همشهری آنلاین_ مرضیه موسوی: از بازار تجریش تا بازار سنتی ستارخان و حتی ساختمان‌های درمانی و بیمارستان‌ها. سیم‌کشی برق فرسوده و نبود سیستم هشدار حریق و اطفای حریق، استفاده از مواد قابل اشتعال در ساختمان از مهم‌ترین دلایل آتش‌سوزی در این مراکز است؛ اتفاقی که گاهی سرمایه مادی افراد را به خطر می‌اندازد و گاهی جان افراد بی‌خبری را که در این مراکز در رفت‌وآمد هستند. اغلب این ساختمان‌ها عمری بیش از 20 سال دارند وگاه با اندکی هزینه می‌توان ایمنی آنها را تأمین کرد. با این حال به نظر می‌رسد همکاری نکردن مالک و مستأجران در پرداخت هزینه‌های ایمن‌سازی و تجهیزات فرسوده برق در ساختمان‌ها چرخه باطلی است که این مراکز را شعله‌ور می‌کند.
- یک شب آتش در بازارچه فتاد
می گوید: «ضرری که آتش‌سوزی 2ماه گذشته به کسب و کار ما زد، کرونا و تعطیلی بازار نزد.»
کاسبان پررونق‌ترین مرکز خرید منطقه 2، آتش‌سوزی آخر فروردین ماه این پاساژ را تنها آتش‌سوزی ماه‌های گذشته نمی‌دانند. «مژگان وطن‌خواه» از مغازه‌داران بازار سنتی ستارخان می‌گوید: «بازار سنتی مشکلات ایمنی فراوانی دارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات آن اتصال سیم‌های برق است. اینجا به سیستم اطفای حریق مجهز نیست و هشداردهنده هم ندارد. تقریباً هر یکی دو ماه یکبار در این بازارچه حریق اتفاق می‌افتد. وقوع حریق در اینجا آنقدر عادی شده که اگر صبح به پاساژ بیاییم و ببینیم مغازه‌ای آتش گرفته است تعجب نمی‌کنیم. اما حریق آخر فروردین ماه یکی از سنگین‌ترین حریق‌های این پاساژ بود که به دلیل ایمن نبودن اینجا رخ داد. انبار بسیاری از مغازه‌ها در طبقه دوم پاساژ قرار دارد. اجناس زیادی از کاسبان در چشم به هم زدنی سوخته بود.» 13 مغازه در آتش سوختند و مغازه‌هایی که از حریق دورتر بودند دچار دودگرفتگی شدند. از سقف کاذب طبقه دوم سیم‌های برق و کابل‌های سوخته آویزان است و مغازه‌های سوخته در آتش با گونی پلاستیکی پوشانده شده‌اند.
- مالک به هشدارها بی‌توجه است
بیش از 2ماه از آتش‌سوزی بازار سنتی گذشته است. مغازه‌داران زیان دیده بدون دریافت خسارت، کجدار و مریز به کسب و کار خود ادامه می‌دهند.
«هادی شیرزادی» از کاسبان این پاساژ می‌گوید: «اینجا بارها برای رعایت ایمنی ساختمان از طرف آتش‌نشانی هشدار دریافت کرده است. ولی مالک حاضر نیست هزینه‌ای برای این کار انجام دهد. هر مغازه حداقل ماهی 6 میلیون تومان در این پاساژ اجاره پرداخت می‌کند و در هر فاز بازار سنتی صدها مغازه وجود دارد. با این حال شهرداری به‌عنوان مالک حاضر به پرداخت هزینه ایمن‌سازی نیست. حتی بعد از آتش‌سوزی هم هیچ خسارتی به کاسبان آسیب دیده پرداخت نشد.» درهای دفتر هیئت‌مدیره بازار سنتی بسته است و کسی در آن به چشم نمی‌خورد. شیرزادی می‌گوید: «دفتر هیئت‌مدیره پاساژ همیشه بسته است و کسی در آن نیست تا جوابگو باشد. حتی اعضای هیئت‌مدیره همکاری برای دریافت خسارت‌های ما انجام نمی‌دهند یا پیگیر ایمن‌سازی این بازارچه نیستند. بازار سنتی محل فروش لوازمی مثل کیف و کفش و لباس و دیگر وسایل است و رخ دادن حریق کوچکی در آن می‌تواند به سرعت همه جا را شعله‌ور کند. اما مغازه‌ها نه بیمه هستند و نه اصول ایمنی برای برق و اطفای حریق آن رعایت شده. است»
- کم‌کاری‌های اداره برق
بازار تجریش از پر رفت و آمدترین مراکز تجاری منطقه هم وضعیت چندان مطلوبی ندارد. آتش‌سوزی در این بازار هم قدمتی دیرینه دارد و چند باری در سال دامن کاسبان این بازارچه را می‌گیرد.
«سید عباس صالحی» از کاسبان قدیمی بازار تجریش می‌گوید: «مهم‌ترین دلیل آتش‌سوزی در بازار تجریش سیم‌های برق فرسوده است. آتش‌نشانی بارها از این بازارچه، بازدید و نکات امینی را به همه گوشزد کرده است. اغلب کاسبان سیم‌کشی برق داخل مغازه را تعویض کرده‌اند اما بیرون مغازه تعویض این سیم‌های برق برعهده اداره برق است. تعویض کابل‌های بیرونی با سرعت بسیار کمی اتفاق می‌افتد و هنوز بسیاری از بخش‌های بازار تجریش سیم‌های برق نوسازی نشده است.» صالحی از گلایه کاسبان بازارچه از اداره برق می‌گوید که زحمات و هزینه‌های آنها را بر باد می‌دهد و با وجود تعویض سیم‌کشی برق در داخل مغازه‌ها، احتمال وجود خطر اتصال برق در بیرون از مغازه‌ها همچنان وجود دارد: «وقتی هنوز سیم‌کشی بیرون از مغازه‌ها نو نشده است هرقدر هم که کاسبان برای نو کردن سیم‌کشی‌های برق اقدام کنند بی‌فایده است. چون اتصالی کوچکی بیرون از مغازه‌ها باز هم منجر به آتش‌سوزی بزرگی می‌شود. بیشتر آتش‌سوزی‌ها در بازار قدیمی تجریش هنگام تعطیلی بازار رخ می‌دهد. یعنی زمانی که کسی در بازار نیست تا زود متوجه اتصالی شود و جلو آتش‌سوزی را بگیرد.»
- ایمنی فقط داشتن کپسول آتش‌نشانی نیست
مشکل بازار تجریش تنها سیم‌های برق فرسوده نیست و کم بودن معابر این بازارچه، قرار دادن وسایل و اجناس مغازه در معابر، نداشتن سیستم اطفای حریق و... از مواردی است که برای تأمین ایمنی پاساژها و معابر عمومی و ساختمان‌هایی مثل مرکز درمانی سینا باید به آن توجه شود.
یکی از مهم‌ترین معضلات ایمنی در اماکن عمومی در مناطق یک و 2 و 3 کم‌عرض بودن معابر است. پاساژهای چند طبقه و مراکز درمانی و بیمارستان‌ها و مدارس در کوچه‌های کم‌عرضی جا گرفته‌اند که مسیر دسترسی خودروهای امدادی و آمبولانس به آن بسته است. «جعفر یزدانی» دبیر شورایاری دروس می‌گوید: «ساختار محله‌ها در حال تغییر است و بسیاری از بافت مسکونی محله‌های قدیمی به بافت تجاری و اداری تبدیل می‌شوند. پاساژهای چندین طبقه در معابر باریک محله دروس شکل گرفته‌اند که جمعیت زیادی را به اینجا می‌کشند. هرچند این پاساژها موارد ایمنی را به خوبی رعابت کرده باشند، ممکن است در زمان وقوع حادثه دسترسی آسانی به این مکان‌ها وجود ندارد. به تازگی قرار است بیمارستانی در دروس افتتاح شود. به نظر می‌رسد با توجه به بافت پرترافیک و پرتراکم منطقه جانمایی درستی برای این بیمارستان انجام نشده است. مدارسی که در محله دروس قرار دارند هم همین وضعیت را دارند. تأمین ایمنی برای اماکنی مثل مراکز درمانی و آموزشی و دیگر اماکن عمومی تنها تجهیز به کپسول آتش‌نشانی نیست و به تدابیر بیشتری نیاز دارد. اکنون اگر در بسیاری از کوچه‌های این محله‌ها اتفاقی رخ دهد آمبولانس و آتش‌نشانی امکان رسیدن به این نقاط را ندارند.» این مشکلی است که در پاساژهای قدیمی مثل پاساژ قائم هم به چشم می‌خورد؛ نه تنها افراد ناآشنا بلکه ساکنان محله تجریش هم گاهی مسیر خروج از این پاساژ را گم می‌کنند و برای پیدا کردن راه‌های خروجی در راهروهای این پاساژ قدیمی سردرگم می‌شوند.
- قانونی که به داد ساختمان‌های در حال ساخت رسید
کمیته ایمنی در هر منطقه با حضور نماینده شهرداری ناحیه و آتش‌نشانی و معاونان مربوطه شهرداری مناطق برگزار می‌شود. در این جلسه آتش‌نشانی گزارش‌هایی از بازدید از اماکن عمومی، ارائه و شهرداری هر ناحیه اخطارهای لازم را به مالکان ابلاغ می‌کند. «عباس فخارمنش» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه 3 می‌گوید: «ساختمان‌هایی مثل پاساژها و مراکز خرید و... که خدمات مختلفی به مردم ارائه می‌کنند از طرف آتش‌نشانی بازدید می‌شوند. طبق گزارش‌های آتش‌نشانی اخطارهایی توسط شهرداری به این ساختمان‌ها ابلاغ می‌شود. اما شهرداری از نظر قانون اجازه پلمب این اماکن را ندارد. مگر اینکه تخلفاتی طبق قانون ماده 100 وبند 20 در این ساختمان‌ها مشاهده شود. این تخلفات شامل تغییر در کاربری ساختمان می‌شود و مزاحمت‌های فیزیکی ساختمان برای ساختمان‌های دیگر. بنابراین برای ساختمان‌هایی که مالک خصوصی دارند قدرت اجرایی از طرف ما برای پلمب وجود ندارد و تنها می‌توانیم اخطاریه لازم را به مالکان ارائه کنیم.»
از ساختمان‌های قدیمی می‌گوید که اغلب با مشکلات بزرگی مثل کم‌عرض بودن راه‌پله اضطراری و استاندارد نبودن سازه روبه‌رو هستند؛ مشکلاتی که اکنون به سادگی نمی‌توان آنها را برطرف کرد: «مثلاً یکی از معروف‌ترین پاساژهای منطقه 3 با مشکل کم‌عرض بودن راه‌پله اضطراری مواجه است. هرقدر هم که اخطاریه آتش‌نشانی برای این ساختمان صادر شود امکان عریض کردن راه‌پله وجود ندارد. اما این مالکان می‌توانند با رعایت سایر نکات ایمنی ضریب خطر را کمتر کنند. تا چند سال پیش ساختمان‌ها برای دریافت پایان کار باید در آخرین مرحله تأییدیه آتش‌نشانی دریافت می‌کردند. اما اصلاح این قانون کمک زیادی به ایمنی در ساختمان‌های نوساز کرده است. اکنون برای شروع ساخت‌وساز و پروانه ساخت نقشه باید تأییدیه آتش‌نشانی را دریافت کند. اصلاح این قانون باعث شده تا مشکلاتی مثل استاندارد نبودن راه اضطراری و آسانسور و... پیش از ساخت برطرف شود. اما همچنان ساختمان‌های قدیمی‌تر با این مشکلات روبه‌رو هستند.»
- معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی شهر تهران/ بیش از 3 هزار ساختمان تهران در حال ایمن‌سازی هستند
بازدید از ساختمان‌های شهر، اعلام هشدارهای لازم به ملک‌های ناایمن، تهیه دستورالعمل‌های ایمنی ساختمان‌ها و صدور تأییدیه ایمنی در ساختمان‌های نوساز از اقدامات آتش‌نشانی برای ایمن‌سازی ساختمان‌های شهر است. تراکم بالای ساختمان‌های مسکونی و تجاری و اداری و... در تهران باعث شده تا در هر سال تنها 2 بار بازدیدهای دوره‌ای از ساختمان‌ها انجام شود. نتیجه این بازدیدها آموزش‌ها و توصیه‌های حضوری است و ارسال اخطاریه‌های رسمی توسط شهرداری به ساختمان‌های ناایمن. «محمود قدیری» معاون پیشگیری و حفاظت از حریق سازمان آتش‌نشانی شهر تهران می‌گوید: «اخطاریه‌هایی که برای ساختمان‌ها صادر می‌شود در بسیاری از موارد کارگشاست و نتایج خوبی از آن به دست آمده. در ماه‌های گذشته 220 ساختمان بعد از دریافت اخطاریه‌ها ایمن‌سازی شده‌اند و بیش از 3 هزار ساختمان هم در حال تکمیل فرایند ایمن‌سازی هستند.» او وقوع حوادثی مثل پلاسکو و آتش‌سوزی مرکز درمانی سینا در تجریش را حوادث تلخی می‌داند که به مردم برای ایمن‌سازی ساختمان‌ها تلنگر می‌زند و اهمیت ایمن‌سازی را بیش از گذشته برای آنها روشن می‌کند: «تجربه نشان داده بعد از وقوع حوادث بزرگی مثل پلاسکو و آتش‌سوزی مرکز سینا، مردم بیشتر به فکر تأمین ایمنی ساختمان‌ها می‌افتند. چنین تجربه‌هایی به آنها یادآوری می‌کند که هزینه‌های ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها هزینه‌های غیرضروری نیستند و باید به آن توجه کرد. بسیاری از اقدامات برای ایمن‌سازی هم معمولاً بعد از چنین حوادثی اتفاق می‌افتند. ما به‌عنوان کارشناسان آتش‌نشانی هیچ قدرت اجرایی در زمینه برخورد با ساختمان‌های ناایمن نداریم. شهرداری هم به جز معدود مواردی که می‌تواند با قرار دادن نیوجرسی مقابل ساختمان مالک را تحت فشار بگذارد، طبق قانون قدرت اجرایی ندارد. شاید در این زمینه نیاز به اصلاح قانون و بازنگری در آن داریم.»
قدیریاز ساختمان‌های دولتی می‌گوید که اخیراً توجه بیشتری به ایمن‌سازی دارند و اغلب به دنبال تأییدیه‌های آتش‌نشانی هستند: «در گذشته اداره‌ها و ساختمان‌های دولتی کمتر به ایمن‌سازی توجه می‌کردند. اما خوشبختانه امروزه این مسئله برای آنها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. ایمن‌سازی ساختمان برای اداره‌ها و مراکز دولتی به موضوعی حیثیتی تبدیل شده است و بسیاری از این مراکز به دنبال تأییدیه‌های ایمنی هستند تا هم از وقوع حوادث بزرگ جلوگیری کنند و هم در صورت وقوع هر حادثه‌ای کمترین خسارت را داشته باشند.» به گفته قدیری ایمنی در ساختمان‌های قدیمی و مراکز بزرگ گاهی نیازمند زمان است و یک‌شبه نمی‌توان به آن دست پیدا کرد: «ایمن‌سازی و تجهیز کامل ساختمان‌ها به‌خصوص مراکز بزرگ نیاز به زمان و هزینه دارد و یک‌شبه نمی‌توان به آن دست پیدا کرد. بررسی وضعیت ساختمان‌های تهران نشان می‌دهد امروز وضع نسبت به 10 سال گذشته تغییر بسیار زیادی کرده و ساختمان‌های زیادی ایمن‌سازی شده‌اند. ساختمان‌های زیادی هم هستند که در حال تکمیل این فرایند هستند و گاهی تا 80درصد از کار را انجام داده‌اند.»