همشهری آنلاین_ مهدی اسماعیل‌پور: چیزی شبیه به آنچه که اغلب کلانشهرهای بزرگ جهان به شکل و صورت‌های گوناگون و مناسب با شرایط و ظرفیت خود، اجرا کرده بودند. اصل و کلیت آن طرح قدیمی در گذرزمان و هیاهوی تغییرات پی در پی شهرداران تهران گم و به فراموشی سپرده شد تا اینکه خبر رسید، مدیریت شهری دوباره روی این موضوع کار می‌کند و قرار است در برخی از مناطق مانند 5 و 21، مرزبندی محله، دستخوش تغییر شود. با «حامد اخوان»، معاون برنامه‌ریزی شهردار منطقه 21، پیرامون این موضوع به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید.
اوایل آذر ماه سال 1395 بود که خبرهایی با عناوین و تیترهایی چون «اصلاحات تقسیمات شهری تهران» یا «طراحی تهران جدید»، در رسانه‌ها منتشر شد که بر اساس آن قرار بود نقشه و مرزبندی مناطق، نواحی و محله‌های پایتخت تغییر کند و به‌طور کلی دگرگون شود. هدف از انجام این طرح، برقراری توازن و یک‌ـ دست شدن میزان خدمات شهرداری به همه محله‌ها و شهروندان در هرگوشه‌ای از پایتخت بود. در آن زمان 3 طرح مطرح بود. کاهش مناطق ۲۲گانه به ۱۱ منطقه جدید، یکی از طرح‌های پیشنهادی بود که در قالب این طرح، مرزبندی مناطق از طریق تجزیه مناطق بزرگ‌تر و ادغام مناطق کوچک‌تر، یکسره دچار تغییرات بنیادی شد و در مقابل نصف شدن تعداد مناطق، شمار نواحی از 116 به 161 و هم‌چنین محله‌ها از ۳۷۶ به ۵۳۹ محله افزایش پیدا می‌کرد. طرحی که پایه و اساس آن از ابر شهرهای بزرگ و موفق دنیا الگوبرداری شده بود و نیاز بود با توجه به شرایط تهران، بومی‌سازی شود.
- ادغام مناطق کوچک‌تر
یکی دیگر از ویژگی‌های طرح پیشنهادی برای تهران جدید، تغییر نامگذاری مناطق بود. به این شکل که به جای به کاربردن شماره و عدد برای هر منطقه، از یکی از نام‌ها و اسامی شاخص آن محدوده استفاده شود. برای مثال، در نقشه‌های منتشر شده از ادغام مناطق 21 و 22، منطقه‌ای جدید به نام «چیتگر» تشکیل شده بود. یا مناطق 5 و 9، با تغییر مرزبندی با مناطق همجوار، به مناطق جدیدی با اسامی «پردیسان» و «مهرآباد» تغییر نام و ساختار داده بودند. البته این تنها یکی از 3 الگو و مدل پیشنهادی مطرح شده بود. یکی دیگر از طرح‌های پیشنهادی، ادغام مناطق کوچک‌تر مانند 9 و 10 با یکدیگر بود تا در مجموع، تهران 15 یا 17 منطقه داشته باشد. مدل سوم، حوزه‌بندی پایتخت بود. چیزی شبیه به آنچه که در «همشهری محله» شاهد آن هستیم. در این طرح، تهران به 7 حوزه شمال، جنوب، مرکز، شمال شرق، شمال غرب، جنوب‌شرق و جنوب غرب تقسیم‌بندی می‌شد. این طرح‌ها و الگوهای پیشنهادی که عنوان می‌شد، بخشی از طرح مطالعاتی بود که از سال 1392 آغاز شده بود. به هرحال این موضوع پس از رسانه‌ای شدن، نزدیک به 3 سال مسکوت ماند و دیگر خبری از آن نشد و حرفی از آن به میان نیامد.
- طرحی نو در انداخته می‌شود
شاید یکی از عمده دلایلی که موجب شد این طرح به‌طور کلی به محاق برود، جابه‌جایی‌های پی در پی مدیران شهری پایتخت(از سال 1384 تا 1397، 5 نفر در دوره‌های زمانی مختلف، مدیریت شهری پایتخت را به عهده داشتند) و حاشیه‌های پس از آن بود که اجازه نمی‌داد شهرداری تهران روی چنین طرحی تمرکز کرده و یک مدل و الگوی مناسب که بر اساس امکانات و واقعیت‌ها قابلیت اجرا باشد، نهایی کرده و به مرحله اجرا درآورد. تا اینکه در اواسط تیرماه خبر رسید در برخی از مناطق از جمله منطقه 21، مرزبندی محله‌ها و نواحی با هدف خدمات‌دهی بهتر به همه محله‌ها و شهروندان تغییر خواهد کرد. هرچند این طرح، متفاوت از طرحی است که حدود 3سال پیش مطرح شد و از مدل و پلن‌های آن پیروی و الگوبرداری نمی‌کند و قرار است طرحی نو درانداخته شود.
- تجدید نظر در مرزبندی‌ها
معاون برنامه‌ریزی شهردار منطقه 21 با اشاره به تغییر مرزبندی نواحی و محله‌های این محدوده از شهر تهران، درباره جزئیات این طرح به همشهری محله می‌گوید: «چند وقت پیش بود که دستورکاری از سوی معاونت امور مناطق و مرکز مطالعات شهرداری، مبنی بر بازنگری و تجدید نظر در مرزبندی محله‌ها و نواحی به شهرداری منطقه 21 ابلاغ شد. پس از آن، جلسه‌های مختلفی در این‌باره برگزار کردیم که از جمله آن جلسه‌ای بود که به اتفاق معاون‌های شهرسازی، خدمات شهری و شهرداران نواحی با حضور شرکت مشاوری که در زمینه این طرح با شهرداری تهران همکاری دارد، برگزار شد. اکنون این موضوع در مرحله بررسی‌های اولیه و ارائه طرح‌های پیشنهادی است و روی 3 تا 4 سناریو پیشنهادی کار می‌کنیم تا بررسی کنیم که کدامیک برای ارائه و اجرا بهتر و مناسب‌تر است و تا رسیدن به طرح و نتیجه نهایی و تعیین جزئیات آن، هنوز فاصله داریم. هدف از اجرای چنین طرحی این است که نواحی تقویت شود و برخی از محله‌ها که در زمینه خدمات و امکانات ضعیف ترند، قوی‌تر شوند. بدون شک اگر بخواهیم این‌گونه گمان کنیم که مرزبندی‌های قدیمی غیرقابل تغییر است، از پویایی شهر و محله‌ها کاسته می‌شود. ایجاد مرزبندی‌های جدید می‌تواند روی مدیریت بهتر شهر تأثیر زیادی داشته باشد. این کار به هیچ عنوان، سهل و آسان نیست. این تغییرات باید به گونه‌ای باشد که به مواردی چون خدمت‌رسانی بهتر، بالاتر رفتن رفاه شهروندان و تقویت اقتصاد محله‌ها، بهتر شدن آینده و چشم‌انداز محله‌ها و افزایش سرانه‌ها کمک کند. در طرح و مرزبندی که ارائه می‌شود، باید دقت بالایی داشته باشیم که برای مثال‌سراهای محله و مجموعه‌های ورزشی در محله‌ها باقی بمانند و درست توزیع شوند. یعنی این‌گونه نشود که یک محله 2سرا یا مجموعه ورزشی داشته باشد و یک محله بدون‌سرا و امکانات ورزشی بماند. جزئیات و ملاحظات زیادی وجود دارد که لازم است همه آنها در نظر گرفته شود.»
- برقراری توازن در محله‌ها
«حامد اخوان»، درباره اینکه با اجرای این طرح به چه اندازه می‌توان به برقراری عدالت بین محله‌ها امیدوار و خوشبین بود، این‌گونه توضیح می‌دهد: «عدالت تعریف و تفسیرهای متفاوتی دارد و از دیدگاه هر شخصی می‌تواند یک معنا و مفهوم متفاوت داشته باشد. بنابراین گمان می‌کنم اگر بگوییم اجرای این طرح به برقراری توازن بین محله‌ها منجر خواهد شد، بهتر و دقیق‌تر است. شهروندی که در ناحیه یک است، یکسری خواسته‌ها و توقعات از شهرداری دارد و شهروندی که در ناحیه 3 سکونت دارد، خواسته و نیازهایی که‌طلب می‌کند متفاوت است. این تغییر مرزبندی باید منجر به این شود که خدمت‌رسانی شهرداری و سرانه و امکانات موجود به درستی بین همه محله‌ها و شهروندان تقسیم شود.»
- جابه‌جایی برای ارائه خدمات بیشتر
معاون برنامه‌ریزی درباره احتمال تغییر و جابه‌جایی مرزبندی منطقه 21 هم به همشهری محله می‌گوید: «جابه‌جایی مرزبندی منطقه هم به‌عنوان یک موضوع جانبی مطرح است. البته این موضوع در حال حاضر در دستور کار ما قرار ندارد و یک موضوع کلان و کلی است که به نظر امور مناطق و مرکز مطالعات شهرداری تهران بستگی دارد. می‌توان با جابه‌جایی مرزبندی‌های منطقه با مناطق همجوار در یکسری از قسمت‌ها خدمت‌رسانی بهتری به محله و مردم داشت. این موضوع اگر قرار باشد که اتفاق بیفتد، بسیار بیشتر از موضوع تغییر مرزبندی نواحی و محله‌ها زمان برخواهد بود چون چند منطقه باید درباره آن به جمع‌بندی برسند و مواردی چون طرح «تفصیلی نیز مطرح است، اما همان‌گونه که اشاره کردم، نباید این جور فکر کنیم که مرزبندی‌های قدیمی غیرقابل تغییر هستند، بلکه می‌توان برای بهتر شدن کارها، آنها را جابه‌جا کرد.»
- تغییرمرز نواحی 3 و 7 بدون دخل و تصرف در محله‌ها
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه 5 از تغییر مرزبندی نواحی 3 و 7 بدون دخل و تصرف در محله‌ها خبر می‌دهد و به همشهری محله می‌گوید: «مرکز مطالعات، پروژه تغییر محله‌ها و نواحی در برخی از مناطق شهر تهران را ابلاغ کرد که منطقه 5 با توجه به وسعتی که دارد، در اولویت است. در مطالعات و بررسی‌ها به تفکیک سرانه محله‌ها مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد براساس نیاز موجود، نواحی 3 و 7 منطقه، هرکدام به 2 ناحیه تقسیم‌بندی شوند.
هم‌چنین، این تقسیم‌بندی باید به شکلی باشد که مرز و محدوده محله‌ها که هرکدام قدمت و هویت مستقل و تاریخی خود را دارند، دستخوش تغییر نشود. به این معنا که بخشی از یک محله به محله دیگر الصاق نشود. برای مثال، محله‌های «باغ فیض»، «مرادآباد»، «کن» و «حصارک» با توجه به هویت و تاریخچه‌ای که دارند، در تغییر نواحی 3 و 7 باید به همان شکل و اندازه باقی بمانند.» «فاطمه‌السادات حمیدیان»، بر این باور است وسعت زیاد این نواحی موجب شده تا ارائه خدمات و نظارت به خوبی و در حد مطلوب نباشد: «منطقه 5 دومین منطقه وسیع تهران به شمار می‌رود. اما تنها از 7 ناحیه تشکیل شده است. این در شرایطی است که محدوده حریم را نیز داریم. منطقه 4 که از منطقه 5 وسیع‌تر است، 9 ناحیه دارد. این در شرایطی است که منطقه 4 محدوده حریم ندارد. وسعت ناحیه 3 به اندازه مساحت 2 منطقه 10 و 17 است. بنابراین حجم کار در شهرداری این ناحیه از شهرداران برخی مناطق بیشتر و سخت‌تر است. بنابراین نیاز است ناحیه 3 و هم‌چنین ناحیه 7 به 2 ناحیه تقسیم شوند.»
- طرحی بسیار دقیق و کارشناسی شده
معاون شهردار منطقه 5 با اشاره به میزان رشد جمعیت در این محدوده از شهر تهران، می‌گوید: «بیشترین حجم ساخت‌وساز و افزایش جمعیت در این منطقه است و همچنان این موضوع روند صعودی دارد و رو به افزایش است. در برنامه‌ریزی‌ها باید به این موضوع توجه شود. با مرزبندی کنونی در حق محله‌های نواحی 3 و 7 ظلم می‌شود. شهردار این نواحی به هر اندازه که توانا و کاربلد باشد، باز در رسیدگی و اداره امور دچار مشکل می‌شود. برای مثال در ناحیه 3، شهردار ناحیه برای اینکه از محل استقرارش در محله «باغ فیض» به قسمت شمالی ناحیه یعنی «حصارک» قصد برود، باید حدود 30 کیلومتر طی کند. توجه داشته باشید که این محدوده حریم و ناحیه کوهستان نیز دارد! در چنین شرایطی نظارت و سرکشی مستمر، سخت و دشوار است. در چنین شرایطی، لزوم بازنگری در مرزبندی نواحی منطقه 5 بیش از هرزمان دیگری بیشتر احساس می‌شود. طرحی که ارائه کردیم بسیار دقیق و کارشناسی شده است. طرح خوبی که همه نکات و ملزومات در آن دیده شده و قابلیت اجرا شدن دارد. همان‌گونه که تأکید کردم، یکی از اولویت‌های ما دست نخوردن مرزبندی محله‌ها در این نواحی است که هرکدام قدمت‌دار و دارای هویت هستند. یعنی تقسیم‌بندی باید به شکلی باشد که محله‌ها دست نخورده بمانند. برای همین در این طرح بنا نداریم به محدوده محله‌ها دست بزنیم. تغییرات تنها ناحیه‌محور است.»
- تغییر مرزبندی به شرط مطالعه و کارشناسی
مجید فراهانی عضو شورای اسلامی‌شهر تهران درباره موضوع تغییر مرزبندی مناطق، نواحی و محله‌ها به همشهری محله می‌گوید: «در مجموع هرگونه تغییر ساختار اگر بر اساس مطالعه و کارشناسی شده باشد مفید است. انجام هر کاری بدون مطالعه، ارزیابی و کارشناسی ایراد و اشکال دارد. در نتیجه هرگونه تغییر در ساختار و محدوده محله‌ها، نواحی یا مناطق باید بر اساس کار کارشناسی باشد. باید نظر مرکز مطالعات به‌عنوان قلب کارشناسی شهرداری تهران را در این خصوص مدنظر قرارداد. منظور از کارشناسی این است که بررسی کنیم تغییرات ایجادشده چه تأثیراتی خواهد داشت و در پی آنچه اتفاقاتی خواهد افتاد؟ در شهر تهران پروژه‌ای با هزینه بیش از 10 هزار میلیارد تومان ساخته شد و به‌طور مشخص تونل و پل صدر را می‌گویم، اما بعداً مشخص شد تأثیرات ترافیکی آن در منطقه آن‌گونه که پیش‌بینی‌شده بود و انتظار می‌رفت نیست. برای تغییر مرزبندی و محدوده محله‌ها و نواحی و مناطق باید بررسی و مطالعه دقیق صورت بگیرد که پس از انجام این کار تأثیرات ترافیکی، محیط‌زیستی، جمعیتی، خدمات‌رسانی، فرهنگی، رضایتمندی شهروندی و دیگر موارد چگونه خواهد شد. اگر پس از ارزیابی و مطالعه و کارشناسی‌های دقیق و علمی به این نتیجه رسیدیم که تصمیم و کار سنجیده‌ای است آن‌وقت آن را اجرا کنیم. عالمان علم مدیریت می‌گویند با توجه به تغییرات جمعیتی و تغییرات محیطی لازم است هر4 سال یک‌بار تغییر ساختار صورت بگیرد. بنابراین اصل موضوع خوی و صحیح است و فقط باید اطمینان حاصل کنیم که تغییرات انجام‌شده ما را به هدفمان یعنی رضایت شهروندی و بهتر شدن ارائه خدمات می‌رساند.»