همشهری آنلاین_ مژگان مهرابی: از وقتی که اوراقچی‌های میدان شوش باغ‌های سرسبز محله را تبدیل به گورستان ماشین کردند. شب که می‌شود عده‌ای لاستیک‌های فرسوده را آتش می‌زنند تا بتوانند صبح تلی از سیم‌های نازک و ضخیم را برای فروش آماده کنند. اوراقچی‌های سودجو هوای محله را آلوده کرده و دود سیاه را روانه ریه اهالی می‌کنند تا شاید با فروش سیم در بازار ضایعات اندک پولی نصیب‌شان شود. اهالی خاورشهر گله‌مند از آلودگی محیط‌زیست محله‌شان بارها این موضوع را به شورایاری و مسئولان شهری گوشزد کرده‌اند، اما از قرار معلوم هیچ اقدامی برای رفع این مشکل نشده است. از این‌رو خواستار انعکاس معضل لاستیک‌سوزی در نشریه همشهری محله شده‌اند. «موسی سلیمانی» و «لیلا امانی» از اعضای شورایاری این محله خبرنگار همشهری محله را در تهیه این گزارش همراهی کردند.
خاورشهر تکه دور افتاده منطقه ۱۵ یا به عبارتی تنها محله ناحیه ۸ منطقه است. برای رفتن به این محل باید از جاده امام‌رضا(ع) عبور کرد. جاده‌ای شلوغ و پر رفت‌وآمد که به دلیل تردد ماشین‌های سنگین آمار تصادفات در آن زیاد است. از پایانه خاوران تا ۱۱ کیلومتر بعدتر که تابلوی محله خاورشهر دیده می‌شود، فقط گاراژ دیده می‌شود. گاراژهای بزرگ و کوچک برای تعمیر یا نگهداری خودروهای سواری تا کامیون. هرچه هست این شاهراه جلوه بصری زیبایی ندارد. وجود ماشین‌های فرسوده و گاها اسقاطی که در کنار هم قرار گرفته‌اند توی ذوق می‌زند. همین عاملی است تا مسافران شرق کشور را با روحیه‌ای خسته روانه دروازه شهر کند. ابتدای یکی از دسترسی‌های محلی، تابلوی نارنجی رنگ خاورشهر دیده می‌شود. قرارمان با سلیمانی و امانی ورودی محله است. برای دیدن گاراژها باید خیابان موحد دانش که در واقع خیابان اصلی محله است را تا انتها برویم. در آنجا به کانال بزرگی می‌رسیم که خود معضل بزرگ و لاینحل محله به شمار می‌آید. بوی تعفن، حشرات و جانوران موذی و غرق شدن بچه‌ها در آن از جمله مشکلاتی است که «لیلا امانی» شورایار محله خاورشهر به آن اشاره می‌کند.
- گورستان ماشین‌ها
خیابان کنار کانال که به آخر می‌رسد، گاراژها یا به عبارتی گورستان ماشین‌ها پیداست. درست روبه‌روی کانال و آن سوی جاده محمودآباد. محوطه وسیعی از زمین‌های کنار جاده آتش زده شده است. جدای از آن زباله‌هایی است که روی هم قرار گرفته و تپه بزرگی را درست کرده‌اند. از بالای بلندی به خوبی می‌توان داخل گاراژ را دید. الحق که نام «گورستان ماشین» برازنده این گاراژهاست. ماشین‌های قدیمی با کالبدی زنگ زده که روی هم سوار شده‌اند. آنقدر تعدادشان زیاد است که تا چشم کار می‌کند ماشین دیده می‌شود. «موسی سلیمانی» با دلخوری می‌گوید: «گاراژها قریب به ۱۰ سال است که در اینجا ایجاد شده‌اند. پیش‌تر این مکان زمین‌های کشاورزی و باغ بود. بعد از جمع‌آوری گاراژهای خیابان شوش عده‌ای از اوراقچی‌ها در جاده خاوران مستقر شدند و عده‌ای هم به اینجا آمدند.» گاراژها خیلی بزرگ است و به زحمت می‌توان انتهای آنها را دید. تصور اینکه قبلاً باغ بوده و حالا به گورستان ماشین تبدیل شده ذهنم را آزار می‌دهد. مکانی که می‌توانست کشاورزی را رونق دهد حالا به فضای زشت و آلوده‌ای تبدیل شده است.
- خبرنگارها دردسر درست می‌کنند!
اعضای شورایاری را اغلب گاراژدارها می‌شناسند. برای اینکه سلیمانی بارها به آنها مراجعه کرده و درباره معضل لاستیک‌سوزی به این افراد تذکر داده است. از این‌رو ترجیح می‌دهم بیرون از گاراژ بمانم و همراه عکاس به‌عنوان دانشجوی امور شهری وارد گاراژ می‌شویم. یکی از کارگرها ما را که می‌بیند، جلو می‌آید و می‌پرسد برای چه آمده‌ایم و این دوربین چیست؟ می‌گویم: «دانشجو هستیم. برای تحقیق دانشگاهی اینجا آمده‌ایم.» می‌گوید که باید از مسئول گاراژ اجازه بگیریم. نشانی می‌دهد کوچه سوم. گاراژ آنقدر بزرگ است که خودشان خیابان‌بندی کرده‌اند. ابتدای کوچه سوم کانکسی است. سراغ مسئول گاراژ را می‌گیریم. مرد جوانی که روی مبل لم داده می‌گوید که مسئول گاراژ نیست. می‌گویم: «دانشجو هستیم و...» او اجازه نمی‌دهد گفته‌ام تمام شود و با بدخلقی پاسخ می‌دهد: «خیلی‌ها به‌عنوان دانشجو می‌آیند و بعد هم معلوم می‌شود خبرنگار هستند. چیزهایی می‌نویسند و برای ما دردسر درست می‌کنند. اینکه؛ اینجا ماشین سرقتی می‌آورند، خلاف می‌کنند و از این حرف‌ها.» بعد به سلامت محکمی می‌گوید و عذرمان را می‌خواهد.
- نگاه خریدارانه به ماشین‌های اسقاطی
به گاراژ دیگری می‌رویم. وضع اینجا بهتر از گاراژ قبلی نیست. انگار همه‌شان یک وضعیت دارند. این بار به‌عنوان خریدار قطعه ماشین وارد یکی از گاراژها می‌شویم. وضع خوبی ندارد. تعداد زیادی فروشنده جوان اینجا هستند. ظاهر نامناسب و رعایت آداب اجتماعی را هم نمی‌کنند. عکاس دوربینش را پنهان می‌کند. چون کارگرها نسبت به دوربین حساسیت دارند. دیدن دوربین می‌تواند دردسر زیادی برایمان درست کند. داخل گاراژ غرفه مانند است. در هر غرفه‌ای هم تعدادی برای سرویسدهی ایستاده‌اند. کارگران این گاراژ زرنگ‌تر از آن هستند که بخواهند حضور ما را حمل بر خرید قطعه بگذارند. یکی‌شان سؤال پیچ‌مان می‌کند و وقتی متوجه می‌شود با تلفن همراه عکس می‌گیرم با لحنی خشن می‌گوید: «برای چه عکس می‌گیرید؟ » می‌گویم: «هیچ. همین‌طوری.» غضب چشم‌هایش مجبورمان می‌کند خیلی سریع از گاراژ بیرون بیاییم.
- سیم کیلویی ۱۰۰۰ تومان
گاراژهای زیادی در جاده محمودآباد است و عکاس به‌طور مخفیانه از لای در یکی از آنها چند فریم عکس می‌گیرد. سلیمانی می‌گوید: «به هیچ‌کدام از این گاراژها نمی‌شود نزدیک شد مگر برای خرید. افراد خطرناکی هستند و می‌توانند به شما آسیب بزنند.» بعد هم با دلخوری ادامه می‌دهد: «با تاریک شدن هوا شروع به آتش زدن لاستیک می‌کنند. این کار را برای جدا کردن سیم‌های داخل لاستیک انجام می‌دهند. بعد تصور می‌کنید کیلویی چند می‌فروشند؟ ۱۰۰۰ تومان یا کمی بیشتر. هوای یک محله را آلوده می‌کنند که ۵۰ – ۶۰ هزار تومان گیرشان بیاید.» سلیمانی پیشنهاد می‌دهد که داخل محله شده و پای درددل اهالی بنشینیم. «مصطفی تاجیک» یکی از اهالی می‌گوید: «چند سال پیش اوراقچی‌های محله شوش را جمع‌آوری کردند چون داخل بافت مسکونی بود و وجودشان به محیط‌زیست آسیب می‌زد. از آنجا به این محله منتقل شدند. خوب الان هم که مجاور بافت مسکونی هستند. چه فرقی کرده است؟ آسایش ما را به‌هم ریخته‌اند. وقتی هم اعتراض می‌کنیم می‌گویند گاراژها در حریم منطقه ۲۰ هستند. حرفشان درست. دردسر این گاراژها برای محله خاورشهر هست یا خیر؟ »
- ایجاد مشکل برای شهروندان
اهالی حق گله دارند، وضعیت نامطلوب کانال آب از یک سو، آتش زدن لاستیک‌ها از سوی دیگر، زندگی در این محله را برای آنها سخت کرده است. «ابراهیم نجفی» مرد سالخورده‌ای که بارها به دلیل بیماری ریوی و تنگی نفس روانه بیمارستان شده است. دل پری دارد و می‌گوید: «ریه‌های من به دلیل بوی بد لاستیک سوخته دچار مشکل شده است. به سختی می‌توانم نفس بکشم به‌خصوص شب‌ها که اینجا لاستیک آتش می‌زنند.»
- صالح محمدی سلیمانی، مدیر اداره محیط‌زیست منطقه ۱۵: / منطقه ۲۰ مسئول رسیدگی به اوراقچی‌هاست
خاور شهر مساحت نسبتاً زیادی با خیابان‌های عریض و فضای سبز دلنشین دارد. اغلب اهالی از زندگی در این محله راضی هستند اگر آلودگی‌های زیست‌محیطی آن برطرف شود. درباره آلودگی هوای محله خاورشهر و پدیده لاستیک‌سوزی با مدیر اداره محیط‌زیست منطقه ۱۵ صحبت کردیم. «صالح محمدی سلیمانی» مدیر اداره محیط‌زیست منطقه ۱۵ در این‌باره می‌گوید: «گاراژهایی که در محدوده خاورشهر قرار گرفته‌اند در حریم منطقه ۲۰ واقع شده‌اند و این موضوع را باید اداره محیط‌زیست و ساماندهی شهرداری منطقه ۲۰ رسیدگی کند.» به گفته سلیمانی، از آنجا که گاراژها در مرز بین مناطق ۱۵ و ۲۰ قرار گرفته‌اند این مشکل بیشتر متوجه اهالی خاورشهر است. او در توضیح بیشتر این موضوع می‌گوید: «محدوده حریم منطقه ۲۰ خیلی وسیع است. از این‌رو مسئولان شهرداری منطقه ۲۰ و اداره حریم خیلی نمی‌توانند به معضلات اینجا رسیدگی کنند. البته این مشکل فقط شامل محله خاورشهر نمی‌شود و همه جاده‌هایی که به بزرگراه امام رضا(ع) منتهی می‌شوند با چنین مواردی مواجه هستند.» اینکه گاراژها در حریم قرار دارند امری است اجتناب‌ناپذیر اما اینکه اهالی خاورشهر تا کی باید دردسرهای همسایگی با حریم منطقه ۲۰ را تحمل کنند، موضوعی است که باید مسئولان امور شهری منطقه ۱۵ را برای برقراری تعامل با مدیران شهری منطقه ۲۰ مجاب کند. سلیمانی در ادامه می‌افزاید: «کارشناسان و مسئولان شهری منطقه مرتب به معضلات داخل محدوده شهر رسیدگی می‌کنند. اما وقتی پای حریم به میان می‌آید. کارکنان اداره حریم باید دخالت کنند. شهروندان حق دارند گله‌مند باشند اما یکی از دلایلی که نمی‌توانیم خیلی به گاراژها ورود کنیم این است که رسیدگی به این موضوع برعهده اداره حریم است. این اداره باید قانونی اقدام کرده و با متخلفان برخورد کند.» اما در مورد اینکه اوراقچی‌های شوش جمع‌آوری شدند باید متذکر شوم در این گاراژها تخلف‌های زیاد صورت می‌گرفت و به سلامت بافت مسکونی صدمه زده بود. هرچه تعداد گاراژها در یک محدوده یا محله کم شود، تبعات احتمالی آن از نظر محیط‌زیستی و آسیب‌های اجتماعی هم کمتر می‌شود.
- با اصناف متخلف برخورد می‌کنیم
منطقه ۴ از مناطق وسیع شهر تهران است که به گفته «لیلا حبیبی» مدیر اداره محیط‌زیست این منطقه با معضل زیست‌محیطی خاصی مواجه نیست. او می‌گوید: «تعدادی کارگاه بتن در حریم بزرگراه شهید بابایی وجود دارد که میزان آلایندگی آنها بررسی شده و خطری برای شهروندان ندارد. اما اصنافی دارد که می‌توانند خطرات زیست‌محیطی ایجاد کنند. مثل کارگاه‌های تولید مبل که در محله‌های اوقاف و شمیران‌نو قرار دارند. با این وصف مرتب به این کارگاه‌ها سرکشی شده و در صورت رعایت نکردن نکات بهداشتی و زیست‌محیطی به آنها تذکر داده می‌شود. چنانچه مالک کارگاه موارد تذکر داده شده را برطرف نکند با او برخورد قانونی می‌شود.»
- منطقه‌ای عاری از دغدغه‌های زیست‌محیطی
منطقه ۸، کوچک‌ترین تکه از پازل شرق تهران است. این منطقه دارای بافت مسکونی است و در آن کارگاه یا کارخانه‌ای که آلودگی محیط‌زیستی ایجاد کند وجود ندارد. «ناصر رضاپور» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست منطقه ۸ در این‌باره می‌گوید: «در این منطقه بیشتر مغازه‌های تجاری وجود دارد. در واقع بورس خرید پوشاک و زیورآلات است. از این‌رو صنفی که ایجاد معضلات زیست‌محیطی کند وجود ندارد. البته پیش‌تر تعدادی کارخانه در خیابان پروین بود که به دلیل ایجاد آلودگی محیط‌زیست، تعطیل شدند.» در محدوه خیابان دماوند هم تعداد قابل توجهی تعمیرگاه وجود دارد که در صورت مشاهده تخلفات زیست‌محیطی به آنها حتماً تذکر داده خواهد شد.
- آلودگی به دلیل ترافیک چهارراه تهرانپارس
تعداد قابل توجهی کارگاه بتن‌ریزی و کارخانه در حریم منطقه ۱۳ قرار دارد که می‌تواند دغدغه‌ای برای مسئولان محیط‌زیست باشد. اما به گفته «حلیا حسینی» مدیر اداره محیط‌زیست منطقه ۱۳، همه کارگاه‌های بتن‌ریزی مورد بررسی قرار گرفته و استانداردهای بهداشتی را رعایت می‌کنند. او می‌گوید: «هیچ آلاینده‌ای محدوده منطقه ۱۳ را تهدید نمی‌کند. کارخانه‌های افست و کیمیدارو و بیمارستان شهید لواسانی هم در حریم منطقه ۱۳ واقع شده‌اند که همه‌شان دارای تصفیه‌خانه هستند.» ناگفته نماند، تنها موردی که می‌توان گفت باعث آلودگی هوا می‌شود ترافیک چهارراه تهرانپارس است که به دلیل وجود پایانه تاکسی‌ها و پایانه شرق ایجاد می‌شود.
- کارواش‌ها، تصفیه‌خانه ندارند
منطقه ۱۴ یکی از مناطق پر رفت‌وآمد شرق تهران است. بیشترین پیک ترافیک در محدوده خیابان پیروزی و بزرگراه بسیج دیده می‌شود که مهم‌ترین عامل برای آلوده شدن هوا است. اما از آنجا که این منطقه وسعت چشمگیری از نظر سرانه فضای سبز دارد می‌توان گفت منطقه ۱۴ از وضعیت تقریباً مطلوبی برخوردار است. اما نکته مهمی که «الهام نوری‌نژاد» به آن اشاره می‌کند وجود کارواش‌هایی است که در منطقه ۱۴ قرار دارند. او می‌گوید: «از آنجا که بعضی‌شان مجهز به تصفیه‌خانه نیستند می‌توانند باعث آلودگی محیط‌زیست شوند. برای همین بازدید از کارواش‌ها در برنامه هفتگی ما قرار دارد و در صورت تخلف با صاحبان کارواش برخورد خواهد شد.»