همشهری آنلاین_پریسا نوری: از این‌رو در حال حاضر بیش از ۱۲۰ موزه در گوشه و کنار این شهر تاریخ، فرهنگ، هنر و... تهران را روایت می‌کنند. این میان سهم مناطق پهنه شرقی پایتخت از گنجینه‌های تاریخی ۵ موزه تخصصی است. هرچند موزه‌های تخصصی، برخلاف کاخ‌موزه‌ها پر مخاطب نیستند، اما کم‌نظیر و تماشایی‌اند و بازدیدشان خالی از لطف نیست. به مناسبت فرا رسیدن هفته تهران ظرفیت‌های موزه‌های تهران در مناطق شرقی را مرور کرده‌ایم.
- تلفیق طرح و رنگ در دل بوستان پلیس
تنها موزه گرافیک کشور در شمال شرق پایتخت و ضلع شمالی بوستان پلیس قرار دارد. بازدید این موزه مصداق یک تیر و دو نشان است چون این موزه در عمارت تاریخی ارباب هرمز واقع شده و جدا از آثار زیبای گرافیکی داخل موزه، خود نمای زیبای عمارت هم به تنهایی دیدنی و چشمنواز است. این عمارت مربوط به اواخر دوره قاجار است و توسط یکی از خان‌های زرتشتی به نام «هرمز آرش» به زیبایی بنا شده است. محوطه اطراف موزه که در گذشته باغ انار بوده و در حال حاضر بوستان پلیس نامیده می‌شود، سرسبزو چشمنواز است و هوای مطبوعی دارد. شاید به نظر برسد مخاطبان این موزه تخصصی، فقط دانشجویان و علاقه‌مندان به هنر گرافیک باشند اما به دلیل قرارگیری این موزه در دل بوستان و دسترسی آسان برای اهالی محله، بازدیدکنندگان این موزه تخصصی بیشتر عموم شهروندان و اهالی محله تهرانپارس هستند. اگرعلاقه‌مند به بازدید از عمارت ارباب هرمز و تماشای تاریخ معاصر گرافیک ایران هستید می‌توانید به نشانی فلکه چهارم تهرانپارس، خیابان توحید، بخش شمالی بوستان پلیس بروید. روزهای بازدید این موزه از یکشنبه تا پنجشنبه و ساعت فعالیت در نیمه اول سال ۱۰ تا ۱۸ و در نیمه دومسال از ۹ تا ۱۷ است.
- جلوه فرش ایرانی در پاسداران
موزه فرش استاد بی‌بدیل طراحی فرش، رسام عرب‌زاده از معدود موزه‌های تخصصی و خصوصی است که این روزها همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به روی علاقه‌مندان باز است. این موزه در سال ۷۳ توسط «بنیاد فرهنگی و هنری فرش رسام عرب‌زاده» و همکاری شهرداری تهران تأسیس شد و «سید ابوالفتح زیدی لطیفی» استاد طراحی فرش و ملقب به رسام عرب‌زاده، ۶۶ قطعه فرش اصیل ایرانی را به این مجموعه هدیه کردند. یکی از معروف‌ترین آثار استاد عرب‌زاده که در این موزه به نمایش گذاشته شده است، فرش «شاهنامه» است. چند سال پیش موزه ژاپن قصد داشت این اثر نفیس را به قیمت ۱۱ میلیون دلار خریداری کند اما استاد راضی به فروش نشد. بافت این شاهکار هنری، ۹ سال طول کشیده و در آن از ۸۷۰ رنگ مختلف استفاده شده است. طرح‌های حاشیه این فرش داستان‌های شاهنامه را روایت می‌کند. بسیاری از سفرا و مهمانان کشورهای خارجی و گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، به دلیل علاقه به فرش سنتی ایران، جزو بازدیدکنندگان این موزه هستند. اگر شما هم علاقه‌مند به دیدن فرش شاهنامه و سایر آثار این مجموعه هستید به خیابان پاسداران، خیابان بوستان یکم، پلاک ۶ بروید. این موزه به جز تعطیلات رسمی هر روز پذیرای بازدیدکنندگان است.
- «اتاق موزه» علامه شهیدی در نارمک
برخی موزه‌ها لزوماً بزرگ و با قدمت تاریخی بالا نیستند و گاهی یک خانه و حتی یک اتاق از خانه به دلیل سکونت یک شخصیت معتبر فرهنگی، سیاسی، ورزشی و هنری معاصر باارزش و ماندگار می‌شود. اتاق موزه علامه جعفر شهیدی در میدان ۵۷ محله نارمک هم این ویژگی را دارد. یک اتاق جمع و جور در یک خانه نسبتاً قدیمی که لوح‌های یادبود دریافتی استاد شهیدی از دانشگاه‌های ایران، عربستان، لبنان، چین و... درجات و جوایز دریافتی وی، کتاب‌ها و آثار این استاد ادبیات، عکس‌هایی دیده نشده از دوران تحصیل، برخی وسایل شخصی و... را در دل خود جا داده و در معرض تماشای علاقه‌مندان قرار داده است. بازدیدکنندگان با گشت‌وگذار در این اتاق و خانه با سبک و وسایل زندگی این شخصیت بزرگ آشنا شده و بیوگرافی ملموسی از او به دست می‌آورند. علامه «سیدجعفر شهیدی» چهره‌ای شناخته و از بزرگ‌ترین اندیشمندان و پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی، تاریخ و فقه اسلامی است. او رئیس مؤسسه لغتنامه دهخدا و استاد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بود، زیر نظر استادان بنامی نظیر علی‌اکبر دهخدا و بدیع‌الزمان فروزانفر در دانشگاه تهران تحصیل کرد و همچنین با تحصیل در حوزه علمیه قم و نجف، به درجه اجتهاد رسید.
- سیر تاریخ برق جهان در خیابان پیروزی
یکی از دیدنی‌های شرق پایتخت که گنجینه‌ای از اشیا و اسناد قدیمی صنعت برق را در خود جای داده موزه برق است. این موزه در سال ۱۳۷۴ با مساحت ۴۵۰۰مترمربع در خیابان پیروزی نرسیده به چهارراه شهدا، ساختمان قدیمی‌ترین کارخانه تولید برق ایران توسط شرکت برق منطقه‌ای استان تهران راه‌اندازی شد. در این موزه سیر تکاملی صنعت برق با اسناد و عکس‌های معتبر و همه ادوات مربوط به روشنایی در جهان، از ماشین‌های بخار، مولدهای گازی، بادی و دیزلی بسیار قدیمی که در سال‌های آغازین بهره‌گیری از برق از آنها برای تولید برق استفاده می‌کردند گرفته تا لامپ ادیسون و چراغ‌های نفتی و گازوئیلی اشیا، که تا همین چند سال پیش یکی از وسایل روشنایی خانه‌ها در هنگام قطع برق بود، به نمایش گذاشته‌شده‌است. همچنین ویدئویی از پیدایش صنعت برق در ایران درسالن آمفی‌تئاتر موزه برای علاقه‌مندان پخش می‌شود. در موزه تخصصی برق گنجینه‌ای از اسناد قدیمی نگهداری می‌شود. محوطه بیرونی موزه هم با فضای سبز وسیع و آبنما بسیار سرسبز تماشایی است. موزه صنعت برق در میدان شهدا، خیابان پیروزی، خیابان شهید افروز قرار دارد و از شنبه تا چهارشنبه بجز تعطیلات رسمی از ساعت ۸ تا ۱۵ پذیرای علاقه‌مندان است.
- خانه استادان ادب و هنر در چهارصد دستگاه
خانه موزه استاد دکتر «محمد معین» یکی از مهم‌ترین خانه‌های فرهنگی و هنری شرق تهران و منطقه ۱۴ است. این خانه که یادگار به جا مانده از این استاد بزرگ است. او نخستین ایرانی بود که در رشته‌ای غیر از پزشکی (ادبیات فارسی) دکترا گرفت. استادمعین سال‌ها رئیس مؤسسه لغتنامه دهخدا بود و بعدها شاهکاری چون «فرهنگ معین» را تألیف کرد. خانه تاریخی و زیبای استاد، زمانی در همسایگی خانه شاعر و تصنیف‌ساز مشهور ایرانی «محمدعلی امیر جاهد» (پدر همسر دکتر معین) بود. اما اکنون این دو خانه با هم ادغام و به خانه موزه استادمعین و استاد امیر مجاهد معروف شده است. گفتنی است که این خانه زیبا و قدیمی که به سبک خانه‌های ویلایی و بزرگ زمان پهلوی است در سال ۱۳۸۳ از خانواده دکتر معین و آقای امیرجاهد خریداری و در تملک شهرداری تهران در آمد و پس از بازسازی تبدیل به خانه موزه شد. خانه موزه استادمعین با مجموعه‌ای از آثار استاد، کتابخانه شخصی و سالن مطالعه، پاتوق فرهنگی جوانان محله است و در آن به فراخور مناسبت‌های مختلف، جشنواره‌های هنری و برنامه‌های فرهنگی متعددی برپا می‌شود. نشانی این خانه موزه خیابان پیروزی، میدان چهارصد دستگاه، خیابان بایزید بسطامی و ساعت بازدید آن ۱۰ تا ۱۶ است.