همشهری آنلاین_ بهاره خسروی: همین موضوع و استقبال شهروندان از دوره‌های آموزشی آشنایی با گیاهان دارویی دستمایه مسئولان شهری تکه دهم پایتخت شد و چند سالی است که باغچه پرورش و آموزش گیاهان دارویی در «بوستان نیلوفر» محله «بریانک» راه‌اندازی شده است. این باغچه به همت اداره فضای سبز منطقه 10 و برای افزایش سرانه فضای سبز و آگاهی شهروندان با خواص و نحوه کشت و نگهداری گیاهان دارویی در خانه ایجاد شده است. اگر علاقه‌مند به کشت گیاهان دارویی در خانه هستید تا پایان گزارش همراه باشید.
- افزایش سرانه فضای سبز
بر اساس آخرین آمارهای ارائه‌شده، تکه دهم پایتخت با حدود ۶/۲مترمربع سرانه فضای سبز برای هر شهروند در رتبه آخر مناطق 22گانه پایتخت از لحاظ داشتن سرانه فضای سبز قرار گرفته است. وجود بافت ریزدانه و فرسوده و املاکی که بیشتر کاربری مسکونی دارند و جمعیت بالا هم به فقر سرانه فضای سبز در این منطقه دامن می‌زند. اما چطور می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های موجود تا حدودی چهره شهری این منطقه محروم از فضای سبز استاندارد را سبز کرد؟
راه‌اندازی باغچه گیاهان دارویی در بوستان نیلوفر یکی از این راهکارها بود که رئیس اداره فضای سبز منطقه درباره آن می‌گوید: «تقریباً 6 سال پیش بود که با توجه به استقبال شهروندان از دوره‌های آموزشی کاشت گل و گیاه به‌ویژه گیاهان دارویی بخش کوچکی از بوستان نیلوفر به کاشت گیاهان دارویی اختصاص داده شد. گیاهان دارویی از جمله گیاهان مقاومی هستند که نیاز به آبیاری چندانی ندارند و باعث افزایش مقاومت خاک می‌شوند و همچنین از فرسایش خاک هم پیشگیری می‌کنند. علاوه بر این موارد افزایش سرانه فضای سبز و فراهم کردن امکان ارائه آموزش‌های شهروندی به اهالی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی این باغچه بود.»
به گفته «پیمان احمدیان» برنامه‌های آموزشی بوستان نیلوفر از 2 سال گذشته قوت بیشتری گرفته است و استقبال شهروندان از کلاس‌ها باعث شده تا مساحت این باغچه کوچک به 40مترمربع افزایش پیدا کند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «در این باغچه دارویی برای آشنایی شهروندان با خواص گیاهان دارویی‌گونه‌های گیاهی متنوعی مانند رزماری، آویشن، نعنا فلفلی، گل گاوزبان، همیشه بهار و به‌لیمو کاشته شده است. در این باغچه نحوه کاشت، نگهداری و برداشت گیاهان دارویی در خانه به شهروندان آموزش داده می‌شود و اهالی می‌توانند بر حسب علاقه خود با خواص گیاهان دارویی و کاربرد آنها در حفظ سلامتی و همچنین نحوه کشت در گلدان‌های خانگی آشنا شوند.»
- مصرف گیاهان دارویی با تجویز پزشک
به گفته کارشناسان، گیاهان دارویی جزء گیاهان بیرونی محسوب می‌شوند که نگهداری و برداشت آنها در فضای بسته خانه امکانپذیر نیست. احمدیان در ادامه با اشاره به این موضوع توضیح می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های گیاهان دارویی لزوم نگاهداری و کشت آنها در فضای بیرون از خانه مانند بالکن یا باغچه حیاط است. همچنین شهروندان با شرکت در این دوره‌ها آموزش می‌بییند با توجه به ویژگی‌های هر گیاه، برای تکثیر و برداشت گیاهان دارویی از کدام بخش آن استفاده کنند. نحوه خشک کردن و تهیه دمنوش‌های متنوع دارویی از دیگر آموزش‌های رایگان باغچه گیاهان دارویی برای شهروندان است.
اما اهالی به این نکته باید توجه کنند که برنامه‌های ما تنها جنبه اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی دارد و هیچ‌کدام از کارشناسان ما نمی‌توانند نسخه‌ای برای درمان بیماری‌ها تجویز کنند. مصرف داروهای گیاهی باید با صلاحدید پزشکان انجام شود.» به گفته احمدیان با توجه به شرایط کاشت گیاهان دارویی در بیرون از خانه، هر شهروند می‌تواند با کاشت یک گیاه دارویی در گلدان و قرار دادن آن در بالکن خانه به زیبایی و سرسبزی شهر و محله زندگی‌اش کمک کند. این نکته حتی در ایجاد آرامش روانی در میان اهل خانه و همسایه‌های مجاور بسیار مؤثر است. او در ادامه به برپایی دوره‌های تابستانی در بوستان نیلوفر اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به فرا رسیدن فصل تابستان برای غنی‌سازی اوقات فراغت شهروندان دوره‌های جدید آموزشی آشنایی با گیاهان دارویی با رعایت فاصله اجتماعی آغاز شده است. شهروندان برای بهره‌مندی از مزایای آموزشی این دوره‌ها می‌توانند به بوستان نیلوفر واقع در خیابان محبوب مجاز (سینا) مراجعه کنند.»
- کاشت گل گاوزبان و آلوئه‌ورا
«مریم آقاجانی» از ساکنان خیابان قصرالدشت از مشتری‌های پروپاقرص کلاس‌های آموزشی گیاهان دارویی بوستان نیلوفر است. او که از این دوره‌های آموزشی کلی استفاده کرده و در خانه کاشت و نگهداری چندین گیاه دارویی را تجربه کرده، می‌گوید: «خوبی شرکت در این دوره آموزشی انجام عملی کار است. من درباره خواص گیاهان دارویی مطالعات زیادی داشتم، اما در کلاس‌ها به‌صورت عملی کاشت آنها را تجربه کردم و متوجه شدم چطور به یک گیاه از مرحله کاشت تا برداشت رسیدگی کنم. نکته مهم‌تر اینکه در خانه محصول ارگانیک تولید می‌کنیم و این آموزش‌ها خیالمان را از سلامت دمنوش یا گیاهی که در تهـــــیه محصول مورد استفاده قرار می‌گیـرد، جمــــع می‌کند.»
- خواص و نحوه کاشت به‌لیمو
در این روزهای گرم تابستانی «به‌لیمو» از گیاهان دارویی مناسب برای کاشت است. به‌لیمو برای رشد به هوای گرم، زمین آفتابگیر با نور فراوان و قابل نفوذ و دارای رطوبت بالا نیاز دارد. در واقع آب و هوای آفتابی، ملایم و مصون از بادهای شدید برای رشد این گیاه ضروری است. «نگار هاشمی» مسول مرکز تحقیقات آموزش و مشاوره فضای سبز تکه دهم پایتخت، کاشت این گیاه دارویی پرخاصیت را به علاقه‌مندان کشت گل و گیاه توصیه می‌کند و درباره روش‌های نگهداری به‌لیمو توضیح می‌دهد.
- خواص گیاه به‌لیمو
گیاه به‌لیمو درختچه بومی آمریکای جنوبی، شیلی، پرو و آرژانتین است. این گیاه نخستین بار توسط اسپانیایی‌ها در سال 1784 از آمریکای جنوبی به اروپا آورده شد. از برگ‌های آن اسانس تهیه می‌شود که در صنعت عطرسازی مصرف می‌شود. همچنین از برگ‌ها و سرشاخه‌های گلدار و ساقه‌های جوان و گل‌های به‌لیمو در طب سنتی استفاده می‌شود. طبیعت این گیاه گرم است و خواصی شبیه به بادرنجبویه دارد. برگ‌ها و پیکر رویشی این گیاه تب‌بر، مسکن، ضد نفخ، کمک‌کننده به هضم غذا، آرامبخش، از بین برنده تپش قلب و ترمیم‌کننده زخم است. چای به‌لیمو نیز فوق‌العاده آرامبخش و تسکین‌دهنده اعصاب است. این را هم باید اضافه کرد که به‌لیمو برای تقویت معده به شکل دم‌کرده استفاده می‌شود. به‌لیمو حاوی اسید سیتریک، کلسیم، منیزیم، ویتامین سی، پکتین و لیمونین است.
- نحوه تکثیر
معمولاً به‌لیمو با قلمه ریشه‌دارشده کشت می‌شود و تکثیر آن در تابستان به وسیله پاجوش، قلمه زدن و خوابانیدن در زمین‌های مرطوب و قابل نفوذ انجام می‌شود. قبل از کاشت قلمه‌ها باید آنها را با قارچ‌کش ضدعفونی کرد. تکثیر به وسیله قلمه زدن بدین صورت است که شاخه‌های جوان گیاه را که در آغاز رویش طولی دارند، از ساقه قطع می‌کنند و پس از جدا کردن برگ‌ها آنها را به‌صورت قلمه در می‌آورند و در نهالستان که زمین آن قبلاً آماده شده، می‌کارند. با آبیاری که به‌طور مرتب انجام می‌شود، قلمه‌ها به تدریج در پاییز ریشه‌دار می‌شوند و بعد از رشد و نمو آمادگی انتقال به زمین زراعی را پیدا می‌کنند. بهتر است برای ریشه‌دار شدن قلمه‌ها آنها را مدتی در زیر سایبان قرار دهید.