همشهری آنلاین_ پریسا نوری: تا چندسال پیش مهم‌ترین پروژه‌های شهرداری ساخت بزرگراه، زیرگذر، پل سواره‌رو و... بود، در حالی که کارشناسان معتقدند طراحی شهری باید انسان محور باشد و همان‌قدر که خودروها از خیابان و فضای عمومی شهری استفاده می‌کنند، به همان اندازه دوچرخه و عابرپیاده هم باید در این فضاها سهیم باشند. خوشبختانه این موضوع مدتی است مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفته و معابری با پیاده‌روهای عریض و ایمن برای تردد عابران و دوچرخه‌سواران به‌عنوان معابر و خیابان‌های نمونه تعریف می‌شود. نخستین خیابان نمونه در منطقه ۴، خیابان شهید «برادران هلیسایی» در محله جوادیه است. در این خیابان قراراست علاوه بر بهسازی و فضاسازی مناسب، پیاده‌رو و مسیر دوچرخه ایمن برای تردد شهروندان ایجاد شود. جزئیات تبدیل خیابان شهید هلیسایی به معبر نمونه منطقه ۴ را از «مهدی پورشاسب» معاون فنی و عمرانی شهردار منطقه ۴ جویا شدیم.
- خیابانی با معماری ایرانی
خیابان شهید هلیسایی که بین اهالی به خیابان «درختی» معروف است، ازخیابان‌های قدیمی و اصیل محله جوادیه در شرق تهران است. آبی که در نهر بزرگ این خیابان جریان دارد و درختان کهنی که به‌صورت متقارن از دو سوی نهر در سرتاسر خیابان قد افراشته‌اند، نمادی از معماری ایرانی را به بیننده القا می‌کند و همین موضوع از مهم‌ترین دلایل انتخاب این خیابان برای محور نمونه شده است. همچنین این خیابان، یکی از مبادی ورودی و پر تردد جنوب‌شرقی منطقه است و در مجاورت دو شریان اصلی یعنی خیابان دماوند و بزرگراه رسالت قرار دارد. اینها در مجموع از دلایل کاندید شدن این خیابان به‌عنوان محور نمونه منطقه ۴ است. معاون فنی و عمرانی شهردار منطقه ۴ از این خیابان به‌عنوان یکی از شناسنامه‌های منطقه ۴ نام برده و در توضیح بیشتر می‌گوید: «نزدیکی به معماری ایرانی در طراحی این خیابان، همجواری با ایستگاه مترو فرهنگسرا و موقعیت استراتژیک این خیابان که خیابان جشنواره را به بزرگراه رسالت و خیابان دماوند مرتبط می‌کند از دلایلی بود که موجب شد خیابان درختی به‌عنوان نخستین معبر نمونه منطقه ۴ برای اجرای پروژه نمونه انتخاب شود.» همچنین به گفته پورشاسب در منطقه ۴ خیابان‌های دیگری که این ویژگی‌ها را داشته باشند، کم نیستند اما ایجاد عدالت و توازن امکانات شهری در محله‌های کم برخوردار یکی دیگر از دلایل انتخاب خیابان درختی به‌عنوان نخستین معبر نمونه منطقه است.
- ایجاد پیاده‌رو و مسیر دوچرخه ایمن
نخستین اقدام ایجاد یک بستر صاف و یکدست با شیب مناسب برای تردد دوچرخه در پیاده‌رو است. به گفته پورشاسب ساخت پیاده‌رو و ایجاد مسیر دوچرخه از نخستین گام‌های پروژه است که در حال حاضر در مسیر جنوب به شمال این خیابان در حال اجراست. پورشاسب می‌گوید: «عرض پیاده‌رو در دو سوی خیابان از ۳ تا ۴ و نیم‌متر متغیر است و در هر طرف یک مسیر دوچرخه‌سواری آماده شده و بقیه پیاده‌رو هم مسیر تردد عابرپیاده است. کفپوش این مسیر بتنی است که مسیر دوچرخه با رنگ پلیمری قرمز مشخص و با علائم ترافیکی ایمن می‌شود.» در بخش میانی خیابان زمین بایری است که سال‌هاست به پارکینگ کامیون‌ها تبدیل شده و این موضوع با فضاسازی‌سازی و ایجاد زیبایی بصری که در طرح خیابان نمونه دنبال می‌شود، منافات دارد. اما جای نگرانی نیست چون به گفته پورشاسب این زمین شخصی است و شهرداری مالک را موظف می‌کند که برای ایجاد چشم‌اندازی زیبا این فضای نازیبا با حصاری پوشانده شود.
- بهسازی نهرها و فضای سبز خیابان
پروژه معبر نمونه خیابان درختی از اول تیرماه آغاز شده و قراراست در یک دوره شش ماهه یعنی تا پایان فصل پاییز به اتمام برسد. یعنی اهالی شرق پایتخت به‌ویژه ساکنان محله جوادیه در شب یلدای امسال خیابانی نمونه و متفاوت روبه‌رو می‌شوند. به گفته پورشاسب در حال حاضر که حدود ۲ ماه از آغاز پروژه گذشته با نقشه‌برداری، کارهای مطالعاتی، پیاده‌راهسازی ازبخش جنوبی خیابان و... ۲۰درصد کار انجام شده اما قرار است دیواره و کف نهر مرمت شده و مانند گذشته آب تمیز از نهرها جاری شود تا درختانی که دوطرف خیابان روییده‌اند را سیراب کند. اما این همه ماجرا نیست. چون از سال‌های دور تا حالا بخش‌هایی از فضای سبز و درختان کهن این خیابان مورد بی‌مهری قرار گرفته و خشک شده است. حالا مدیریت شهری قراراست بجای این درختان نهال تازه بکارد. به اعتقاد پورشاسب نوع درختان نورس و نهال‌ها باید همگون با درختان قدیمی که بیشتر سرو و کاج است باشد و طوری کاشته شود که تقارن خیابان حفظ شود. همچنین در قسمت‌هایی از معبر پیاده‌رو ایجاد باغچه‌هایی کوچک با بوته‌های سبز و گل‌های رنگی به زیبایی این فضا کمک می‌کند.
- در معابر انسان محور، زندگی جاریست
یکی از محورهایی که شهردار تهران تعیین کرده انسان محور بودن شهر تهران است و از جمله جلوه‌های انسان محوری در شهر، تشویق مردم به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در خیابان‌هاست. ایجاد پیاده‌رو ایمن و عریض، مسیر دوچرخه‌سواری و... یکی از بهترین روش‌ها برای تحقق شهری انسان محور است. در چند دهه گذشته با افزایش تعداد اتومبیل‌ها، خیابان‌ها تعریف متفاوتی پیدا کردند. خیابانی که در گذشته به‌عنوان تفرجگاه و مقصد به حساب می‌آمد، به محلی برای آمد و شد اتومبیل‌ها تبدیل شد و با افزایش تعداد اتومبیل‌ها زندگی اجتماعی از خیابان‌ها رخت بربست. خیابان به مفهوم تفرجگاه که امروزه به‌عنوان پیاده‌راه شناخته می‌شود به‌عنوان بهترین بستر شناخت و گردش در شهرها مطرح است. به دلیل آزادی عمل انسان پیاده برای توقف، مکث، تغییر جهت و تماس مستقیم با دیگران در فضاهای شهری، شناخت شهر و محیط بیشتر ازطریق قدم زدن حاصل می‌شود؛ از این‌رو در خیابان‌های پیاده‌محور، زندگی و تعاملات اجتماعی در جریان است. بررسی آسیب‌شناسی فضاهای پیاده محور می‌تواند ابزار مناسبی برای طراحان در طراحی فضاهایی با کارکردهای اجتماعی بالا باشد، زیرا فضاهای شهری به‌عنوان عرصه‌ای برای تبلور زندگی جمعی نقش چشمگیری برای تعیین هویت و تعاملات انسانی تقویت و تداعی خاطرات و ایجاد تعلق خاطر برای نسل‌های آینده دارند. ارتقای کیفیت این فضاها انگیزه حضور و برقراری ارتباط با محیط را در ذهن شهروند تقویت کرده و امکان مشارکت فعال او را فراهم می‌آورد. برای انتخاب محور نمونه، خیابان‌های پیاده‌محور طوری باید طراحی شوند که نسبت به خیابان‌های با طراحی معمولی برای عبور عابران پیاده مناسب‌تر باشند. عبور و مرور عابران پیاده شامل دوچرخه‌سواران، معلولان، مسافران عبوری و تمام افرادی است که پیاده در حال عبور هستند. از جمله نمونه‌های موردی که باعث شاخص محور نمونه می‌شود سیمای ذهنی، عناصر کیفی و بصری خیابان، حجم ترافیک عبوری، سیستم‌های حمل‌ونقل عبوری از جمله مترو و وضوح فضایی و خوانایی و ایمنی جداره‌ها است. مهم‌تر از همه اینها، در خیابان‌های نمونه با وجود یپاده راه عریض، وجود نهرها و فضای سبز و درختان در دو طرف خیابان، حس معماری ایرانی را به بینننده القا می‌کند و پیاده‌روی را در این فضا دلنشین‌تر می‌کند.