همشهری آنلاین_ حسن‌حسن‌زاده: چراغ خانه امید مادران و کودکان فرحزاد سال‌هاست که با دستان مهربان داوطلبان، خیّران و مسئولان نیک‌اندیش این مؤسسه مردم‌نهاد روشن شده و به همت آنها مشکلات بسیاری از اهالی محله حل می‌شود. اکنون نه تنها کودکان کم‌بضاعت فرحزاد، کودکان‌کار و افراد بازمانده از تحصیل، دغدغه کمتری برای تحصیل دارند، بلکه در کارگاه‌های حرفه‌آموزی و کارآفرینی مهر و ماه، مادران بسیاری پس از توانمندسازی به درآمدزایی رسیده‌اند و آرزوهای خود را آرام آرام به واقعیت تبدیل می‌کنند. سری به این مؤسسه زده و در گفت‌وگو با مددکاران، مسئولان مرکز، داوطلبان و اهالی فرحزاد، خدمات این مرکز مردم‌نهاد را بررسی کرده‌ایم.
در میان فعالیت‌های گسترده مؤسسه مهر و ماه که 400 خانواده محله فرحزاد را پوشش می‌دهد، کمیته مددکاری و روان‌شناسی مؤثرترین نقش را در شناسایی و حل مشکلات کوچک و بزرگ خانواده‌ها دارد. همه مددجویان مؤسسه، از کودکانی که نیاز به حمایت تحصیلی دارند تا زوج‌های جوان، مادران سرپرست خانوار، جوان‌هایی که به دنبال شغل مناسب در کلاس‌های حرفه‌آموزی شرکت می‌کنند و... پیش از پذیرش در مؤسسه توسط تیم مددکاری روان‌شناسی این مرکز، ارزیابی و مشکلات‌شان به دقت بررسی می‌شود. حوالی ظهر که کارگاه ارتباط مؤثر زوجین تمام می‌شود سراغ «افسانه جلیلیان» مدیر داخلی و سرپرست کمیته روان‌شناسی مددکاری مؤسسه می‌رویم. او از خدمات این کمیته به مددجویان می‌گوید: «همه فعالیت‌های مؤسسه خانواده محور است. اگر کودکی از تحصیل بازمانده یا قربانی خشونت می‌شود یا بیکاری، اعتیاد و پیامدهای آن، رابطه یک زوج جوان و اعضای یک خانواده را به مرز نابودی رسانده است، ما برای نجات آن خانواده تلاش می‌کنیم. پس از مصاحبه و ارزیابی اولیه توسط روان‌شناسان و مددکاران، بازدید از منزل انجام می‌شود. سپس براساس نوع مشکل، اقدامات درمانی و تخصصی لازم انجام شده و برای مراجعان کارگاه‌های پیشگیری از خشونت، ارتباط مؤثر زوجین، فرزندپروری، مداخله در بحران، حرفه‌آموزی، کاریابی و... برگزار می‌شود.»
- وقتی ترس و اضطراب از زندگی دور شد
مددکاران و روان‌شناسان مرکز برای حل مشکلات بسیاری از خانواده‌ها و زوج‌های جوان قدم پیش می‌گذارند. جلیلیان ماجرای زوجی را تعریف می‌کند که اگرچه زندگی‌شان در آستانه فروپاشی بود اما مشاوره‌های دلسوزانه مددکاران، روزهای بهتری برای اعضای خانواده رقم زد: «زن جوان بغض کرده بود و بی‌توجه به حرف‌های من اشک می‌ریخت. دلیلش را که پرسیدم گریه امانش نمی‌داد. از او خواستم بعد از کلاس ارتباط مؤثر زوجین به‌صورت خصوصی با هم گفت‌وگو کنیم. 12 سال از ازدواجش می‌گذشت و یک دختر 7 ساله داشت؛ 12 سالی که هر روزش با ترس و اضطراب گذشته بود. او و دخترش اجازه نداشتند از خانه بیرون بروند وگاه و بیگاه قربانی خشونت همسر می‌شدند. این میان، اعتیاد هم گریبان همسرش را گرفته بود و زن جوان دیگر امید چندانی به بهبود رابطه‌شان نداشت.» جلیلیان مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: «از آنها خواستیم در جلسات مشاوره شرکت کنند. راهکارهایی برای بهتر شدن رابطه پیش پایشان قرار دادیم. اگرچه در جلسه اول مشاوره مرد جوان با عصبانی روی میز می‌کوبید و می‌گفت طلاق تنها راه‌حل آنهاست. اما در پایان جلسات آرامش در چهره هر دو نفرشان موج می‌زد. مرد جوان، برای رهایی از اعتیاد مصمم شده بود و دیگر نشانی از آن رفتارهای خشونت‌آمیز نداشت. چند سالی از آن روزها می‌گذرد و نه تنها آنها زندگی خوبی دارند، بلکه زن جوان گاهی برای انتقال تجربیاتش به دیگر بانوان کلاس به مددکاران کمک می‌کند.»
- بچه مهندس محله ما
شور و نشاط بچه‌ها و صدای خنده‌های بی‌امانی که فضای کلاس را پر کرده، نتیجه دلسوزی و مهربانی مددکاران و معلمان داوطلب مؤسسه است. مربیان در همین کلاس‌های کوچک تلاش می‌کنند با برگزاری کلاس‌های تقویتی و آموزشی تحصیلی، کودکان را برای ساختن آینده‌ای بهتر آماده کنند. هرچند شماری از 420 کودک تحت پوشش مؤسسه مجبورند به دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی خانواده کار کنند اما مسئولان مؤسسه می‌خواهند استعداد و توانایی این کودکان در مسیر درست قرار بگیرد.
قصه کودکان کار، مددکاران مرکز را به یاد یکی از نوجوان‌های سرزنده و با انگیزه محله می‌اندازد؛ نوجوانی که اگرچه یک روز به دلیل خشونت خانگی پدر و شرایط نابسامان زندگی، امید و آرزوهایش بر باد رفته بود اما امروز به منبع الهامی برای دیگر کودکان محله تبدیل شده است. جلیلیان می‌گوید: « در جلسه نخست مشاوره می‌گفت خانم! من نمی‌خواهم بزرگ شوم. بیشتر سکوت می‌کرد و حرفی برای گفتن نداشت. دانش‌آموز کلاس چهارم بود اما افسردگی شدید باعث افت تحصیلی‌اش شده بود. مدیران مدرسه او را به مؤسسه معرفی کردند. چند جلسه طول کشید تا راضی به حرف زدن شود و از مشکلاتش بگوید. وقتی از او پرسیدیم که چرا نمی‌خواهد بزرگ شود گفت: اگر بزرگ شوم باید ازدواج کنم و بعد از آن زن و بچه‌هایم را کتک می‌زنم. نمی‌خواهم این اتفاق برای من بیفتد.» حرف‌ها که به اینجا می‌رسد یکی دیگر از مددکاران مؤسسه ادامه ماجرا را تعریف می‌کند: «پس از چند جلسه مشاوره فهمیدیم پسر باهوشی است. دوست دارد درس بخواند. کیف مدرسه و نوشت‌افزار هم نداشت. همه چیز برایش تهیه کردیم. از روش هدفمند کردن زندگی برای امید دادن به او استفاده کردیم. از او خواستیم درباره شغل آینده‌اش فکر کند. در جلسات بعد با شور خاصی گفت می‌خواهد مهندس شود. روزی که کارنامه‌اش را آورد فراموش نمی‌کنیم. نمرات مهندس آینده محله ما باورکردنی نبود.»
- کارگاهی برای خودباوری و درآمدزایی
در گوشه‌ای از محوطه مؤسسه صدای چرخ‌های خیاطی از کارگاه انتهای حیاط به گوش می‌رسد. کارگاهی که خانه امید بسیاری از بانوان محله بوده است. از سال 1392 که بخش کارآفرینی مؤسسه مهر و ماه راه‌اندازی شد، شمار زیادی از بانوان هم‌محله‌ای در حوزه‌های مختلف پس از توانمندسازی و مهارت‌آموزی وارد بازار کار شده‌اند و هزینه‌های خانواده خود را تأمین می‌کنند. اگرچه بانوان در کلاس‌های خیاطی، تولید سنگ‌های زینتی، چرخ صنعتی، چرم‌دوزی، پته‌دوزی، قالیبافی و... آموزش می‌بینند اما مربیان مؤسسه تنها به آموزش اکتفا نمی‌کنند. هدف کمیته کارآفرینی مرکز، گرفتن سفارش و درآمدزایی برای بانوان است. اکنون بسیاری از بانوان با راه‌اندازی کارگاه خانگی کسب درآمد می‌کنند و گروهی نیز پس از مهارت‌آموزی جذب بازار کار شده‌اند. «آرزو دیداری» یکی دیگر از مسئولان مرکز می‌گوید: «یکی از ظرفیت‌های فرحزاد، حضور اقوام مختلف در محله است. همین مسئله زمینه‌های کارآفرینی را در حوزه انواع صنایع‌دستی و تولید مواد غذایی فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال در گروه مهرچین که برای توانمندسازی بانوان و درآمدزایی از راه تولید مواد غذایی تأسیس شده، بانوان گروه با فروش آنلاین محصولات غذایی خانگی به درآمدزایی رسیده‌اند. همچنین علاوه بر کاریابی، مؤسسه با تهیه چرخ‌خیاطی، ابزار و تجهیزات اولیه ساخت صنایع‌دستی، مسئولیت گرفتن سفارش و بازاریابی برای بانوان را هم برعهده دارد. یکی از مهم‌ترین اهداف مؤسسه از توانمندسازی مادران، خارج کردن کودکان‌کار از چرخه کار و هدایت آنها به تحصیل و شناسایی استعدادهاست.»
- نهضت سوادآموزی هنوز ادامه دارد
فقط چند دقیقه نشستن در کلاس سوادآموزی مؤسسه مهر و ماه کافی است تا به شور و شوق وصف نشدنی بانوان برای یادگیری مهارت خواندن و نوشتن پی ببریم. جلیلیان می‌گوید: «کلاس‌های سوادآموزی مرکز از پایه اول تا هشتم برگزار می‌شود. به‌عنوان مثال امسال 120 نفر ورودی داشتیم. از این تعداد 50 نفر در پایه اول پذیرفته شدند و در پایان سال تحصیل مهارت خواندن و نوشتن را کسب کردند. برای آقایان هم کلاس سوادآموزی داریم که با توجه به شاغل بودن بیشتر آقایان در ساعت‌های بعدازظهر برگزار می‌شود.» این میان، شور و اشتیاق وصف‌نشدنی مادربزرگ 60 ساله‌ای که چند روز در هفته، شیب تند کوچه عمویی را برای رسیدن به مؤسسه و حضور در کلاس‌های سوادآموزی پشت سر می‌گذارد ستودنی است. مادربزرگ می‌گوید: «احساس می‌کنم هنوز هم نیاز دارم مهارت‌های زندگی را یاد بگیرم و به نوه‌هایم آموزش بدهم. در کلاس‌های مختلف مؤسسه شرکت می‌کردم اما بعضی از مباحث نیاز به مطالعه و خواندن کتاب دارد. متأسفانه از کودکی فرصتی برای درس خواندن نداشتم. حالا به خوبی می‌توان بخوانم و از دیگر کلاس‌های آموزشی مؤسسه هم استفاده کنم.» حرف‌ها که به اینجا می‌رسد، دیداری می‌گوید: «هدف ما از سوادآموزی فقط آموزش خواندن و نوشتن نیست. به‌ویژه برای بانوان جوانی که از تحصیل محروم بودند، یاد گرفتن سواد به معنای مشارکت جدی‌تر در کلاس‌های فرزندپروری، روان‌شناسی و مطالعه کتاب‌های مرتبط با این حوزه است.»
- تحصیل سهم همه کودکان است
متأسفانه وجود برخی آسیب‌های اجتماعی در فرحزاد، مشکلات شدید مالی خانوارها و کارکردن گروهی کودکان برای تأمین مخارج خانواده، باعث بازماندن کودکان از تحصیل شده است. با وجود این، مؤسسه مهر و ماه برای حمایت تحصیلی از این کودکان بازمانده از تحصیل خدمات متعددی ارائه می‌کند. امسال هم مهر و ماه میزبان کودکانی بود که به دلایل مختلفی از جمله بالا رفتن سن، مهاجرت و نداشتن اوراق هویتی قادر به تحصیل در مدارس نبودند. دیداری می‌گوید: «فرایند آموزشی کودکان بازمانده از تحصیل به‌صورت مشترک در مؤسسه و مدارس رهیار زیر نظر آموزش و پرورش پیگیری می‌شود. مهر سال گذشته، مؤسسه میزبان 64 نفر از کودکان بازمانده از تحصیل بود که همچنان مشغول تحصیل هستند. حمایت تحصیلی از کودکان کم‌بضاعت با کمک حامیان و خیّران مرکز یکی دیگر از فعالیت‌های مهر و ماه است. دیداری می‌گوید: «با کمک مالی حامیان و خیران، گروهی از کودکان کم‌بضاعت فرحزاد در پایه‌های اول تا دوازدهم تحت پوشش برنامه‌های حمایت تحصیلی قرار گرفته‌اند که شامل پرداخت هزینه تحصیلی آنها می‌شود.»
- به یاد پسرم...
موفقیت کودکان بازمانده از تحصیل و زنان سرپرست خانواری که پس از مهارت‌آموزی به درآمدزایی رسیده‌اند تا حد زیادی مرهون تلاش‌های دلسوزانه داوطلبانی است که بدون هیچ چشمداشتی مهارت‌ها، دانش و توانایی‌های خود را وقف اقشار محروم فرحزاد کرده‌اند. «سودابه حاجی حسینی» یکی از همان داوطلبان و مربیانی است که به شوق آموزش کودکان بازمانده از تحصیل فرحزاد سال‌هاست با مؤسسه مهر و ماه همکاری می‌کند. حاجی حسینی می‌گوید: «آشنایی من با کودکان مهر و ماه پس از یک حادثه تلخ رقم خود؛ 4 سال پیش پسر 29 ساله‌ام را در اثر یک حادثه از دست دادم. روزهای پس از این جدایی بسیار سخت بود. من سال‌ها در یکی از مؤسسات فرهنگی، هنری در گروه‌های روان‌شناسی، مددکاری و مشاوره به گروه‌های سنی مختلف کمک می‌کردم. یک روز با خودم گفتم باید خود من به آموزش‌هایی که سال‌ها به دیگران داده بودم عمل کنم. آگهی مؤسسه مهر و ماه را در یکی از گروه‌های مجازی دیدم و چند ساعت بعد برگه داوطلبی مؤسسه را پر کردم.» حاجی حسینی مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: «حالا علاوه بر اینکه کودکان بازمانده از تحصیل فرحزاد کمک می‌کنم تا با کنار زدن مشکلات زندگی، به تحصیل و آینده شغلی‌شان فکر کنند با تأسیس گروه مهرچین برای بانوان فرحزادی کلاس آشپزی و درآمدزایی و امکان فروش محصولات غذایی برگزار می‌کنم.»
- کمک به معیشت خانواده‌های کم‌بضاعت
این روزها اما با شیوع ویروس کرونا و توقف فعالیت بسیاری از این کسب و کارها، آسیب جدی به معیشت خانوارهای کم‌بضاعت محله وارد شد. با وجود این، خیّران با کمک مؤسسه مهر و ماه، خانواده‌های نیازمند محله را تنها نگذاشتند. جلیلیان در این‌باره می‌گوید: «همه 400 خانوار تحت پوشش مؤسسه را با توجه به وضعیت اقتصادی و معیشتی به چند سطح تقسیم کرده‌ایم. همچنین علاوه بر این 400 خانواده، 50 خانواده در محله فرحزاد هم به دلیل شرایط اقتصادی این روزها با معرفی شورایاری سبد ارزاق قرار گرفتند.»
- یک روز مدرس موسیقی می‌شوم
صدای خوش دف‌نوازی که از ساختمان مؤسسه در کوچه می‌پیچد، برای چند لحظه توجه هر رهگذری را به خود جلب می‌کند. کلاس موسیقی و شناسایی استعدادهای این حوزه در کنار کلاس‌های نقاشی، طراحی، سرود، زبان انگلیسی و... یکی از فعالیت‌های هنری خانه فرهنگ مؤسسه مهر و ماه است. وارد کلاس که می‌شویم یکی از دختران هنرمند کلاس دف‌نوازی می‌گوید: «در این کلاس نه تنها هنر دف‌نوازی می‌آموزیم، بلکه مربی زحمتکش ما عاشقانه به ما مهارت زندگی هم یاد می‌دهد. همین که هر هفته داوطلبانه یک مسیر طولانی را برای آموزش ما به فرحزاد می‌آید یعنی ما هم باید بدون هیچ چشمداشتی مهارت و هنرمان را به دیگران ببخشیم. می‌خواهم با پیشرفت در این رشته هنری، یک روز به‌عنوان مربی این هنر را به دیگر دختران محله هم آموزش بدهم.» حرف‌ها که به اینجا می‌رسد «لعیا حسنینی» مدرس دف‌نوازی مهر و ماه که سابقه طولانی در آموزش این رشته موسیقی دارد از موفقیت کودکان هنرمند فرحزاد در این رشته هنری می‌گوید: «اشتیاق کودکان هنرمند فرحزاد به یادگیری موسیقی، تابستان و زمستان مرا عاشقانه به فرحزاد می‌کشاند. چند ماه پیش وقتی بچه‌های کلاس در جشن بهزیستی و در یک اجرای رسمی برای مردم موسیقی زنده اجرا کردند نتیجه زحماتم را گرفتم.»
- در انتظار کلاس اول
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های آموزشی مؤسسه مهر و ماه برگزاری کلاس‌های پیش‌دبستانی برای کودکان فرحزاد، پیش از ورود به پایه اول تحصیلی است. این مؤسسه تابستان شرایطی را فراهم می‌کند تا کودکان محله در صورت تمایل بتوانند در کلاس‌های با من بخوان، آموزش ریاضی از طریق خواندن و بازی و کلاس‌های نقاشی شرکت کنند. نکته جالب توجه درباره کلاس‌های پیش‌دبستانی استفاده از مربیان محلی است.
بچه‌های مهر و ماه را تنها نگذاریم
هزینه ارائه خدمات متعدد مؤسسه مهر و ماه با کمک‌های مردمی تأمین می‌شود. اگر شما هم هنر و مهارت خاصی دارد و می‌خواهید در این کار خیر داوطلبان و مسئولان این مرکز را همراهی کنید می‌توانید پس از تماس با شماره 22079905 یا مراجعه به صفحه اینستاگرام مؤسسه مهر و ماه به نشانی mehromahngo از نیازها و خدمات مرکز مطلع شوید و در این کار خیر سهم داشته باشید.