در شرقی‌ترین نقطه تهران، منطقه 8 قرار دارد. محله‌ای که قدمت چندانی ندارد و به جرئت می‌توان گفت اصول شهرسازی بی‌نظیری دارد. خیابان‌ها به صورت موازی قرار دارند و معابر ـ اعم از فرعی یا اصلی ـ با کمترین ناهماهنگی مواجهند. تردد خودروها، آنگونه که در خیابان‌های مرکزی شهر با اشکال مواجه است، در این منطقه «کلاف سردرگم» نیست و بهتر از دیگر نقاط تهران بزرگ، می‌توان گره کور آن را باز کرد،
در این منطقه از «کوچه پس کوچه» خبری نیست و هر چه هست، خیابان است. منطقه 8 تقریباً به شکل «نان سنگک» است و شاید محله نارمک، قدیمی‌ترین محله این نان قدیمی دوست‌داشتنی باشد، ولی بقیه محله، جدیدالاحداث هستند، هر چند نام‌های مجیدیه و وحیدیه اندکی از قدمت این منطقه از تهران را برایمان بازگو می‌کنند.
نارمک در بهمن سال 1347 شمسی به مدت 5 سال، محدوده اصلی شمال شرقی تهران را به همراه سلطنت‌آباد پاسداران امروز و قسمتی از تهرانپارس تشکیل می‌داد و امروز مناطق 4 و یک بالای نارمک قرار دارند و این نشان‌دهنده آن است که تهران در 4 دهه گذشته چگونه غول‌آسا از شمال و جنوب و شرق و غرب وسعت یافته و نارمک را در قلب منطقه 8 قرار داده است.
زنده یاد حسین کریمان درباره سابقه تاریخی نارمک می‌گوید: «... نامش به تعریب غعربیف نرمق می‌گفتند که در منابع قدیمی جای به جای به چشم می‌خورد.» و به نقل از «الانساب سمعانی» می‌نویسد: «نرمقی... این کلمه نسبت است به نرمق و آن دیهی از دیه‌های ری است که آن را نرمقه گویند.»
یاقوت نیز در معجم‌البلدان به نارمک اشاره دارد: «نرمق به فتح سپس به سکون و فتح میم و قاف است، و مردم آنجا نرمه گویند، از دیه‌های ری است...»2 «حجت بلاغی»درباره نارمک می‌گوید: «قریه نارمک از توابع تجریش و در 9 کیلومتری جنوب شرقی امامزاده صالح ع و 5 کیلومتری شمال راه شوسه دماوند به تهران است.
سکنه 100 نفر، موقعیت قریه: در دامنه و سردسیر و آبش از قنات و محصولش غلات و انار و شغل اهالی زراعت و باغبانی است. راهش فرعی و قلعه خرابه قدیمی دارد.» نارمک که سابقاً جزو بخش شمیران محسوب می‌شد و دارای قنات اختصاصی بود، از دهه 1320 شمسی تقسیم شد و اراضی آن تبدیل به خانه و کارخانه شدند. وحیدیه و حشمتیه در شرق نارمک و خیابان تکش نظام‌آباد شمالی یا بوستان در غرب آن قرار دارد و خیابان شهرداری سی‌متری نارمک آن را از شمال به جنوب 2 قسمت می‌کند.
اراضی وسیع شرق تهران، با توجه به آنکه خالی از سکنه بود، بهترین مکان برای حفر چاه‌های قنات بود. از آن جمله قدیمی‌ترین قنات تهران «آب مهرگرد» یا قنات مهران است که بعدها به نام قنات «نگارستان» هم معروف شد. قناتی که دارای 2 سنگ آب بود و از شمال وارد ارگ می‌شد.
اعتماد‌السلطنه درباره این قنات نارمک نوشته است: «این ده دارای قنات بزرگی بود که در دوره قاجار آب آن را به سمت ارگ منحرف کردند. در نتیجه، قسمتی از ده مهران خشک شد و ناچار شدند قنات دیگری در شمال مهران احداث کنند. 2 مسیل از مسیل‌های تهران ـ یکی از طرف شمال ¨ضرابخانه و دیگری از طرف غرب در امتداد خیابان قدیم شمیران ¨شریعتی در مهران به هم متصل شده به طرف جنوب شرقی ادامه یافته به فرح آباد می‌رسید.
این قنات که بعدها به قنات مهرگرد معروف شد و در ارگ ظاهر می‌شد و دارای 2 سنگ آب بود، از قنات‌های قدیمی‌تهران شمرده می‌شود.»4 به جز قنات مهران، قنات الهیه نیز از اراضی حشمتیه‌ـ غربی‌ترین نقطه منطقه 8، نزدیک تقاطع گلبرگ با استاد حسن بناـ سرچشمه می‌گرفت و به سمت جنوب جریان می‌یافت، از محل خیابان‌های خواجه نظام‌الملک، گرگان و مازندران گذشته و پس از قطع خیابان فخرآباد در پارک امین‌الدوله ظاهر می‌شد.
نام این قنات در برخی از منابع «خورازین» ضبط شده است. در کتاب جغرافیای تاریخی تهران آمده است: «در اراضی حشمتیه رشته قنات دیگری نیز وجود داشت. «قنات بهارستان» که در اراضی حشمتیه احداث شده و در مسیری که اکنون خیابان خواجه نظام‌الملک نام دارد، جریان می‌یافت.
پس از عبور از خیابان گرگان در عمق 5 تا 6 متری به طرف میدان دروازه شمیران جریان می‌یافت و پس از عبور از عمق 5متری خیابان فخرآبادخورشید و باغ فخرالدوله ¨پارک امین‌الدوله و خیابان نظامیه در نبش خیابان ژاله شهدا آفتابی می‌شد.» حال که صحبت از حشمتیه شد بد نیست نگاهی هم به پیشینه تاریخی این محله نیز بیندازیم:
«حشمتیه یکی از دهات عصر قاجار است که در جنوب شرقی قصر قاجار قرار داشت و اراضی آن بعدها از شمال به مجیدیه و از شرق به خیابان نظام‌آبادشمالی و محله نارمک محدود می‌شد و خیابان‌های سبلان و معلم از آن می‌گذرد. مسیل باختر نیز حدفاصل مجیدیه و حشمتیه بود.»
و بالاخره خیابان جنوبی منطقه 8، که امروز آن را به نام دماوند می‌شناسیم، که مسیر قدیمی تردد مردم به شمال کشور ـ به سمت شرق استان مازنداران و گلستان امروزی ـ بود و سوخت عمده مردم طهران از این طریق تأمین می‌شد، بدین گونه که به علت نزدیکی به جنگل‌های شمال ـ بخصوص آمل و توابع آن ـ زغال مصرفی از اواخر بهار توسط دواب و چهارپایان و بعدها کامیون‌های جمس، فورد، استودو بیکر، کامانکار و ... به پایتخت می‌رسید، به همین دلیل بیشترین تعداد زغال‌فروشی در خیابان دماوند کنونی و مازندران قبلی وجود داشت و بصورت گونی به داخل شهر حمل می‌شد.
قبل از رواج استفاده از نفت یکی از راه‌های ورود «چلیک‌های نفت» همین جاده دماوند بود که خاکی و سنگلاخ بود. پس از آنکه تولید نفت داخلی به حد مطلوب رسید و از نفت تصفیه شده روسی و انگلیسی بی‌نیاز شدیم، مردم کنار زغال، از نفت استفاده می‌کردند و قطار کامیون‌های حامل زغال، از این خیابان به تهران می‌رسیدند.
با اندکی دقت به راحتی می‌توان دریافت که منطقه 8، یکی از جدیدترین مناطق تهران است. در این منطقه از باغ‌های معروف تهران، کمتر نام و نشانی می‌توان یافت. ساختمان و یا تأسیسات قدیمی، کمتر مشاهده می‌شود. هیچ امامزاده‌ای در این منطقه از تهران نام و نشانی ندارد و تنها کلیسای محله ـ گریگورمقدس ـ قدمت چندانی ندارد و به علت حضور هموطنان مسیحی و ارمنی ـ وجود خارجی یافته است و خیابان‌های متصل به یکدیگر بهترین گواه جوانی این منطقه است.
علت این جوانی بسیار روشن است. منطقه 7، به علت آنکه مسیر تردد مردم از تهران به شمال آن و مناطق شمیرانات بود، دارای چند محله قدیمی است. منطقه 13 نیز قدمت چندانی ندارد و ارزش آن به علت تعدد مراکز نظامی بود.
منطقه 4 نیز همچنین و به رغم وسعت بسیار، قدمت چندانی ندارد و تازه تأسیس است و به علت آنکه تهران ابتدا در منطقه 12 شکل گرفت و به سمت غرب پیش رفت و توسعه پیدا کرد و بعدها به سمت شمال و جنوب کشیده شد، مناطق شرقی، ازجمله منطقه 8، بسیار جوان باقی ماندند و از اواخر دهه 1350ـ 1340، ساخت و ساز در آن آغاز شد و آن شد که امروز ما آن را مجیدیه در شمال، وحیدیه در جنوب، نارمک در مرکز و سرانجام دردشت در شرق می‌شناسیم. قیاس کنید، جمعیت 100 نفری نرمق را با جمعیت میلیونی حشمتیه تا دردشت را که دیگر جایی برای میوه‌ها نیست و هرچه هست، آپارتمان و ساختمان است.
یادگار قجرها
در کتاب جغرافیایی تاریخی تهران آمده است : حشمتیه یکی از دهات عصر قاجار است که در جنوب شرقی قصر قاجار قرار داشت و اراضی آن بعدها از شمال به مجیدیه و از شرق به خیابان نظام‌آبادشمالی و محله نارمک محدود می‌شد و خیابان‌های سبلان و معلم از آن می‌گذرد. مسیل باختر نیز حدفاصل مجیدیه و حشمتیه بود.
همشهری محله - 8
