همشهری آنلاین_ سارا جعفرزاده: بزرگراه رسالت محله نارمک را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. قسمت جنوبی در منطقه ۸ شهرداری قرار گرفته و قسمت شمالی محله هم در منطقه ۴ شهرداری واقع شده است. جمعیت این محله حدود ۸۹ هزار خانوار تخمین زده شد که با توجه به رشد جمعیت همچنان رو به افزایش است. بنای اولیه محله نارمک در ضلع شمالی محله تهران‌نو ساخته شده و در واقع برای سکونت فرهنگیان آموزش و پرورش بوده است. در گزارش زیر، با هویت این محله بیشتر آشنا می‌شویم.
- محله صد میدان
نارمک در گذشته دهی در ۹ کیلومتری جنوب‌شرقی تجریش و ۵ کیلومتری راه شوسه دماوند به تهران بوده است. نام قدیم این محله صدمیدان است و اهالی قدیمی آن را به نام صد میدان می‌شناسند. نارمک ۱۰۰ میدان دارد که ۱۳ میدان در قسمت شمالی و ۸۷ میدان در قسمت جنوبی قرار گرفته است. تقریباً از دهه ۳۰ تا ۸۰ طول کشید تا بافت میادین محله نارمک کامل شود. در طرح اولیه ساخت نارمک، ۹۸ میدان به‌صورت فضای سبز طراحی شده بود که هریک شامل تعدادی بن‌بست و یک خیابان عبوری بودند. از مهم‌ترین میادین این محله، میدان‌های رسالت، نبوت (هفت‌حوض)، هلال‌احمر و الغدیر است. در این میان، میدان نبوت یا بهتر است بگوییم میدان هفت‌حوض از شهرت بیشتری میان اهالی شرق تهران برخوردار است که آن هم به دلیل مساحت زیاد و قرار گرفتن در خیابان آیت جنوبی و وجود مراکز خرید و تجاری مختلف است. میدان نبوت به نوعی به خیابان آیت و محله نارمک مرکزیت بخشیده است. هرچند از طراحی زیبای این میدان که به‌صورت هفت‌حوض طراحی شده نمی‌توان چشمپوشی کرد. این میدان در حال حاضر به تفریحگاه اهالی به‌ویژه سالمندان تبدیل شده که عصرهنگام ساعتی را فارغ از هیاهوی روزگار در این مکان دور هم جمع می‌شوند.
- نارمک مملو از باغ‌های انار و انجیر
شاید برایتان این سؤال پیش بیاید که چرا این محله را نارمک نامگذاری کرده‌اند. در نوشته‌های قدیمی از نارمک با عنوان «نرمق» هم یاد شده است که به‌عنوان ده کوچکی در نظر گرفته می‌شود اما در لغتنامه دهخدا بخش اول نارمک «انار» معنی شده که به‌صورت کلی صاحب انار ترجمه می‌شود. «سعید چگینی» شورایار محله هفت‌حوض که بیش از ۴۰ سال است در این محله سکونت دارد، در این‌باره می‌گوید: «روزگاران قدیم نارمک مملو از باغ‌های انار و انجیر بود که به همین دلیل آن را نارمک نامیده‌اند. البته حالا دیگر از آن همه باغ انار و انجیر فقط چند باغچه کوچک در ده نارمک باقی مانده است. البته قدیمی‌ترهای این محله معتقدند که طبق تقسیم‌بندی شهری نارمک به‌صورت نامساوی تقسیم شده، چون بیشتر باغ‌های نارمک در منطقه ۴ قرار گرفته است. در گذشته محصول انار و انجیر ده نارمک در میان همگان نام وآوازه‌ای داشته و به دلیل اینکه این منطقه آب و هوای مطبوعی داشت میوه‌های خوش طعمی در این باغ‌ها به بار می‌نشست.»
- بارانداز مازندرانی‌ها
نارمک در مسیر جاده مازندران به تهران قرار داشت و طبعاً رفت‌وآمد مازندرانی‌ها به این محله زیاد بود.
«روح‌الله‌مهاجریان» یکی از اهالی قدیمی ده نارمک در این‌باره می‌گوید: «قدمت ده نارمک تقریباً به حدود ۶۰۰ سال قبل برمی‌گردد. در آن زمان‌های دور مازندرانی‌ها بارهای‌شان را از شمال به تهران می‌آوردند و برای رفع خستگی در ده نارمک توقف می‌کردند، رفته رفته این ده حکم بارانداز مازندرانی‌ها را پیدا کرد. ده نارمک با وجود اینکه کوچک بود اما به خاطر تردد مسافران شمالی، قهوه‌خانه‌های آن در تابستان و زمستان برقرار بودند. زمین‌های ده نارمک به وسیله آب قنات آبیاری می‌شدند و «ده نارمک»، «قاسم‌آباد»، «مجیدآباد» و «تهرانپارس» ۴آبادی بودند که توسط یک کدخدا اداره می‌شدند.»
- ردپای خارجی‌ها در ساخت نارمک
زمین‌های زراعی نارمک به تدریج جای خود را به ساختمان‌های مسکونی دادند. چگینی به نقل از اهالی قدیمی ده نارمک می‌گوید: «زمین‌های زراعی نارمک که در آن گندم و جو کشت می‌شد به تدریج توسط مالکان‌شان تقسیم‌بندی شدند و برای ساخت‌وساز به فروش رسیدند و ۲ محله نارمک در مناطق ۴ و ۸ فعلی شکل گرفت.
در سال ۱۳۳۰ دو مهندس خارجی که نام یکی از آنها «بازیل» بود، نقشه محله‌های نازی‌آباد و نارمک را ترسیم و چند مهندس ایرانی هم آنها را همراهی کردند. نقشه این محله‌ها طبق اصول شهرسازی اروپایی ترسیم و تمام جوانب این محله‌ها در آن نقشه‌ها در نظر گرفته شده بود. اگر گذرتان به این محله‌ها افتاده باشد، میدان‌های کوچک را در هر محله مشاهده می‌کنید که در واقع بخش جدانشدنی معماری‌های اروپا بود و همچنان هم با گذشت سال‌ها این میدان‌ها در زیبایی محله‌ها نقش بسزایی دارد.»
- نارمک امروزی
حالا دیگر سالیان طولانی از ماجراهای ده نارمک و مسافرانی که در آن ده تردد می‌کردند گذشته است. برخی از کوچه‌ها و میدان‌های نارمک شمالی جز مناطق اعیان‌نشین تهران محسوب می‌شود. این محله مساجد بسیاری دارد که یکی از آنها، مسجد معروف و جامع نارمک در خیابان سمنگان و دیگری مسجد النبی(ص) در میدان نبوت است. این دو مکان شاخص دینی پایگاه مهم مذهبی منطقه و به نوعی قطب فرهنگی و اجتماعی این محدوده محسوب می‌شود. در این محله، دو بیمارستان؛ انصاری در خیابان شهید ثانی و الغدیر در میدان الغدیر واقع شده است. بخش مرکز ی نارمک یا همان حوالی میدان هفت‌حوض نسبت به بخش غربی منطقه از قدمت کمتری برخوردار است و محله‌های کرمان، وحیدیه، مجیدیه و تسلیحات به نسبت این محله از قدمت بیشتری برخوردار هستند. یکی از جاذبه‌های فرهنگی این منطقه فرهنگسرای گلستان است که در بخش پایینی میدان هلال‌احمر در خیابان گلستان واقع شده و به‌عنوان یکی از پایگاه‌های ترویج فرهنگ و هنر در منطقه شناخته می‌شود.