هشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: بهره‌مندی از امکانات و خدمات شهری در حوزه‌های مختلف از جمله مجموعه‌های ورزشی، کتابخانه، مدرسه، دانشگاه و... از جمله این حق و حقوق است که نباید نادیده گرفته شود. تصور کافی است یک روز با چشمان بسته به کوچه و خیابان بیایید، با اینکه تصویر ذهنی از موقعیت خانه و پیاده‌روها دارید قطعاً با مشکلات روبه‌رو خواهید شد که امکان تردد نخواهید داشت. اما ماجرا به این ختم نمی‌شود. باید وارد جامعه، بازار کار و گره‌های اجتماعی شد تا نیازها و خواسته‌های این قشر را شناخت.
جالب اینکه امکانات شهری و خدماتی منطقه ما برای روشندلان و نابینایان محدود است و تنها به ایجاد مسیر تردد ویژه نابینایان خلاصه می‌شود. این نمونه‌ای از معلولیت در شهر است. با اینکه مدیران شهری در پهنه غرب تهران تلاش‌های جدی را برای رفاه این گروه از شهروندان آغاز کرده‌اند، اما به نظر می‌رسد که بهبود این وضعیت، نیازمند وقت و بودجه کافی است. چند روز مانده به «روز جهانی نابینایان»، فرصتی است تا به نیاز و خواسته‌های آنان توجه کنیم.
مسیر تردد روشندلان با موزاییک‌های زردرنگ ویبره‌دار در نقاط مختلف پهنه غرب تهران از بوستان‌ها گرفته تا معابر اصلی، مشخص شده است. اما اینکه چقدر این مسیرها به درستی انتخاب و مناسب‌سازی شده است، خود جای تأمل دارد. چراکه در برخی نقاط تعیین شده، تیرهای چراغ‌برق، لب به لب با مسیر ویژه نابینایان قرار گرفته‌اند یا به عبارت دیگر، مسیر ویژه لب به لب با تیر چراغ‌برق کشیده شده است یا تیرها به‌طور کامل در وسط مسیر قرار گرفته است. در این نقاط، کفپوش ویژه نابینایان با چند کفپوش سکه‌ای به جهتی دیگر هدایت شدند. هرچند که باید نابینا بود تا درک کرد این علائم تغییر مسیر چقدر کاربرد دارند.
- برنامه‌ریزی دراز مدت، نه فقط ویژه روز معلولان
قبول داریم که شهرداری به تنهایی نمی‌تواند مشکلات معلولان را در مناطق مختلف شهر برطرف کند، ولی چاره‌ای نیست باید بیشتر از حد توان تلاش کرد تا زندگی برای این گروه از شهروندان هم کمی آسان شود. . نخستین تلاش برای گذراندن زندگی افراد معلول و نابینا، پر رنگ‌تر شدن حضورشان در زندگی است تا دچار فشارهای روانی ناشی از بیماری نشوند.
ولی این حضور مستلزم فرآهم شدن امکاناتی در شهر است. امکاناتی که آنها بتواند بدون نیاز به کمک دیگران، در شهر تردد کنند. «علیرضا روحانی»، یکی از روشندلان منطقه 22، درباره مناسب‌سازی پیاده‌روها در منطقه برای این قشر آسیب‌پذیر می‌گوید: «اگر مشکلات ترددی زیاد باشد، این امکان وجود دارد که فردی هم که کمک می‌کند، به‌زودی خسته شده و او را همراهی نکند. این از آن دست مشکلاتی است که شهرداری می‌تواند آن را برطرف کند.
برای تردد افراد نابینا باید پیاده‌روها خط‌کشی خاص یا در چهارراه‌ها چراغ‌های راهنمایی صوتی نصب شود. اگر شهرداری یک‌بار برای ایمن‌سازی هزینه کند، این هزینه‌ها تا سالیان سال می‌ماند.
اگر هر منطقه‌ای، محدوده خودش را تحت پوشش قرار دهد، در چند سال آینده، شاهد خواهیم بود که ایمن‌سازی در سطح شهر انجام شده است. همسطحسازی معابر برنامه‌ای است بلند مدت. تا به حال همه برنامه‌ها تنها به روز جهانی معلول ختم می‌شده و پس از این روز همه کارها متوقف می‌شده است. شهرداری باید به فکر اقدامات بلندمدت برای این قشر آسیب‌پذیر باشد.»
- کتابخانه تخصصی روشندلان
کتابخانه حضرت «فاطمه»(س) واقع در میدان «المپیک»، کتابخانه صوتی ویژه نابینایان در غرب تهران است که به گفته مسئولانش، این کتابخانه در این محدوده نظیر ندارد. اکنون بخش روشندلان این کتابخانه بیش از 100 عضو دارد و با در اختیار قرار دادن کتاب و جزوات بریل و فایل‌های صوتی، بخشی از نیازهای فرهنگی این قشر از جامعه را فراهم کرده شده است. از این رو، دیگر خواندن کتاب با موضوعات دلخواه دغدغه نابینایان نیست، چراکه کتاب‌ها و جزوات با خط بریل و نیز فایل صوتی کتاب‌هایی که بیشترین مخاطب را دارد، در دسترس آنها قرار گرفته است.
- معابر و پیاده‌روهای ناهموار
معلولان ۱۵درصد از جامعه را تشکیل می‌دهند. تردیدی نیست این گروه تنها به خدمات توانبخشی پزشکی نیاز ندارند بلکه نیازمند توانبخشی مبتنی بر جامعه‌اند. «نادر یاراحمدی»، روشندلی است که در منطقه 9 سکونت دارد. او می‌گوید: «نمی‌توانم به آسانی از اماکن عمومی استفاده کنم. برای مثال، اگر بخواهم وارد بانک شوم، هیچ همسطحسازی صورت نگرفته و وجود پله‌ها، مسیر ترددم را سخت کرده است. برای ورود به اغلب مساجد محله، ابتدا باید از پله‌های ورودی آن عبور کنم. همین مشکل برای مراجعه به داروخانه هم وجود دارد و به همین دلیل به تنهایی نمی‌توانم فعالیت‌های روزانه‌ام را انجام دهم.
شهرداری می‌تواند برای تسهیل در رفت و آمدها در اماکن عمومی کمک بسیاری به روشندلان کند.
ناظر این ساختمان‌ها در شهر، شهرداری است. اگر شهرداری از آنها در هنگام ساخت بخواهد استانداردهای لازم را برای تردد معلولان و نابینایان رعایت کنند، بخش عمده‌ای از مشکلات تردد ما برطرف می‌شود. حتی برای اماکن ساخته شده هم می‌تواند تسهیلاتی قرار داده و آنها را مجاب کند تا مشکل را رفع کنند.» یاراحمدی در ادامه می‌گوید: «چندی پیش به بوستان «شمشیری»، رفته بودم که ورودی آن را با تعدادی میله بسته بودند. وقتی این موضوع را با مسئولان پارک در میان گذاشتم، گفتند برای جلوگیری از ورود سارقان موتورسوار به پارک، این موانع را قرار داده‌اند تا راه گریزشان را ببندند.
علاوه بر این در بوستان‌های دیگر منطقه نیز استانداردی وجود ندارد. راه استاندارد یعنی اینکه تردد من را در شهر، وابسته به دیگران نکند. وقتی از بعضی گذرگاه‌های که ویژه نابینایان و معلولان است، عبور می‌کنم، این گذرگاه‌ها آن‌چنان تنگ است که خودم نمی‌توانم به آسانی از آن عبور کنم و یک نفر از پشت باید مراقبم باشد. این کار برای سد کردن راه موتورسوارهای متخلف است. بهتر نیست به جای این کار با این موتورسوارها از نظر قانونی برخورد کنند؟»
- مسیر کوهستانی ویژه نابینایان
بخش چهارم«دیارگاه تیناز»، حد فاصل بوستان جنگلی «لتمال کن» تا بوستان «آبشار» به مساحت حدود ۱۵ هکتار برای روشندلال ساماندهی می‌شود. چهار مسیر برای تردد شهروندان در این مکان ایجاد شده که یکی از این مسیرها به طول یک کیلومتر منطبق بر استانداردهای روز دنیا برای تردد و استفاده روشندلان مناسب‌سازی شده است. این مسیر، نخستین مسیر کوهستانی ویژه نابینایان در شهر تهران محسوب می‌شود و همه کم‌توانان(مادران، سالمندان، کودکان و...) به همراه نابینایان و افراد ویلچری، امکان استفاده از مسیر چهارم را دارند. نوع کفپوش میانی مسیر چهارم دیارگاه تیناز، ویژه «عصای سفید» و نیز بخشی از اطلاعات عمومی این مجموعه با خط بریل برای تعبیه در نقاطی از مسیر درحال آماده‌سازی است.
- سهم ناچیز معلولان از خدمات
با اینکه ناوگان و تجهیزات حمل‌ونقل عمومی در غرب تهران از جمله اتوبوس، مترو، بی.آر.تی و... افزایش پیدا کرده و شهروندان ترجیح می‌دهند برای دور زدن ترافیک، شلوغی معابر و کاهش هزینه‌های سفر، از این‌گونه وسایل نقلیه استفاه کنند، اما سرانه نابینایان از امکانات حمل‌ونقل شهری بسیار ناچیز است. شاید بپرسید دلیلش چیست؟ پاسخ این پرسش تا حدودی به رفتار ومنش شهروندان مربوط می‌شود و بخش دیگر آن نبود زیرساخت‌های فرهنگی برای آشنایی جامعه به حقوق شهروندی است. بسیاری از نابینایان و معلولان از اینکه برخی از شهروندان از جایگاه آنان در ایستگاه‌ها و اتوبوس‌ها استفاده می‌کنند گله دارند.
با این کار، محل نشست و برخاست معلولان و نابینایان در اتوبوس‌ها و... در گذر فراموشی قرار گرفته و حقوق این شهروندان پایمال می‌شود. اگر راه‌تان به پیاده‌روهای خیابان‌های «استادمعین»، «شمشیری»، «جنت‌آباد»، «شهران»، «امیرکبیر» و گلها» افتاده باشد، متوجه سنگفرش برجسته زردرنگ در میانه موزائیک‌ها شده‌اید. این همان مسیر ویژه نابینایان است که باید با کمال آسودگی خاطر و آرامش در آن تردد کنند.
یکی از مشکلاتی که در مسیر ویژه نابینایان منطقه دیده می‌شود، بساط مغازه‌داران، توقف موتورسیکلت‌ها و گذاشتن وسایل و تجهیزات گوناگون است که شهروندان سالم با زیرپا گذاشتن حقوق این افراد و قرار دادن وسیله و اجناس مغازه در مسیر تردد آنها برای روشندلان مشکلاتی را به وجود می‌آورند که گاهی اوقات می‌تواند خطرجانی نیز برای آنها داشته باشد. هم‌چنین، می‌توان به دیگر خدماتی که نابینایان از آن محروم هستند مانند سیستم سخنگوی بانک‌ها اشاره کرد.
برای مثال، اغلب بانک و مؤسسه مالی و اعتباری که در پهنه غرب فعالیت دارند به سیستم خودپرداز و عابر بانک مجهز هستند. نکته جالب اینکه هیچ‌کدام از عابر بانک‌ها به سیستم «گویا» ویژه نابینایان مجهز نیستند. این کار موجب شده تا نابینایان یا آنهایی که برای رفتن به محل کار و تحصیل از منطقه ما عبور می‌کنند، برای دریافت پول از خودپردازها به دردسر بیفتند.
- تلاش برای رفاه کم توانان
اکنون بخشی از جمعیت کشور را گروه‌های کم‌توان جسمی از جمله معلولان، جانبازان، سالمندان و کودکان تشکیل داده‌اند که‌درصد عمده‌ای از سفرهای پیاده شهری را به خود اختصاص می‌دهند و به همین منظور، مناسب‌سازی معابر عمومی شهری مطابق با نیاز این قشر از جامعه جزء برنامه‌های مهم تدوین شده و مورد توجه در نگاه مدیریت جدید پایتخت است و در همین راستا، این اقدام مهم به‌صورت ویژه در دستورکار حوزه معاونت حمل‌ونقل و ترافیک منطقه21 قرار گرفته است.
«محمدرضا سالمی»، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه 21، به «مناسب‌سازی و همسطح سازی» پل‌ها و مسیرهای منتهی به ایستگاه‌های اتوبوس ورودی غربی پایتخت برای ایجاد تسهیل توام با ایمنی در تردد جانبازان، سالمندان و معلولان جسمی‌ـ حرکتی اشاره می‌کند و می‌گوید: «امکانات حمل‌ونقل عمومی شهری می‌بایست برای استفاده سالمندان، معلولان و جانبازان مناسب‌سازی شود.
در همین راستا، همسطحسازی و رفع اختلاف سطح، رفع زوائد فیزیکی معابر، ترمیم مسیر تردد شهروندان با کفپوش‌های بتنی، مناسب‌سازی ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی برای رفاه حال شهروندان انجام شده است. هم‌چنین، ساخت و تــــــرمیم مسیر تــردد نابینایــــان با کفپــــــوش‌هـای شیــــــــاردار، همسطح‌ســـازی دریچه‌هـــــای نهرهای روبسته و دریچه‌هــــــای سایر ادارات خدماتی، مناسب‌سازی مسیرهای دسترسی به ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی از جمله دیگر اقدامات صورت گرفتـــــه در منطقه21 است.»