همشهری آنلاین_شقایق عرفی‌نژاد: اما آنچه باعث شد با او گفت‌وگو کنیم فعالیت‌هایی است که در زمینه دوچرخه‌سواری و تبلیغ برای استفاده از این وسیله حمل‌ونقل پاک انجام داده است. او مؤسس گروهی به نام بازچرخ است که از ۲ سال پیش کارش را آغاز کرده و در محله حشمتیه و البته محله‌های دیگر تهران کمپین‌هایی برای شناساندن دوچرخه و تشویق شهروندان به راندن آن به جای ماشین برگزار کرده است.
داستان آشنایی او با دوچرخه و علاقه‌اش به استفاده از آن به زمان تحصیلش در هلند برمی‌گردد: «زمانی که در هلند زندگی می‌کردم، متوجه شدم چقدر مردم این کشور از دوچرخه استفاده می‌کنند و اصولاً شهر برای رفت‌وآمد با دوچرخه پیش‌بینی و طراحی شده است. خودم هم دوچرخه خریدم و با آن رفت‌وآمد می‌کردم. زمانی هم که به ایران برگشتم، دوچرخه‌ام را با خودم آوردم. علاوه بر مزایای استفاده از دوچرخه که همه با آن آشنا هستند، برایم جالب بود که می‌شود دوچرخه را بازطراحی کرد.» این جاست که رشته تحصیلی‌اش در کنار علاقه‌اش قرار می‌گیرد و دست به طراحی دوباره دوچرخه‌ها می‌زند. بعد هم در سال ۹۴ گروه بازچرخ را تشکیل می‌دهد و در این گروه در کنار بقیه شروع به فعالیت برای شناساندن مزایای استفاده از دوچرخه به شهروندان می‌کند. می‌گوید یکی از دلایل مهمش برای این کار آلودگی هوای تهران و ترافیک و مسائلی از این دست بوده است: «رشته تحصیلی من طراحی ارتباطات با موضوع طراحی اجتماعی بود؛ یعنی پروژه‌های اجتماع محور. دوچرخه هم یکی از این پروژه‌های اجتماع محور بود که متوجه شدم جایش در ایران خالی است. از سالی که بازچرخ را شروع کردیم، هدفمان ترویج حمل‌ونقل کارآمد بود.»
گروه بازچرخ علاوه بر اینکه سعی می‌کند مفاهیم شهری و شهر انسان محور را به‌صورت ساده با تولید محتوا در فضای مجازی توضیح دهد و با بقیه به اشتراک بگذارد، تا پیش از کرونا برنامه‌های داخل شهری هم برگزار می‌کرد. آنها در این برنامه‌های داخل شهر مطالبه روشنی را مطرح می‌کردند: اینکه جای مسیر دوچرخه در تهرانی که هزاران کیلومتر معبر برای خودرو دارد، خالی است. مخاطبان آنها مسئولان بودند و از سوی دیگر، شهروندان را با دوچرخه‌سواری در شهر آشنا می‌کردند. قصد آنها در واقع این بود که به شهروندان نشان دهند دوچرخه فقط وسیله‌ای برای بازی و ورزش نیست و می‌تواند به‌عنوان یک وسیله نقلیه مورد استفاده قرار بگیرد و شهر را از هجوم ماشین و آلودگی نجات دهد. تعداد بچه‌های گروه بازچرخ زیاد نیست. به‌صورت رسمی‌هم عضوگیری نمی‌کنند. هربار که برنامه‌ای‌ترتیب می‌دهند، عده جدیدی با آنها آشنا می‌شوند، اما در مجموع ۵ نفرند که درباره برنامه‌ها گپ می‌زنند و برنامه‌ریزی می‌کنند. برنامه ثابت آنها تا پیش از کرونا رکاب زدن در سه‌شنبه‌های هر هفته بود و مطالبه برای ایجاد مسیر درست دوچرخه‌سواری. این گروه که ۲ سال است به منطقه ۷ آمده‌اند، هر سه‌شنبه داخل بوستان باغ‌موزه قصر ابزار تعمیر دوچرخه را به رایگان در اختیار شهروندان می‌گذارند تا از آن استفاده کنند. طبیعی است که در روزهای مخصوص مثل روز جهانی بدون خودرو، روز هوای پاک و روز جهانی دوچرخه هم برنامه‌های ویژه دارند. ضمن اینکه با دیگر گروه‌های دوچرخه‌سوار برای ترویج بیشتر استفاده از دوچرخه همکاری می‌کنند. وجدانی یکی از مهم‌ترین اهدافشان را ساده‌ترین‌کاری که می‌کنند، می‌داند: «ما می‌خواهیم دوچرخه را در شهر نمایش دهیم. معتقدیم دوچرخه به اندازه کافی در شهر دیده نمی‌شود. به همین دلیل مردم اگر هم دوست داشته باشند از آن استفاده کنند، می‌ترسند یا فکر می‌کند نشدنی است. اما با دیدن خانم یا آقایی که دوچرخه‌سواری می‌کند، تشویق می‌شوند تا از این وسیله استفاده کنند و این از هر تبلیغی مؤثرتر است.» این گروه معتقدند اگر هر شهروند یکبار در شهر سوار دوچرخه شود، متوجه می‌شود که می‌تواند از این وسیله برای رفت‌وآمد استفاده کند.
تهران بدون ماشین
وجدانی هم مثل بسیاری دیگر، تهران را شهری معرفی می‌کند که برای استفاده از دوچرخه طراحی نشده است. او باور دارد که در بسیاری از خیابان‌ها و بزرگراه‌های تهران نمی‌توان از دوچرخه استفاده کرد و همین باعث آلودگی و شلوغی آن شده است. او اول توضیح می‌دهد ممکن است نگاهش کمی‌تندروی داشته باشد و بعد می‌گوید می‌شود ماشین را از شهر حذف کرد و از هر ۱۰ سفر ۵ سفر را با دوچرخه انجام داد. وجدانی می‌گوید: «دوچرخه برعکس ماشین هزینه زیادی برای نگهداری و تعمیر لازم ندارد و با هزینه‌ای به مراتب پایین‌تر از ماشین، می‌توان یک دوچرخه شهری داشت. ضمن اینکه ماجرای یک تیر و ۲ نشان است. یعنی هم ورزش می‌کنند و هم با یک وسیله پاک به محل کار می‌رسند.» هرچند معتقد است برای تبدیل تهران خودرو محور به تهرانی که بتوان با خیال آسوده در آن دوچرخه‌سواری کرد راهی زیادی در پیش است. با این وجود می‌گوید شهرهای دوچرخه محور جهان مثل آمستردام و کپنهاک که حالا نمونه‌های این حرکتند، هم از یک جایی شروع کرده‌اند. این شهرها هم ۳۰ سال پیش با مشکل آلودگی و ترافیک روبه‌رو بوده‌اند، اما فعالان اجتماعی شروع به ایجاد ذهینت در شهروندان و سیاستگذاران برای استفاده از دوچرخه کردند و با ایجاد شرایط آسان برای دوچرخه‌سواری، شهر را نجات دادند.
او البته از فعالیت‌های معاونت حمل‌ونقل پاک شهرداری برای افزایش مسیرهای دوچرخه‌سواری هم می‌گوید: «در این ۴ سال که از فعالیت ما می‌گذرد، معاونت حمل‌ونقل پاک شهرداری آرام‌آرام مسیرهای ویژه دوچرخه را افزایش داده است. یکی از بهترین مسیرها که ما در جریانش بودیم و انتقادات و پیشنهاداتمان را هم دادیم، مسیر بین خیابان ولی‌عصر(عج) تا هفت‌تیر است که می‌توانم بگویم استانداردترین مسیر دوچرخه‌سواری تهران محسوب می‌شود و همه چیز در آن در نظر گرفته شده است.» او می‌گوید پیش از این اگر برنامه و همایشی برای ترویج دوچرخه‌سواری و حمل‌ونقل پاک برگزار می‌شد، صرفاً یک کار نمادین بود. اما با صحبت‌هایی که گروه‌های دوچرخه‌سوار با معاونت حمل‌ونقل پاک داشته‌اند، در هر برنامه که این معاونت برگزار می‌کند، یک کار زیرساختی هم انجام می‌شود: «به‌طور مثال در روز جهانی دوچرخه مسیر دوچرخه پارک‌ها افتتاح شد و در پارک لاله یک مسیر دوچرخه بزرگ ایجاد شد.»
همکاری شهرداری
وجدانی کارنامه شهرداری در ایجاد مسیرهای سبز هنوز رضایت‌بخش نمی‌داند و می‌گوید معاونت حمل‌ونقل پاک هم بخش کوچکی از شهرداری است که نسبت به دیگر بخش‌های شهرداری عملکرد بهتری داشته است، هرچند با مشکلات زیادی روبه‌رو است و به دلیل موازی‌کاری در شهرداری دستش بسته است و نمی‌تواند آن‌طور که باید کار کند.
پیک نیک در خیابان در روز جهانی بدون خودرو
یکی از برنامه‌های گروه بازچرخ در روز اول مهرماه، روز جهانی بدون خودرو، برگزار شد. در این برنامه با حمایت معاونت حمل‌ونقل پاک شهرداری خیابان قندی و جنوب به شمال خیابان سهروردی از خیابان توپچی به بالا از ساعت ۴ تا ۶ عصر روی خودرو و موتورسیکلت بسته شد تا عابران پیاده، دوچرخه‌سواران، کودکان و توانیابان بتوانند آسوده در آن تردد کنند. وجدانی درباره این برنامه می‌گوید: «این برنامه باعث شد مردم، برای چند ساعت یک خیابان بدون خودرو را تجربه کنند و متوجه شوند اگر خودرو نبود، چه کارهایی می‌شد در خیابان انجام داد و چقدر راحت‌تر بودیم. در این روز در خیابان پیک‌نیک کردیم و بچه‌ها نقاشی کشیدند و در خیابان بدون ماشین دویدند.»
ورود دوچرخه به مترو
یکی از برنامه‌های بزرگی که گروه بازچرخ در آن شرکت داشته‌اند، دوچرخه‌سواری از پارک لاله تا ایستگاه مترو شهرری بوده است. وجدانی می‌گوید: «این برنامه در واقع نخستین ورود دوچرخه به مترو بود. این مطالبه همیشه وجود داشت که اجازه داده شود، دوچرخه‌سواران وارد مترو شوند. این اتفاق افتاد و حالا تقریباً به یک روتین تبدیل شده است و با دوچرخه تاشو می‌توانید هر ساعتی وارد مترو شوید.» او از این روش به‌عنوان حمل‌ونقل ترکیبی اسم می‌برد که بخشی با دوچرخه و بخشی با مترو یا اتوبوس انجام می‌شود و می‌تواند به کم شدن ترافیک بسیار کمک کند.