را به وجود آورده که متأسفانه نمی‌تواند جذابیت و ارزش بصری مطلوبی را تعریف کند. اکنون این میدان به‌عنوان یک گره ترافیکی عمل می‌کند و نمی‌تواند مقصدی منفصل برای تردد غیرسواره ساکنان و شهروندان محسوب شود. در نخستین گام، برای طراحی میدان اتریش به‌عنوان یکی از مهم‌ترین میدان‌های منطقه، به فراخوان عمومی گذاشته شد.
بر این اساس، مسابقه طراحی میدان اتریش با هدف «هویت بخشی و حضورپذیری» آن برگزار و در بودجه امسال برای فاز نخست اجرای طرح میدان اتریش، نزدیک به ۲میلیارد تومان در نظر گرفته شد که متناسب با پیشرفت پروژه اعتبار بیشتری درخواست و نسبت به فازبندی‌های صورت گرفته، مراحل اجرایی و عملیاتی این پروژه انجام می‌شود. »
نوذرپور در ادامه از ویژگی‌های این میدان نام می‌برد و می‌گوید: «میدان اتریش، میدانی شاخص و برای منطقه دارای اهمیت است. در مرحله نخست، مسابقه طراحی میدان اتریش که زیر نظر دبیرخانه دائمی مسابقات طراحی، معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی و با هدف هویت‌بخشی و حضورپذیری برگزار شد، بیش از ۵۰۰ نفر برای طراحی این میدان، اینترنتی ثبت‌نام کردند، اما در نهایت ۸۱ اثر به دبیرخانه مسابقه ارسال شد که از این آثار، ۶ طرح انتخاب و به مرحله دوم راه یافتند. در مرحله دوم سه طرح شایسته مقام‌های اول تا سوم شناسایی شدند. »
- ۳ رویکرد مهم برای طراحی میدان
به باور «مریم برومند»، دبیر کمیسیون طراحی شهری شهرداری منطقه ۲۲، میدان اتریش بستر مناسبی برای ارتقای کیفیت فضاهای شهری با هدف هویت‌بخشی دارد. به همین دلیل ۳ رویکرد ترافیکی، هویتی و مشارکت شهروندی در طراحی میدان اتریش، مهم تلقی می‌شوند. او به دلایل اصلاح این میدان اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات میدان اتریش، از نظر ترافیکی است. چراکه بافت این میدان، شیب شمال به جنوب دارد و در عین حال، چرخش دور فلکه وجود دارد. برای همین، از یک سو دید راننده محدود است و از سوی دیگر سرعت خودرو در این مسیر، کم نیست. بنابراین شبکه حرکتی باید اصلاح شود.
همچنین با توجه به این موضوع که میدان اتریش یکی از میدان‌های بزرگ منطقه ۲۲ است و به سبب قرار گرفتن در تقاطع دو بلوار مهم منطقه، موقعیت مطلوبی دارد. اما میدان اتریش به موجب وجه تسمیه میدان از نظر بصری هیچ المان، هویت و نماد مشخصی ندارد. به همین دلیل مقرر شد این میدان مورد بازبینی قرار گیرد و از فضاهای داخلی‌اش به سبب وسعت قابل توجهی که دارد، برای افزایش تعاملات و مشارکت‌های مردمی استفاده شود. همچنین با اجرای این طرح به دنبال افزایش مشارکت مردم با تأکید بر «جامعه‌محلی» نیز هستیم. در همین زمینه نظرات شهروندان به‌ویژه افرادی که در این محدوده ساکن هستند جویا شدیم تا دریابیم که این میدان در دیدگاه شهروندان تا چه اندازه مکانی برای تعاملات محلی محسوب می‌شود. چراکه منطقه ۲۲ هویت تازه‌ای دارد و به نظر می‌رسد که این میدان بتوانند در هویت‌بخشی به فضاها و افزایش انسجام جامعه محلی مفید باشد. »
- میدانی برای گفت‌وگوی تمدن‌ها
به گفته برومند برای مدیران شهری منطقه، برقراری ارتباط بین کشورهای ایران و اتریش در طراحی میدان اهمیت بسیاری دارد. او می‌گوید: «شعار ما «گفت‌وگوی تمدن‌ها» است. در اغلب طرح‌های پیشنهادی، نقش میدان اتریش به‌عنوان میدان محلی نادیده گرفته شده بود، اما گروه برگزیده، «هفت وادی‌عرفان» را به نوعی به این میدان پیوند زده و تعاملات انسانی و همچنین محلی برای تبادلات شهروندان، در این طراحی به کونه‌ایی رعایت شده بود. » برومند در ادامه می‌گوید: «هیچ مسابقه‌ای نمی‌تواند صددرصد رضایت خاطر بخش‌های مختلف را به دست آورد. چراکه مشارکت دادن مردم در این شهر، کار آسانی نیست. شاید این کار روی کاغذ خیلی ساده باشد، اما در عمل، چالش‌های بسیاری دارد. همچنین از خروجی مسابقه طراحی میدان اتریش می‌توان به‌عنوان کار مشارکتی یاد کرد و دیگر مناطق نیز می‌توانند از این ایده استفاده کنند. »
- چرا میدان گل‌ها اتریش شد؟
میانه دهه ۸۰، صدراعظم وقت کشور «اتریش» به تهران آمد. آب و هوای مناسب و محیط دنج شهرک «گلستان» موجب شد تا او تصمیم بگیرد در این میدان، ساختمانی برای سفارت این کشور بنا کند، هیچ‌گاه این اتفاق محقق نشد، اما موجب شد تا نام این میدان سرسبز تغییر و برای همیشه اتریش خوانده شود. چراکه به درخواست شورای‌شهر در سال ۱۳۸۳، نامه‌ای از اداره کل «روابط‌عمومی و بین‌الملل»، برای شهردار وقت منطقه ارسال شد که در راستای اجرای قانون وظایف شوراهای اسلامی و بر مبنای پنجاه و هشتمین جلسه رسمی از دومین دوره شوراها، مقرر می‌شود تا میدان «گل‌ها» به نام میدان اتریش تغییر نام پیدا کند. اکنون میدان اتریش در شمال غربی محله گلستان قرار گرفته و مهم‌ترین میدان این شهرک در منطقه ۲۲ است.