همشهری آنلاین_ سحر جعفریان: اما اکنون رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی موجب شده تا اعضا اغلب خدمات آنلاین و تلفنی دریافت کنند و گاهی محدود دوباره کنار هم جمع شوند و از تجربه‌های تلخ و شیرین رهایی و تولد دوباره‌شان بگویند. بله، درست است. اینجا انجمن «معتادان گمنام» مشهور به «NA» است که سال‌ها از فعالیت خودجوش‌شان در محله‌های پایتخت می‌گذرد. انجمنی غیردولتی که برای تهیه گزارش پیش‌رو در یکی از روزهای گرم تابستان، چند ساعتی را مهمان تعدادی از اعضای آن در منطقه شده‌ایم.
- کنج خرابه‌ها
چند نفری از رهاشدگان در یکی از آلاچیق‌های بوستان المهدی(عج) گعده صمیمانه‌ای گرفته‌اند. گاهی صدای خنده‌شان بلند می‌شود و گاهی به شادی تشویق می‌کنند. «علی»، ۳۰ ساله یکی از آنهاست که پس از پایان جلسه گروهی‌شان با حوصله به پرسش‌هایم پاسخ می‌دهد. ریز اندام است و رد تخریب ۱۲ ساله اعتیاد به انواع موادمخدر سنتی و صنعتی را می‌توان بر چین و شکن‌های عمیق صورت و سیاهی دندان‌های خرابش به آسانی جست‌وجو کرد. علی می‌گوید: «اعتیاد یک جورایی در خانواده و فامیل ما انگار موروثی بود. آخرش هم به من رسید. به خاطر این لعنتی، هیچ چیز از اوایل زندگی مشترکم، از پدر شدنم، نفهمیدم. ۱۲ سال تمام یا دنبال مواد بودم یا دنبال پول. یا دروغ می‌گفتم یا دزدی می‌کردم. یا کنج خرابه‌های یک پارک بودم یا ته سرویس‌های بهداشتی. آبرو و عزت برایم نمانده بود. ۱۴ بار هم به اجبار و اختیار کمپ رفتم. ولی هر بار که بیرون می‌آمدم، پاکی‌ام چند ساعتی بیشتر دوام نمی‌آورد. دیگر کارم به کارتن‌خوابی کشیده بود. می‌گویند معتاد تا به ذلت نرسد، برنمی‌گردد. من به ذلت رسیده بودم. برای همین وقتی یکی از دوستان قدیمی‌ام از کارکرد انجمن معتادان گمنام برایم تعریف کرد، تصمیم گرفتم راه و روش‌شان را برای پاکی و رهایی تجربه کنم. روی ترک فکری و روانی خیلی تأکید دارند. اجباری در کار نیست. همه‌اش احترام و انگیزه است و اینکه خانواده‌ات را همراهت می‌کنند. خانواده‌ای که از شدت خستگی و ناامیدی طردت کرده بودند. الان یک سال و ۳ ماه است که دوباره متولد شده‌ام. خدا را شکر نگذاشتم آتش اعتیاد نه من را بسوزاند نه غصه‌اش، مادرم را بمیراند. »
- یکی از بال‌ها، تو هستی
روزهای دوشنبه، جلسه ویژه خانواده‌های درگیر با اعتیاد یا به اصطلاح «همسفران» است که معمولاً شلوغ و پرهیاهو برگزار می‌شود. همسفران، راهنمایانی دارند که به آنها از اعتیاد می‌گویند. از اینکه شکست غول بی‌شاخ و دم اعتیاد به این آسانی‌ها نیست. شاید پس از هزار بار زمین خوردن بتوان بلند شد، شاید زخم‌های این مبارزه، عمیق باشد و خونین، اما پیروزی مسلم است. البته اگر پای خواستن در میان باشد. «شیرین»، همسفر یکی از اعضای تازه وارد انجمن معتادان گمنام است که اشک، یک لحظه امانش نمی‌دهد. جوان است و تازه عروس. مدام گوشه چادرش را به دندان می‌کشد تا صورت خیسش پنهان بماند. او می‌گوید: «با هزار امید ازدواج کردم. انتخاب خودم بود برای همین می‌ترسم به خانواده‌ام چیزی بگویم. اینجا را یکی از همسایه‌ها معرفی کرد. نمی‌دانم شاید فرجی بشود. خیلی می‌ترسم. » «اکرم»، از قدیمی‌ترهای جلسه همسفران، به مهربانی دستی پشت تازه عروس می‌کشد و می‌گوید: «این که اینجا هستی، خودش یک گام به جلو است. اینکه همسرت خواسته پاک بشود، یعنی امید. پس همراهش‌باش در این پرواز. هر پرواز ۲ بال می‌خواهد. یکی از بال‌ها تو هستی و آن دیگری همسرت. مقصد هم مشخص است. اینجا همه مثل هم هستیم. پس خجالت نکش و راحت حرف‌هایت را بزن. انجمن را مانند یک شیوه برای رسیدن به آگاهی و تعالی در نظر بگیر. »
- فعالیت مضاعف می‌خواهد
«محمد آدینه»، مسئول اطلاع‌رسانی شمال‌غرب انجمن معتادان گمنام پایتخت درباره چگونگی فعالیت این انجمن در منطقه می‌گوید: «منطقه ۹ با توجه به رفت و آمدهای فرامنطقه‌ای و همسایگی با پایانه مسافربری غرب از میزان گسترده‌ای از اعتیاد رنج می‌برد. درست به سبب همین دلایل نگران‌کننده است که فعالیت ما در این منطقه با انرژی مضاعف و صرف زمان بیشتری پیش می‌رود. همچنان که سابقه حضور انجمن و خدمتگزارانش در ۴۰ مرکز و پایگاه محلی در منطقه، به بیش از ۱۵ سال می‌رسد. » آدینه ادامه می‌دهد: «حضور و بهره‌مندی از خدمات مشاوره‌ای و معنوی انجمن برای همه رایگان است. انجمن برای راحتی حال مددجویان تلاش دارد تقریباً در فضاهای عمومی قابل دسترس و در ساعت‌های متعدد جلسه‌های باز، مشاوره‌های فردی و گروهی برگزار کند تا میل به رهایی در آنها ترغیب شود. تازه‌واردان به انجمن معتادان گمنام یا با قطع مصرف می‌آیند که برای آنها جلسات اصلی از همان ابتدا آغاز می‌شود یا هنوز ترک فیزیکی نکرده‌اند و به‌عنوان عضو افتخاری چند روزی مهمان انجمن می‌شوند. پایبندی به اصول اولیه انجمن و همگام شدن با سنت‌های ۱۲گانه می‌تواند آسیب‌دیدگان را ضمن حفظ امنیت اجتماعی و احترام به وجه شخصیتی، در مسیر بهبودی قرار دهد. در حقیقت اصل نسخه کارآمد انجمن معتادان گمنام برای اعتیاد، ایجاد آگاهی برای ترک روانی و رفع وابستگی روحی است. این همان اصلی است که بسیاری از فعالان اجتماعی حوزه کاهش آسیب‌ها در جستن سرنخ کلاف در هم اعتیاد بر آن هم باور هستند. »
- انجمن در یک نگاه
یک انجمن بین‌المللی غیرانتفاعی، متشکل از بانوان و آقایانی است که اعتیاد و وابستگی به هر آنچه افراط و تفریط نام می‌گیرد، مشکل اصلی زندگی‌شان تعبیر می‌شود. این انجمن را در ابتدا معتادان در حال بهبودی تشکیل دادند که براساس برنامه و نظمی خاص گرد هم می‌آمدند تا پاکی‌شان پایدار بماند. در ایران این انجمن در سال ۱۳۶۹، به همت چند عضو انجمن معتادان گمنام که روند بهبودی‌شان را از حضور در جلسات خارج کشور آغاز کرده بودند، فعالیت خود را در مرکز «بازپروری قرچک» آغاز کرد. در سال ۱۳۷۳ با افزایش تعداد بهبودیافتگان، نخستین جلسه‌های خارج از محل بازپروری قرچک برگزار شد. تا اینکه سال ۱۳۸۵ از پلیس «امنیت ناجا» و سال ۱۳۹۲ از وزارت «کشور»، مجوز فعالیت رسمی به گروهی مردم‌نهاد را دریافت کرد. در حال حاضر، بیش از ۵ هزار و ۵۰۰ گروه بانوان و آقایان گمنام، در سراسر کشور با توجه به سنت‌ها و قدم‌های این انجمن مسیر بهبودی و رهایی از اعتیاد را طی می‌کنند.
- ۱۲ قدم به اضافه ۱۲ سنت
قدم‌های ۱۲گانه در انجمن معتادان گمنام عبارتند از صداقت و تسلیم، ایمان و تعهد، شهامت و پشتکار، واقعیت و انسانیت، پذیرش و رشد، فروتنی، محبت برادرانه، انصاف و بخشش، مراقبت و مداومت، اشتیاق و نیاز، شکرگزاری و آرامش. در اصول بهبودی انجمن معتادان گمنام با شعار «کمک یک معتاد به معتاد دیگر» پیش می‌رود که باید التزام به سنت‌های ۱۲گانه انجمن را نیز در بر داشته باشد. سنت‌های ۱۲گانه شامل منافع مشترک، وحدت، خدا، تمایل به قطع مصرف، استقلال، انتقال پیام، خدمتگزاری داوطلبانه، غیرسازمانی بودن، برپایی هیئت‌های خدماتی و حفظ گمنامی در سایه اطلاع‌رسانی و تبلیغ است.